بحران یمن: نگرانی جدید از احتمال تجزیه این کشور

جنگ در عدن، پایتخت مؤقتی یمن، سه روز تمام دوام نمود. در یک جانب نیروهای رئیس جمهور عبد ربه منصور هادی رئیس جمهور به رسمیت شناخته شده یمن توسط جامعه جهانی و در جانب دیگر جناح موسوم به شورای انتقالی جنوبی به رهبری عیدروس الزبیدی والی پیشین عدن، هیچ گونه در برابر هم کوتاه نیامدند.

در هفته های اخیر احتمال آن می رفت که نهضت الزبیدی از کمک های مؤثری برخوردار گردد. امارات متحده عربی به طور مصمانه حمایت خود را از شورای انتقالی جنوبی اعلام نمود. با اعلام این حمایت، بحران یمن مسیر جدیدی را به خود گرفت. به این مفهوم که تلاش های تقریباً سه ساله عربستان سعودی و عملیات نظامی این کشور در یمن، اگر کاملاً مواجه به ناکامی نگردید، دست کم  به شدت اخلال گردید. بنابراین کشور شاهی عربستان سعودی اشخاصی را به شهر بندری یمن فرستاد تا دست کم در عقب پرده برای پایان این جبهه جنگ در یمن تلاش نمایند. این افراد در ابتداء گفتگوهایی مؤفقانه ای را انجام دادند. براساس گزارش ها هردو جانب منازعه پس از چاشت چهارشنبه سلاح های خود را به زمین گذاشتند.

اختلافات میان ریاض و ابوظبی   

عربستان سعودی با این اقدام حداقل یک تهدید را دفع نمود؛ زیرا اگر هر دو جانب به جنگ در این کشور کوچک جنوب شبه جزیره عرب ادامه می دادند، بایست مصارف به شدت هنگفت تسلیحاتی و مالی را متقبل می شدند. پیامد آنهم احتمالاً این می بود که یکی از مهمترین اهداف عربستان سعودی یعنی پیروزی بر جنگجویان حوثی مورد حمایت ایران بیشتر از این دشوار می گردید.

عربستان سعودی با این تحولات درک کرد که متحدین جنگ یمن، که خود از این جنگ تصورات خاصی نیز دارند، فقط به گونه مشروطی در کنار سعودی اند. زیرا در ابوظبی پایتخت امارات متحده عربی نگرانی ها بیش از همه از دو وجه مشخصی می باشد. یکی از بابت تضمین راه بندری باب المندب در خلیج عدن و دیگری جلوگیری و ایجاد محدودیت در برابر نفوذ اخوان المسلمین. زیرا هادی رئیس جمهور یمن مناسبات نزدیکی با حزب اصلاح شاخه یمنی این گروه داشت و سعی بر تعمیق این مناسبات می نمود.

علایق امارات متحده عربی

  با آنکه هر دو مورد متذکره همچنان مسایل مورد علاقه عربستان سعودی را نیز تشکیل می دهند، اما امارات متحده عربی به این دو مورد ارجحیت بیشتری قایل است. زیرا امارات متحده عربی، برخلاف عربستان سعودی بیشتر و به شدت به ثبات در خلیج عدن نیاز دارد. به این مفهوم که امارات متحده عربی از مناطق بخش شرقی شبه جزیره عرب صادرات نفت و گاز خود را به اروپا از مسیر تنگه دریایی شاخ افریقا انجام می دهد. اما عربستان سعودی که از نواحی غربی راه مستقیم به دریای سرخ دارد، نیاز چندانی به این راه کوچک دریایی ندارد.

علاوه بر این بدبینی در برابر اخوان المسلمین در ابوظبی بیشتر از عربستان سعودی می باشد. با وصف آنکه امارات متحده عربی در دهه هفتاد در برابر اعضای اخوان المسلمین به سمت معلمان مکاتب نسبتاً با دست باز برخورد می نمود، اما در دهه هشتاد این روش تغییر کرده و واکنش های شدیدی علیه این گروه صورت گرفت. زیرا مقام های امارات ترس از آن داشتند که برداشت انقلاب اجتماعی آنان از اسلام احتمالاً سبب تضعیف پایه های حکومت گردد.

