Διεθνής ημέρα κατά του ρατσισμού

Είναι πραγματικά τραγική ειρωνεία ότι ο ρατσισμός που στοχεύει στην περιθωριοποίηση του διαφορετικού και του ξένου είναι τελικά φαινόμενο που δεν γνωρίζει σύνορα, ούτε ιστορικά, αλλά ούτε και γεωγραφικά: είτε μιλάμε για την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία και το δουλεμπορίου, είτε για τους ναζί και το ολοκαύτωμα, είτε την πολιτική του απαρτχάιντ στην Νότια Αφρική, είτε για την γενοκτονία στην Ρουάντα. Η σημερινή διεθνής ημέρα κατά του ρατσισμού θεσπίστηκε από τον ΟΗΕ με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και την αντιμετώπιση του φαινομένου. Φέτος μάλιστα δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο ρατσισμό με θύματα τους ξένους και τους μετανάστες.

Προκαταλήψεις, στερεότυπα, αυθαίρετες αξιολογήσεις...

Ποια όμως είναι τα χαρακτηριστικά του ρατσισμού που εμφανίζονται με διαφορετικές εκφάνσεις σε παγκόσμιο επίπεδο; Η γερμανίδα πολιτειολόγος και κοινωνιολόγος Κρίστινε Μόργκενστερν έχει καταλήξει σε ένα δικό της ορισμό: «Υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά στοιχεία: Το πρώτο, προϋποθέτει την ταξινόμηση όλων των ανθρώπων σε κατηγορίες. Το δεύτερο, ότι κάθε άνθρωπος ανήκει από τη γέννησή του σε μια από αυτές τις κατηγορίες. Το τρίτο, ότι κάθε κατηγορία έχει τα χαρακτηριστικά της που αφορούν πνευματικά, πολιτιστικά και κοινωνικά στοιχεία, που ξεχωρίζουν έναν άνθρωπο από κάποιο άλλο. Χαρακτηριστικά που αρκούν για την αξιολόγηση των ατόμων».

Ο ρατσισμός είναι ευρωπαϊκό προϊόν...

Η γερμανίδα επιστήμονας παρατηρεί ότι ανεξάρτητα από το που ζουν οι άνθρωποι και σε ποια φυλή ανήκουν ο ρατσισμός εκφράζεται λίγο πολύ με τον ίδιο τρόπο σε παγκόσμιο επίπεδο: «Η ρατσιστική, όπως την ονομάζω, ιδεολογία έχει κοινά χαρακτηριστικά παντού στον κόσμο διότι αποτελεί ευρωπαϊκό προϊόν εξαγωγής. Απόδειξη ότι όπου κι αν παρατηρήσεις ρατσιστικά φαινόμενα αποδίδεται πάντα μεγαλύτερη αξία στην λευκή φυλή».

Έτσι η λευκή φυλή είναι πάντα ανώτερη της μαύρης, της κίτρινης ή κάποιας άλλης. Παρατηρούμε ωστόσο ότι για παράδειγμα πολλοί ινδοί προτιμούν να δώσουν την κόρη τους σε κάποιον με ανοιχτόχρωμα δέρμα. Στην Αφρική πολλές γυναίκες προσπαθούν με διάφορες κρέμες και άλλα βοηθήματα να μοιάζουν πιο λευκές. Η Κριστίνε Μόργκενστερν πιστεύει ότι ο ρατσισμός επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο με τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό. Η κατάργηση της παλιάς, κοινωνικής οργάνωσης σε τάξεις σε συνδυασμό με την ανακάλυψη νέων χωρών απαιτούσε ένα νέο σύστημα αξιών, το οποίο να διαιωνίζει τη συνέχιση της αδικίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Με τον τρόπο αυτό το θέλημα του Θεού αντικαταστάθηκε με δεδομένα που έμοιαζαν να επιβάλλονται από την ίδια τη φύση.