Iznuđena solidarnost

Pravni argumenti kojima su Mađarska u Slovačka ustale protiv odluke Savjeta Evrope o razmještanju izbjeglica bili su krajnje nategnuti. Evropski sud pravde sada je međutim, bez okolišenja, ocijenio legalnim kvote za razmještanje izbjeglica koje su dogovorene prije dvije godine. Lisabonski sporazum koji reguliše pravila Evropske unije odobrava donošenje odluka takozvanom prostom većinom. Tačka. Ali time tek počinju problemi, jer se ovdje radi o politici, a ne pravu.

Besne reakcije

Mađarski ministar spoljnih poslova odmah je oštro reagovao, govoreći o lošoj, neodgovornoj presudi. Sada počinje „prava borba" protiv odluke o razmještanju izbjeglica. S druge strane, Slovačka je spremna da prihvati presudu. Ona je stišala kurs konfrontacije sa Briselom. Višegradska grupa više nije složna, jastrebovi u međuvremenu sjede u Poljskoj i još uvijek u Mađarskoj. Posebno je Viktor Orban propagandu protiv izbjeglica, stranaca i muslimana pretvorio u srž svoje politike. On tvrdi da se bori za etnički homogenu državu. Njegova hajka je prije svega uperena protiv muslimana, koje na najgori način poistovjećuje sa teroristima.

U Poljskoj je još gore. Šef stranke Pravo i pravda (PiS) Jaroslav Kačinjski djeluje još bjesnije u borbi za takozvanu čistoću poljskog naroda. Kod Orbana se nikad ne zna gdje je granica između cinizma, desničarsko-radikalnog poziranja i praktičnog razmišljanja. Šef poljske stranke je međutim ubijeđeni prestupnik. Obe vlade sve više se suprotstavljaju osnovnim principima Evropske unije.

Šta da se radi?

Komisija Evropske unije želi da nastavi borbu za sprovođenje presude. Barem bi mogla da uvede novčane kazne, koje međutim opet mora da odobri Evropski sud pravde. Tek po završetku tog procesa mogu da se uvedu kazne u vidu uskraćivanja finansijske pomoći. Ali takav proces najčešće traje godinama.

Postoje i mjere koje je moguće odmah sprovesti protiv pobunjenika. Komisija u Briselu nedavno je odbila da isplati Mađarskoj 400 miliona evra za izgradnju ograde od bodljikave žice na granici sa Srbijom. Solidarnost, navodi se, nije jednosmjerna ulica. Ali to su samo sitna bockanja. Ima onih koji predlažu da neposlušni plate kako bi se oslobodili obaveze prihvatanja izbjeglica. Ali to bi bilo isuviše jeftino.

Radi se o osnovnim evropskim principima

Evropska unija tu naime ima načelan problem: pojedine istočnoevropske članice se gube. Na putu su ka autokratskim, jednopartijskim vladavinama sa elementima fašistoidne ideologije. U slučaju Varšave i Budimpešte više se ne radi o pojedinim razmimoilaženja u stavovima, već u međuvremenu – o principu.

Dvije zemlje-članice počinju sistematski da dovode u pitanje temelje zajednice. Istovremeno i dalje smatraju legalnim da bez ikakvog srama traže milijarde vrijedne isplate iz budžeta EU. Brisel je za njih samo centralna kasa, koju koriste za jačanje svoje vlasti.

Više se ne radi o tome da solidarnost ne može da bude jednosmjerna ulica, već da postoji obaveza da se poštuju politički principi Evropske unije. U EU nema mjesta za diktaturu. Vlade drugih zemalja-članica više ne smiju da okreću glavu, već moraju da otvoreno istupe protiv antidemokratskih zemalja. To nije ugodno, ali je neophodno.