Sve manje zemalja sa smrtnom kaznom

Međunarodno pravo ne zabranjuje izričito smrtnu kaznu. A Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima (ICCPR) – takozvani „civilni pakt“ – propisuje minimum normi koje se odnose i na zemlje gdje se još vrše smrtne kazne.

Samo za najteže zločine

U krivičnom pravu, namjerno ubistvo važi kao najteži zločin (član 6 ICCPR). I pored toga, postoji duga lista drugih zločina zbog kojih se izriču srmtne kazne, na primjer, trgovina drogom, posjedovanje droge ili korupcija. U Ujedinjenim Arapskim Emiratima je 2014. godine uvedena smrtna kazna zbog brakolomstva, u Saudijskoj Arabiji - zbog vještičarenja, a u Pakistanu i Iranu su ljudi osuđivani na smrt zbog „blasfemije“ i „uvrede Proroka“.

Uslov za izricanje presude je fer suđenje (član 6 ICCPR). Osim toga, optuženi mora biti tzv. procesno sposobno lice. Amnesti internešnal u svom najnovijem izvještaju o smrtnoj kazni (1.4.2015) navodi: „U većini zemalja u kojima su 2014. ljudi osuđivani na smrt ili pogubljeni, suđenja nisu zadovoljavala međunarodne standarde za fer sudski postupak.“

Amnesti u novom izvještaju sa zabrinutošću prenosi da su mnoga priznanja optuženih, na osnovu kojih su izrečene smrtne kazne, iznuđena mučenjem. U Iranu su, piše ta organizacija, neka od takvih priznanja emitovana preko televizije.

Smrtna kazna za maloljetnike – zabranjena

Vršenje smrtne kazne nad licima koja su u vrijeme počinjenog djela bila mlađa od 18 godina, kao i nad trudnicama – zabranjeno je. U izvještaju Amnestija se navodi da u Iranu, Maldivima, Nigeriji, Pakistanu, Saudijskoj Arabiji, Šri Lanki i Jemenu ima pogubljenih koji su u vrijeme počinjenog krivičnog djela bili mlađi od 18 godina. Starost optuženih često ne može pouzdano da se ustanovi jer mnogi nemaju krštenice.

Ujedinjene nacije su 1989. usvojile Drugi protokol civilnog pakta. Države koje su potpisale taj protokol su ukinule smrtnu kaznu. Ali, one imaju mogućnost da je ponovo uvedu u slučaju rata. Krajem 2014, Drugom protokolu je pristupila 81 zemlja, a Angola, Madagaskar i Sao Tome i Principe su ga potpisale, ali ga još nisu ratifikovale.

Organizacija američkih država OAS, donela je 1990. Protokol protiv smrtne kazne u mirnodopskim uslovima. Od 35 država-članica, samo je njih 13 ratifikovalo Protokol i ukinulo smrtnu kaznu. U mnogim zemljama na američkom kontinentu se i dalje izriču smrtne presude, a samo u SAD se i dalje vrši smrtna kazna.

EU protiv smrtne kazne

1982, Savjet Evrope je donio 6. dodatni protokol Evropske konvencije o ljudskim pravima, prema kome se smrtna kazna u mirnodopskim uslovima ukida. Njega je ratifikovalo 46 od 47 zemalja - samo Rusija nije.

2003. godine na snagu je stupio i 13. dodatni protokol pomenute Konvencije, čijom ratifikacijom je smrtna kazna ukinuta i u mirnodopskim i u ratnim uslovima. Evropska unija je ukidanje smrtne kazne postavila kao jedan od uslova za prijem novih država.

Njemačka i njeni evropski partneri se zalažu za ukidanje smrtne kazne u čitavom svijetu. Tako države EU od 2007. aktivno podržavaju Rezoluciju UN-a o moratorijumu na smrtnu kaznu. O njoj svake dvije godine ponovo glasa Generalna skupština UN-a. Na poslednjem takvom glasanju 2014, 117 zemalja je bilo za moratoriju, 38 zemalja protiv, a 34 države su bile uzdržane.