به ویژه محمد بن زیاد ولیعهد ابوظبی از سال ۲۰۰۴ با شدت بیشتر علیه گروه اخوان المسلیمن اقداماتی را انجام داد. از دید او اخوان المسلمین تهدید بسیار جدی علیه امارات او می باشد.

فشار بیشتر بر مذاکره کننده

با وصف آنکه عربستان سعودی نیز دیدگاه مشابهی دارد، اما حزب اصلاح یمن یکی از شاخه های اخوان المسلمین را معتدل می داند. بنابراین عربستان سعودی حزب اصلاح را دیوار پولادینی در برابر جهادگرایان سنی مذهب "القاعده" و نیز گروه "داعش" تلقی می کند و از جانب دیگر این گروه را علیه نیروهای شیعه مذهب به شمول حوثی ها می داند، گروهی که عربستان سعودی با تمام نیرو و عملیات نظامی علیه آن می جنگد. این حملات نظامی نه تنها روزانه حدود ۶۰ میلیون دالر امریکایی از عربستان سعودی هزینه بر می دارد، بلکه همچنان این حملات تمام یمن را به ویرانه مبدل کرده است و تا اکنون جان بیش از ۱۰ هزار یمنی را قربانی گرفته و میلیون ها تن را مجبور به فرار کرده است.

بناءً مذاکره کننده های عربستان سعودی تحت فشار شدیدی قرار داشتند، فشاری که حتی الممکن باید به هردو جانب موضوع را صریحاً مطرح می نمودند. در نهایت احتمالاً مذاکره کننده ها به هردو جانب تصریح کرده اند که با چگونه معضلی مواجه اند. زیرا در صورت ناکامی، یمن با تهدید مجدد تجزیه روبرو می باشد، آنچه که در سال ۱۹۹۰  پس از چندین دهه مذاکره و گفتگو نتیجه مثبت داده و هردو بخش یمن به یمن واحد تغییر تشکل داد.

در همین ارتباط هاشم اهلبارا، تحلیلگر مسایل سیاسی در صفحه انترنتی شبکه الجزیه نوشته است: "احتمالاً تجزیه طلبان شورای انتقالی جنوبی با استفاده از این وضعیت می توانستند که استقلال مناطق جنوب یمن را اعلام نمایند."  

او در ادامه اضافه می کند: در صورت چنین اتفاقی احتمال تشکیل دو یمن می رفت. و سپس بخش شمالی این کشور نیز توسط حوثی ها اداره می شد. یعنی کابوسی برای عربستان سعودی. زیرا این کشور از یک جانب امنیت نواحی مرزهای جنوب کشور را در خطر می دید و از جانب دیگر شاهد گسترش روز تا روز نفوذ دشمن دیرین خود ایران در شمال یمن می بود. تصوری که برای ریاض غیر قابل قبول است؛ زیرا نه تنها اینکه حملات سه ساله عربستان سعودی بر یمن بی نتیجه می بود، بلکه همچنان به شدت پیامدهای سوء را در پی می داشت.  

تردید در برابر سیاست های خارجی عربستان سعودی

روزنامه القدس نیز در همین ارتباط و با تأکید به نکات بالا نوشته است که با چنین وضعی سیاست های خارجی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی به طور کامل با ناکامی روبرو می شد. این روزنامه می افزاید: "در نهایت سیاست ها و مساعی او که با جدیت برای تحکیم مطلق قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی کشورش دنبال می کند، کمتر از سیاست های سعودی در یمن، در قطر، در مصر و کشورهای دیگر خطرناک نخواهد بود. آنچه در داخل کشور شاهی عربستان اتفاق می افتد را نمی توان از رویدادهای در قبال سیاست های خارجی این کشور مجزا دانست. اشتباهات استراتیژیک داخلی عربستان سعودی همچنان سیاست های این کشور در خارج را نیز مـتأثر می سازند"

اکنون عربستان سعودی به نخستین اقدام خود برای آتش بس مؤفق گردیده است. بناءً نیاز بدان می رود که هردو جانب منازعه را در درازمدت با هم آشتی بدهند.

کرستن کنـِپ/ ع.ف/ ن. ف