ایران در سوریه و لبنان چه علایقی دارد؟

هر باری که رژیم اسد به کمک نیاز داشته باشد، گروه شیعه مذهب حزب الله لبنان، که از سوی ایران حمایت و تقویت می گردد، هزاران جنگجوی خود را در اختیار قرار می دهد. قطعات سوریه، در مشارکت با جنگجویان حزب الله، در روزهای اخیر به مناطق اطراف شهر های بزرگ دمشق و حلب پیشروی کردند. این مناطق تا کنون در تسلط شورشیان قرار داشتند. گروه های سنی مذهب لبنان، هرچند هم سازمان نیافته و ناتوان تر اند، از اپوزیسیون سوریه حمایت می کنند.

به این ترتیب لبنان تا گلو در بحران سوریه دخیل است. بینته شیلر رئیس انجمن آلمانی هاینریش بول در بیروت، در صحبتی با دویچه وله گفت: این همان خاطرۀ جنگ داخلی 15 ساله از 1975 تا 1990 بود که تا حال نمی گذاشت جنگ سوریه به لبنان برسد.

پس از ماه می سال روان میلادی، که معلوم شد حزب الله لبنان در جنگ سوریه در جانب بشار الاسد میجنگد، همواره از گسترش یک جنگ مذهبی میان شیعیان و سنی مذهبان سخن گفته میشود که در یک جانب این جنگ ایران و حزب الله که هر دو شیعه مذهب اند و رژیم علوی سوریه، و در جانب دیگر آن رهبری سنی مذهب کشورهای عربستان سعودی، قطر و ترکیه قرار دارند.

بینته شیلر رئیس انجمن هاینریش بول در صحبت اش با دویچه وله گفت:«این اختلاف همیشه وجود داشت. وقتی به تأریخ 1400 ساله نظری افگنده شود، دیده می شود که آنها هیچگاهی به صورت صلح آمیز در کنار هم نبوده اند. به نظر من بسیار مبالغه آمیز خواهد بود که وقایع امروزی در شعاع آن تأریخ گذشته تحلیل شوند. اختلافات امروزی ناشی از تقسیم قدرت است که در آن ایران و عربستان سعودی در برابر هم قرار دارند. این یک منازعه برای نفوذ و کسب قدرت است نه منازعۀ مذهبی».

پس از انقلاب اسلامی در سال 1979 در ایران، که اسلامی سازی سیاست و جامعۀ ایران را در قبال داشت، عربستان سعودی ایران را به عنوان کشوری می شناسد که برای تحکیم موقف سلطه جویانۀ خود در خاور میانه تلاش می کند. عربستان سعودی از آن زمان به این سو سعی می کند از هرگونه نفوذ ایران جلوگیری کند. والتر پوش اسلام شناس در انجمن علوم و سیاست در برلین پایتخت آلمان می گوید:

«مناسبات ایران در برابر شیعه مذهبان، نه تنها حزب الله، تأریخی است که نمی توان آنرا نادیده گرفت. ایران توسط مبلغان لبنانی شیعه مذهب شد. افزون بر آن ایرانی ها از سال های دهۀ شصت قرن گذشتۀ میلادی به این طرف موفق شدند مناسبات مذهبی و سیاسی خود را دوباره احیاء کنند. و پس از دهۀ هشتاد برای اولین بار واقعاً یک گروه طرفدار ایران ایجاد شد که در ارتباط مستقیم با رهبر انقلاب در تهران قرار دارد. این گروه به عنوان حامی و پشتیبان اولتر از همه نقش ایران را در منطقه مشروعیت می بخشد. این گروه همچنان به عنوان جبهه ای علیه اسراییل شناخته می شود».

از زمانی که به روز سه شنبه گذشته در یک حملۀ دوگانه بر سفارت ایران در جنوب پایتخت لبنان 23 تن کشته شدند، سیاستمداران لبنانی آشکارا موضعگیری می کنند. نجیب میقاتی نخست وزیر برحال لبنان گفت: «این قابل پذیرش نیست که از لبنان به عنوان میدانگاه پیام های سیاسی به این یا آن جهت استفاد شود».

در یک اعلامیۀ اتحاد احزاب سنی مذهب چهاردهم مارچ آمده است اینکه ایران خود را در کنار رژیم جنایتکار سوریه قرار می دهد، بهای آنرا لبنان می پردازد. مسئولیت حملات را گروه تندرو اسلامگرا و سنی مذهب "لوای عبدالله عزام"، که با القاعده نزدیک است، به دوش گرفت. این گروه در یک اعتراف نامه اش انگیزۀ حملات خود را سهمگیری ملیشه های شیعه مذهب حزب الله در جنگ داخلی سوریه را عنوان کرده است.

نگرانی از سقوط رژیم اسد

درحالی که عربستان سعودی از شورشیان سوریه درجنگ علیه رژیم اسد حمایت می کند، ایران وحزب الله لبنان درحرف وعمل جانب رژیم اسد را گرفته اند. ایران به دمشق پول، اسلحه و مشاوران نظامی می فرستد.

والتر پوش می گوید: درایران نگرانی زیادی از سقوط احتمالی رژیم اسد وجود دارد.« در صورتی که یک روز افراط گرایان سنی در سوریه قدرت را در دست گیرند، در آن صورت حزب الله بسیار منزوی خواهد شد. از یک طرف یک سوریه زیر رهبری سنی ها به وجود خواهد آمد و از جانب دیگر، علاوه براین درجنوب لبنان گروه های افراط گرای سنی و اسرائیل بازهم وجود خواهند داشت». یک حزب الله ضعیف وسقوط رژیم اسد، اِعمال نفوذ ایران را درمنطقه دشوار می سازد.

بهبود روابط

پس از حمله برسفارت ایران در بیروت هم ایران و هم حزب الله با وجود قبول مسئولیت این حمله از جانب "لوای عبدالله عزام"، انگشت اتهام را جانب اسرائیل گرفته اند و آن کشور را مسئول این حادثه خوانده اند. میر جاودان فر، کارشناس خاورنزدیک اسرائیلی می گوید: « ایران نمی خواهد اعتراف کند که با مداخله اش در جنگ سوریه، در یک منازعه مذهبی گیر افتاده است و اکنون با یک دشمن جدید یعنی افراط گرایان سنی سروکار دارد».

والتر پوش واکنش اولیه ایران را دارای جنبه تاکتیکی ارزیابی می کند. « ایران می خواهد از مقصر خواندن علنی عربستان سعودی خود داری کند. ایرانی ها اکنون روی این کار می کنند که مناسبات بهتری با عربستان سعودی داشته باشند».

بنته شیلر از بنیاد هاینریش بول ، بنا بر این دلایل فکر می کند، در صورتی که اوضاع در لبنان وخیم گردد، می تواند پیامد های غیر قابل پیمایش برای ایران و حزب الله داشته باشد.« ایران کدام علاقه ای به یک منازعه بزرگ ندارد. چون همین منازعه سوریه برایش کافی بود».