استفاده از موبایل پناهجویان برای تثبیت هویت آن‌ها

یک مرد جوان مدعی شده بود که از شهر حلب سوریه فرار کرده است. او در خزان ۲۰۱۵ به مرز اتریش و ایالت بایرن آلمان رسیده بود. او اسناد هویت با خود نداشت و مدعی شده بود که همه اسنادش گم شده اند. اما او یک تیلفون موبایل با خود داشت. در جریان هجوم سیل آسای پناهجویان به آلمان مقام‌های مرزی تنها به صورت سطحی هویت پناهجویان را بررسی می‌کردند. اکثریت پناهجویان شانس ورود به آلمان را یافتند. چه کسی می‌دانست که آیا آن مردی که مدعی شده بود از شهر حلب است، زبان عربی به لهجه سوریایی صحبت می‌تواند؟ در حقیقت آن به ظاهر مهاجر جنگ حلب یک مراکشی بود که ابتدا از طریق مدیترانه و لامپیدوسا وارد اروپا شده و بعداَ در میان موجی از «آوارگان واقعی سوریه» وارد آلمان شده بود.

موبایل گویاتر از اسناد هویت است

قضیه‌ای که شرح داده شد، ساختگی است؛ اما هزاران مورد مشابه آن اتفاق افتاده است. تشخیص کشور مبدای پناهجویان به این دلیل اهمیت دارد که بر شانس آن‌ها برای کسب پناهندگی در آلمان تاثیر می‌گذارد. مثلاَ سوریایی‌ها می‌توانند در آلمان بمانند، اما مراکشی‌ها باید بروند، چونکه کشورشان «مبداء امن» دانسته می‌شود. پسان‌تر، مساله خواندن اطلاعات موبایل‌های پناهجویان در عرصه سیاست مطرح شد تا بتوان از طریق آن از نظر زمانی و جغرافیایی دقیق ارزیابی کرد که چه کسی، چه زمانی و از چه راهی به آلمان آمده است.

حکومت آلمان فدرال مدت طولانی از نظر حقوقی با این مساله درگیر بود، اما حالا "اداره فدرال مهاجرت و پناهندگی آلمان" (بامف) اجازه یافته است که از موبایل پناهجویان برای تثبیت هویت آن‌ها استفاده کند. این اداره بعد از این برای تشخیص هویت یک پناهجو می‌تواند اطلاعات موبایل او را اسکن (ارزیابی) کند. اما وکلای پناهجویان، حامیان حفاظت از داده‌ها و سازمان‌های امدادی در این مورد هشدار می‌دهند و این روش را دست‌درازی به حریم خصوصی  می‌خوانند. این مساله را منتقدان از نظر قانون اساسی تامل برانگیز خوانده و رد می‌کنند، اما یوتا کورت، رئیس اداره مهاجرت و پناهندگی آلمان و ۸۲ دفترش این نگرانی را رد می‌کنند.

اطلاعات شخصی در صندوق محفوظ فنی

کورت می‌گوید که در نخستین تماس پناهجو با اداره «بامف» اطلاعات موبایل او خوانده می‌شود، بعد از آن این اطلاعات در یک «صندوق محفوظ فنی» ذخیره می‌شود تا کسی به صورت غیرمجاز به آن دسترسی نیابد. از اطلاعات تیلفون هوشمند البته تنها زمانی به عنوان منبع استفاده می‌شود که در جریان مصاحبه پناهندگی راجع به هویت یک پناهجو شک و تردید ایجاد شود. رئیس اداره مهاجرت آلمان استفاده از اطلاعات موبایل پناهجویان را «آخرین امکان»، «یک سیستم اضافی و حمایت‌کننده تصمیم‌گیرندگان» پروسه پناهندگی عنوان می‌کند.

عاری از نقص قانونی؟

اندریا فوسهوف، متصدی فدرال حافظت از داده‌ها مخالف این روش است و آن را از نظر قانونی تامل‌برانگیز می‌داند. به گفته او، حافظه‌ موبایل حاوی اطلاعات بسیاری خصوصی و حتی اطلاعات افرادی است که شامل روند پناهندگی نیستند، مثلاَ وکیل حقوقی. همچنین نیکولاوس گاتسیاز، کارشناس حقوق جزایی در شهر کُلن آلمان نیز مخالف استفاده از این روش است.

او می‌گوید که این روش «کاملاَ نامناسب بوده و در مطابقت با قانون اساسی قرار ندارد.» اما رئیس اداره مهاجرت می‌گوید که در اکثریت موارد اصلاَ کار به جایی نمی‌رسد که به جواز بررسی تیلفون هوشمند یک پناهجو نیاز برود. در یک مرحله آزمایشی در اداره مهاجرت اکثر درخواست‌دهندگان پناهندگی به صورت داوطلبانه تیلفون خود را در اختیار کارمندان این اداره قرار داده اند.

بررسی موبایل به عنوان آخرین امکان

تا حالا گفته می‌شد که از اطلاعات موبایل پناهجویان تنها زمانی استفاده می‌شود که در مورد او شک و تردید پیدا شود. در حقیقت اداره مهاجرت تنها زمانی می‌تواند به داده‌های اسکن شده دسترسی یابد که یک قاضی جواز آن را صادر کرده باشد.

اما اداره‌های مسئول بررسی پس از این کار نیز نمی‌توانند کاملاَ مطمئن باشند. برخی هشدار می‌دهند که پناهجویان ممکن است موبایلی غیر از موبایل اصلی شان را به ادارات بدهند. اگر با وجود بررسی موبایل، پناهجویان فریبکاری کنند، براساس ماده ۷۳ حق پناهندگی ممکن است حق محافظتی را که قبلاَ به دست آورده اند، از دست بدهند. اما چنین مواردی نادرند. در سال ۲۰۱۶ کمتر از ۴۰۰ تقاضای به رسمیت شناخته شده لغو شدند.

این روش جدید تشخیص کشور مبداء و هویت پناهجویان خالی از کم و کاستی نیست، اما می‌تواند منبع قابل اعتمادی باشد. در هر صورت، «انجمن حق آزادی» (Gesellschaft für Freiheitsrechte e.V) می‌خواهد علیه استفاده از اطلاعات موبایل پناهجویان شکایت کند.

واگنر فولکر/ ع. ف.