Nejednaki partneri u sjenci NSA afere

Gotovo svako prijateljstvo ima neko poglavlje, na kojem je mnogo toga zasnovano. Ali i jedno, koje te prijateljske odnose mijenja. Tako je i u vezama između Njemačke i Sjedinjenih Američkih Država. „Nakon završetka Hladnog rata sve se promijenilo“, kaže Rudiger Lenc, direktor instituta Aspen u Berlinu, osvrćući se na promjene početkom 90-ih godina prošlog vijeka. „Njemačka više nije predstavljala bezbjednosnu blokadu komunizmu sa istoka.“

Transatlantski odnosi su posljednjih godina predmet mnogih diskusija. Na skupu „Global Media Forum“, koji njemački medijski javni servis (program za inostranstvo), organizuje po sedmi put, narušeni odnosi između Vašingtona i Berlina privukli su pažnju mnogih novinara i javnih ličnosti.

Mišljenja su podijeljena. Peter Kloepel, šef privatnog medijskog koncerna RTL, tvrdi da na bliskost u odnosima dvije zemlje najviše utiče kulturna raznovrsnost i da o tome, u odnosima između SAD i Njemačke, nakon Drugog svjetskog rata svjedoče uticaji američke kulture. Stvorena je „iznenađujuće pozitivna“ slika o zemlji sa one strane Atlantika, dodaje Kloepel, uvjeren da špijuniranje američke tajne službe NSA, u tradicionalno dobrim odnosima, neće ništa fundamentalno promijeniti. „Ali ono što se sasvim izvjesno promijenilo jeste odnos prema problemu privatnosti i bezbjednosti ličnih podataka. Pomenuta afera je narušila povjerenje u kontrolne sisteme“, kaže šef RTL-a.

Zbog NSA afere prijateljstvo u senci?

Međusobno uvažavanje između Berlina i Vašingtona, i dalje je na visokom nivou, smatra većina govornika. Čak i pored činjenice da se o Americi neuporedivo više govori u Njemačkoj, nego obrnuto, kaže Melinda Krejn, dopisnica Dojče velea iz Vašingtona.

U Evropi je vijest o narušavanju privatnosti građana, za koje su odgovorni Amerikanci, šokirala sve, i običnu i stručnu javnost. Ipak, u Berlinu su bili znatno bješnji. Razmjere te zatečenosti su za Huberta Vecela iz redakcije „Zidojče cajtung“ nerazumljive. „Nema razloga za veliku ljutnju. Nijemci bi trebalo da se prisjete svoje borbe protiv terora (aktivnosti Frakcije crvene armije), histeričnih diskusija u tim vremenima i naglog širenja bezbjednosnog aparata“, smatra Vecel, opravdavajući američku borbu protiv terorizma, nakon napada 11. septembra 2001. godine.

NSA i privreda

Transatlantski odnosi su ipak uzdrmani, posebno zbog činjenice da je NSA afera ostavila trag i na ekonomskom planu. Dovedeni su u pitanje razni ugovori, pored ostalog i Sporazum o slobodnoj trgovini između SAD i EU, čijem potpisivanju u skorijoj budućnosti su se mnogi nadali. „Pregovori su postali teški i to je pokazatelj nepovjerenja, koje preovladava u transatlantskim odnosima“, navodi Melinda Krejn.

Velika šteta za privredu, saglasna je većina učesnika diskusije na skupu „Global Media Forum“. Novinarka Krejn i direktor instituta Aspen, Lenc, tvrde da najveću cijenu NSA afere plaćaju privrednci. „Od Sporazuma o slobodnoj trgovini bi profitirale obje strane, građani. Bilo bi više radnih mjesta. Zato ne bi valjalo miješati problem izazvan prisluškivanjem sa privrednim interesima“, kaže Rudiger Lenc.

Pohvale i kritike

Publika u plenarnoj sali nekadašnjeg Bundestaga, pratila je raspravu sa velikim interesovanjem. „Govornici su bili prilično transparentni. Izrečeno je sve što opterećuje američko-njemačke odnose“, smatra nekadašnji dopisnik njemačkog javnog servisa (ARD) Tomas Nels. „Ipak, ono što je nedostajalo jeste ozbiljnija kritička pozicija prema SAD. Govorilo se uglavnom iz njemačke perspektive, šta mi možemo da uradimo, da bismo bili prepoznati kao partneri.“

Slično razmišljanje je nakon runde „Transatlantskih razgovora“ imao i Anik Nionzima iz belgijske nevladine organizacije „Globalfair“. „Smetalo mi je to što se toliko pažnje posvetilo odnosima između SAD i Njemačke. Ako se skup zove - Global Media Forum, onda bi jedna takva rasprava trebalo da ima međunarodni karakter.“

Jalhin Mamadev, reporter iz Azerbejdžana je oduševljen. „Impresioniran sam kvalitetom rasprave, razmjenom na trenutke potpuno suprotnih stavova.“ Za njega su ovakve diskusije posebno korisne za novinare. Jer, mediji imaju veoma važnu ulogu u rasvjetljavanju složenih pitanja, kao što su NSA afera i njene posljedice.

Ravnopravni partneri?

Na kraju, izvjesne asimetrije u odnosima SAD i Evrope, zbog afere sa prisluškivanjem, ipak ima, smatraju stručnjaci. Ali koliko god oni bili opterećeni nepovjerenjem, jedno je sigurno: Evropa ostaje najvažniji partner Amerike. Istovremeno bi trebalo imati na umu, da je privredno gledano Njemačka nesumnjivo „rame uz rame“ sa Sjedinjenim Američkim Državama, podjednako važan igrač na svetskom tržištu. Drugim riječima, uprkos veoma kompleksnim dilemama i trenutno nerazriješenim pitanjima, bilo da je riječ o bezbjednosti ličnih podataka ili slobodnoj trgovini, Vašington i Berlin probleme mogu riješiti jedino razgovorima i bilateralnim sporazumima.