انتخابات عراق؛ تمرین دموکراسی میان موجی از خشونت

جاده های بغداد هیچگاهی مثل این روزها رنگین نبوده است. در آنجا هرگونه تنوع رنگ، مثل سرخ تیز، زرد جلادار، سبز کمرنگ لیمویی و آبی تیره را می توان دید. به ویژه میدان های بزرگ در بغداد پایتخت کشور به یک بحر رنگ ها می مانند. اما این نقاشان نبوده اند که شهر را با این رنگ ها زینت ببخشند، بلکه پلاکات های انتخاباتی احزاب، ایتلاف ها و جناح های مختلف اند که به این ترتیب می خواهند جلب توجه کنند.

این پلاکات ها که گاهی حتی روی هم قرار گرفته اند، یکی بزرگتر از دیگری در جاده های بغداد پرده کشیده اند. تصاویر بسیار بزرگ نامزدان در همه جا نصب شده است، چنانکه گویی هرچه تصویر بزرگتر باشد شانس پیروزی بیشتر خواهد بود. 9000 نامزد برای احراز 328 کرسی پارلمان در انتخابات روز چهارشنبه (30 اپریل 2014 / 10 ثور 1393) مبارزه می کنند. هر یک از این متقاضیان می خواهد به واجدان شرایط رأیدهی وانمود کند که تنها او می تواند کشور را به جهت مثبت سوق بدهد. این اولین انتخابات سرنوشت ساز در عراق پس از بیرون شدن نیروهای امریکایی در سال 2011 از این کشور است.

نخست وزیر نوری المالکی سعی می کند برای دور سوم نیز در مقام اش باقی بماند. "ایتلاف دولت قانون" وی، که رنگ سبز لیمویی مشخصه اش است، با نامزدهای مختلف شامل زنان و مردان خود را نمایش می دهد. مالکی برای این که مطمین گردد در آینده نیز کشور را اداره خواهد کرد، بسیار ماهرانه طرفداران خود را در احزاب و ایتلاف های دیگر نیز جابجا کرده است. به این ترتیب اگر هم حزب وی نتواند آرای لازم را به دست بیاورد، امکان باقی ماندن مالکی 63 ساله در مقام اش میسر می شود.

جمعاً 39 ایتلاف و جناح بزرگ در انتخابات پارلمانی ثبت گردیده اند. در پهلوی احزاب شیعی، سنی ها و کردها، اکنون گروه های مختلط نیز به صورت فزاینده ایجاد شده اند که طرفدار یک هویت ملی استند و می خواهند دودستگی ها در کشور را از بین ببرند.

فردمحور شدن مبارزات انتخاباتی

اما همزمان احتمال دارد شماری از مردم، که قشر سیاسی کشور را فاسد و ناتوان فکر می کنند، بیشتر از پیش نامطمین گردند. پس از اولین انتخابات در پی سقوط صدام حسین که مردم در برابر محلات رأیگیری صف های طولانی کشیده بودند و حتی وضعیت خراب امنیتی آنها را از رفتن به پای صندوق های رأی باز نداشت، امروزه بیشتر یأس فراگیر شده است. هرج و مرج در عراق کمتر نه، بلکه بیشتر شده، فساد اداری به یک امر روزمره مبدل گردیده، میزان بیکاری بدون تغییر بلند باقی مانده، سکتور عامه ضعیف بوده و سیاستمداران تنها به جیب خود فکر می کنند. اینها را از زبان مردم در کوچه و بازار می توان شنید.

