اتحاد دشوار: ائتلاف ضد داعش در عراق
۱۳۹۵ مهر ۲۳, جمعه
در آغاز ماه اکتوبر در واشنگتن یک کنفرانس برای آماده سازی حمله بالای گروه تروریستی "دولت اسلامی" در شهر موصل در شمال عراق برگزار شد. در این کنفرانس نمایندگان مسیحیان نیز دعوت شده بودند. مسیحیان چون سنی های مسلمان در موصل گیر مانده اند. به طور کلی، بیش از یک میلیون نفر در موصل هنوز باقی مانده اند. در کنار دام های انفجاری و تک تیراندازان گروه تروریستی "دولت اسلامی"، جنگجویان "دولت اسلامی" می خواهند از مردم در این جنگ به عنوان سپر انسانی استفاده کنند.
نماینده مسیحیان می خواست در این کنفرانس بداند که آنها چگونه خود را از این وضعیت بیرون بکشند و هدف حمله نیروهای دولتی قرار نگیرند. پیشنهاد گردید که در بام خانه های خود یک صلیب بزرگ سفید رسم کنند. نمایندگان پاسخ دادند که این کار مفید نخواهد بود. سخنگوی مسیحیان گفت که مردان مسلح در خارج از شهر به سختی صلیب را شناسایی خواهند کرد و از طرف دیگر برای شان بی ارزش خواهد بود. از همه بیشتر صلیب سفید، جنگجویان گروه تروریستی "دولت اسلامی" را را علیه مسیحیان تحریک خواهد کرد. آنها به سرعت مسیحیان را از بین خواهند برد.
"واحد بسیج مردمی" شیعیان
این گفت و گو ها نشان می دهند که چه پوتانسیلی برای بروز درگیری میان گروه های مذهبی در عراق وجود دارد. تنش بین مسیحیان و افراط گرایان سنی، تنها بخشی از این معضله است. گروه های دیگر نیز در شعله ور نگهداشتن این آتش سهم دارند. مهمترین آنها به اصطلاح "واحد بسیج مردمی" شیعیان است. این گروه در تابستان سال 2014 تشکیل شد. در ماه جون همان سال، "دولت اسلامی" موصل را کودتا مانند فتح کرد. اردوی عراق در برابر آنها کاری کرده نتوانست.
این شکست یک شوک برای تمام کشور بود. بنابراین آیت الله علی سیستانی، رهبر روحانی شیعیان از همه جوانان شعیه خواست تا به نیروهای امنیتی دولتی بپیوندند. شمار زیادی مردان جوان به این فراخوان جواب مثبت دادند. اما آنها به صفوف اردو و پولیس نپیوستند بلکه واحدهای خودی از جمله "واحد بسیج مردمی" را ایجاد کردند.
برخی از این واحدها، مانند گروه مربوط به مقتدی صدر رهبر شناخته شده شیعه، بیشتر ملیگرا هستند؛ دیگران، مانند سازمان بدر که از جانب هادی العامری رهبری می شود، با حکومت ایران ارتباط دارد. شبه نظامیان شان اغلب بخشی از نیروهای مسلح عراق اند اما تا اندازه ای تحت نفوذ ایران قرار دارند.
دولت شبه نظامیان در عراق
در مجموع، گروه های مختلف شیعه بیش از ۱۰۰ هزار جنگجو در صفوف خود دارند. گیدو اشتاینبرگ، کارشناس امور عراق در موسسه آلمانی علم و سیاست می نویسد: «عراق هرچه بیشتر به یک دولت شبه نظامی تبدیل شده می رود که در آن اردو و پولیس تنها بازیکنان حاشیه ای هستند، در حالی که شبه نظامیان گروه های مختلف قومی و جهت گیری های مختلف، برای به دست آوردن قدرت به طور فزاینده در رقابت علیه هم قرار می گیرند.»
این شبه نظامیان برای آزاد کردن شهرهای که مراکز "دولت اسلامی" اند، چون تکریت و رمادی نقش مهمی را بازی می کنند، اما با یک هزینه بسیار بالا. این شبه نظامیان شبعه به بهانه مبارزه با تروریسم، اغلب افراد غیرنظامی بی گناه سنی را از مناطق مسکونی شان بیرون می رانند و در این مناطق افراد خود را جابجا می سازند.
تحکیم قدرت
در حال حاضر این گروه ها به شدت در تسخیر دوباره موصل درگیر اند. رابرت بلیچر متخصص شرق میانه از مرکز تحقیقاتی گروه بین المللی بحران می گوید که "در ائتلاف ضد "دولت اسلامی" نیروهای بسیار متفاوت را می توان پیدا کرد." او توضیح می دهد که در بین این گروه ها، حامیان امریکا موجود اند و بخش دیگری رابطه نزدیک با ایران دارند. بلیچر می گوید که "در سال های گذشته بین این گروه ها رقابت های وجود داشته است."
نمایندگان این گروه ها با هم در مناقشه بودند که در واپسگیری شهرها کی در کجا و چگونه باید متعهد باشد. این امر همچنین بستگی دارد به اینکه کدام قطعات کدام بخش های شهرها و یا مناطق را اشغال می کنند که پس از آن می توانند در این مناطق قدرت نمایی کنند. بلیچر می گوید که "بنابراین، شیوه ای که در این مبارزات استفاده می شود، همچنین تاثیر قابل توجهی بر چگونگی ادامه مبارزه دارد."
کردها و ترک ها
اما شبه نظامیان شیعه تنها گروه هایی نیستند که در تلاش اند تا از تعهد شان در پس گرفتن موصل، مفاد سیاسی بردارند. پیشمرگه های کرد نیز به این ائتلاف پیوسته اند. هدف این گروه این است که منطقه خودمختار کردستان بیشتر ثبات پیدا کند و هرچه بیشتر از دولت عراق مستقل گردد.
نگرانی کردها از دیر زمانی حکومت ترکیه را نیز بسیج کرده است. ترکیه هزاران سربازش را به عراق فرستاده است که ماموریت شان مبارزه علیه "تروریست ها" است. برای ترکیه تروریست هم جهادگرایان گروه تروریستی "دولت اسلامی" و هم مبارزان حزب کارگران کردستان اند.
هم زمان ترس از در درگیری بین اردوی ترکیه و شبه نظامیان شیعه نیز وجود دارد. زیرا شبه نظامیان شیعه پس از آزاد ساختن موصل می خواهند در داخل و خارج شهر نفوذ داشته باشند و برای ترکیه حضور شیعیان و کردها در مرز ناراحت کننده است. ترکیه می خواهد تا حد ممکن این گروه ها را از خود دور نگهدارد.
در هفته ها و ماه های آینده، باید ائتلاف ضد "دولت اسلامی" در قبال منافع مشترک شان یعنی واپسگیری موصل، متعهد بماند. اما در نهایت پس از آن امکان بروز تضادها بین شرکای ائتلاف وجود دارد. بنابراین عراق احتمالا هنوز هم زمان دشواری را پیش رو دارد.
کرستین کنیپ/ ن.ک.ا