تصویر باسمه الساعدی، نامزد زن در این انتخابات، نیز در پهلوی تصویر نخست وزیر مالکی در میدان فردوس، جایی که زمانی مجسمۀ صدام حسین از آن سرنگون ساخته شد، دیده می شود. الساعدی شیعه مذهب از جناح مالکی است. حضور گستردۀ زنان در مجلس نمایندگان مردم عراق، که به 25 درصد می رسد، در منطقه نظیر ندارد. این زن 56 ساله، که مطابق با احکام اسلامی لباس می پوشد، فعالانه در مبارزات انتخاباتی سهم می گیرد. او پوسترهای خود را توزیع می کند و موقعیت نام خود در فهرست نامزدان را نشان می دهد. این اولین باری است که مردم رأی خود را به یک حزب و یا یک گروه نه، بلکه به طور مشخص به یک نامزد نیز می توانند بدهند. پیامد این کار این است که مبارزات انتخاباتی شدیداً فرد محور گردیده و برنامه ها و اهداف در ردیف دوم قرار می گیرند.

از همین رو باسمه الساعدی روی شهرت خود در محل زیست اش در صدر سیتی در شرق بغداد حساب می کند. این ناحیۀ بغداد با بیشتر از دو میلیون نفر جمعیت، یکی از بزرگترین نواحی پایتخت است که تقریباً همه باشندگان آن شیعه مذهب اند. در این ناحیه مالکی و الساعدی بیشتری آراء را کسب خواهند کرد. باسمه الساعدی در حکومت موقت عضو کمیتۀ امنیت و دفاع بود و از سال 2005 به این طرف فعالیت سیاسی دارد. او، مانند نخست وزیر مالکی، کشورهای همجوار را مسئول موج عظیم ترور می داند، که از یک سال به این طرف دوباره عراق را فراگرفته است.

سازمان های تروریستی به عنوان مبارزان انتخاباتی

الساعدی و المالکی تنها کسانی اند که اذامۀ سیاست کنونی در عراق را می خواهند. همه جناح های دیگر طرفدار تغییرات و پایان عصر نخست وزیر اند، که بسیاری از مردم او را به عنوان صدام جدید می خوانند. کاندیداهای دیگر در پلاکات های خود علناً اعلام می کنند که نخست وزیر هشت سال پیش چه چیزهای را وعده داده بود، و به هیچ یک هم وفا نکرد، چه در بهبود وضعیت امنیتی و چه در مبارزه بر ضد فساد اداری. حتی شرکای نزدیک ایتلافی نوری المالکی، یعنی احزاب شیعه مذهب عمار الحکیم و مقتدی الصدر هرچه بیشتر از وی دوری می کنند. المالکی و اطرافیان اش تنها می مانند. حتی اگر "ایتلاف دولت قانون" در این انتخابات قوی ترین جناح شود، باز هم برای المالکی یافت شریک ایتلافی دشوار خواهد بود.

مبارزات انتخاباتی در جاده های بغداد به این مفهوم است که پوسترها و پلاکات ها پاره می شوند و به جای آنها پوستر دیگری نصب می شود. برخی از پلاکات ها به صورت چملک شده در کنار سرک افتاده اند. بر مسندی که زمانی مجسمۀ صدام حسین روی آن قرار داشت، اکنون با حروف سیاه و سبز رنگ برای حزبی تبلیغ می شود که در آن زمان اصلاً قابل تصور نبود، یعنی "عصایب أهل الحق".

این حزب در اصل یک ملیشۀ شیعه مذهب است، که جنگجویان آن در ایران تعلیم دیده اند. آنها که با حملات تروریستی خود هزاران نفر را کشته اند، اکنون برای مشروعیت سیاسی خود تلاش می کنند. همچنان گروه "مخالف" از تندروان سنی مذهب، یعنی شاخۀ القاعده در عراق، که خود را "دولت اسلامی در عراق و شام" می خواند، می تواند جاده های پر جمع و جوش بغداد را در ظرف چند ثانیه به جویبار خون مبدل سازد. انفجارها در ایستگاه های بس، قهوه خانه ها، رستوران ها و حتی مساجد برای جمعیت شش میلیونی بغداد دوباره به یک زندگی غمناک روزمره مبدل شده است.