تضاد منافع کشورهای منطقه و پروسه صلح افغانستان
۱۳۹۷ دی ۲۴, دوشنبه
فعلاَ چند کشور با طالبان تماس و گفتگو دارند، آن‌هم در غیاب حکومت افغانستان. به تازگی مقام‌های حکومت افغانستان و شورای عالی صلح سفرهای منطقه‌ای را شروع کرده اند.
در حالی که حکومت افغانستان در هیچ یک از نشست‌های صلح کشورهای منطقه شرکت نداشته است، به تازگی حمد الله محب مشاور شورای امنیت ملی افغانستان سفرهای منطقه‌ای‌اش را برای گفتگو در مورد روند صلح آغاز کرده است.
دفتر شورای امنیت ملی افغانستان گفته است که قرار است آقای محب از چند کشور منطقه دیدار کند. طارق آرین سخنگوی شورای امنیت ملی با ارسال خبرنامه‌ای به رسانه‌ها گفته است: «مشاور امنیت ملی کشور پس از سفر رسمی به چین، امروز عازم عربستان سعودی شد اما پیش از آن با مشاور امنیت ملی امارات متحده عربی در مورد پروسه صلح تبادل نظر نمود.»
حکومت افغانستان به این باور است که عربستان سعودی می‌تواند نقش بسیار مهمی در کامیابی پروسه صلح بازی کند. عربستان از رقیبان ایران در منطقه است.
اما اهدافی که ایران و عربستان در افغانستان دنبال می‌کنند، کاملاَ از هم متفاوت است. تهران چندی پیش میزبان هیئت طالبان بود و بعدا سخنگوی طالبان ایران را «خانه دوم ملت افغانستان» خواند. از سوی دیگر، طالبان از اشتراک در کنفرانس جده که قرار بود در مورد صلح افغانستان برگزار شود، خودداری کردند و بر برگزاری نشست بعدی صلح در قطر، دیگر رقیب منطقه‌ای عربستان سعودی، تاکید نمودند. این در حالیست که عربستان سعودی حاکمیت طالبان را در هنگام تسلط این گروه بر افغانستان به رسمیت شناخته بود و یکی از حامیان مالی این گروه نیز محسوب می‌شد.
سوال این است که ایالات متحده امریکا چگونه می‌تواند منافع عربستان و ایران را در روند صلح افغانستان تامین کند؛ به همین ترتیب، ایالات متحده چگونه می‌تواند از نقش پاکستان در روند صلح، به هندوستان اطمینان بدهد؛ چونکه هندوستان معتقد است پاکستان از شورشیان طالبان به عنوان ابزار استراتژیک استفاده می‌کند.
داکتر عبدالطیف نظری، استاد دانشگاه و آگاه روابط بین الملل می‌گوید: «[تضاد منافع بین کشورهای منطقه] هم یک چالش است و هم یک فرصت. بستگی به این دارد که این روند چگونه مدیریت شود که تعارض منافع کشورها جای خود را به همکاری متقابل در پروسه صلح افغانستان بدهد.»
در همین حال هاشم الکوزی، سناتور مشرانو جرگه می‌گوید ایران در منطقه در مخالفت به امریکا قرار دارد و برای منافع خود در روند صلح افغانستان مداخله می‌کند: «ایران با امریکا مخالفت سیاسی دارد و در پی فرصت در افغانستان است.»
سید نجیب هاشمی، تحلیلگر مسایل سیاسی می‌گوید عربستان سعودی و ایران رقابت‌های جدی را در کشورهای منطقه به پیش می برند. او می‌گوید عربستان سعودی هیچگاه نمی‌خواهد که ایران در روند صلح افغانستان حضور داشته باشد، در حالی که ایران نیز در تلاش است تا با استفاده از نفوذش در افغانستان، مانع نقش برجسته عربستان در روند صلح شود.»
نقش پاکستان و هند
در کنار بازیگرانی چون ایران و عربستان، پروسه صلح افغانستان برای پاکستان نیز مهم است. پاکستان از روابط نزدیک کابل و دهلی جدید نگران است و یکی از خواست‌های پاکستان برای کامیابی پروسه صلح، ظاهراَ کمرنگ شدن نقش هند در افغانستان است.
این در حالیست که حکومت افغانستان هند را «دوست دیرینه» می‌داند. هند پروژه‌های بزرگی چون بند سلما در هرات، شاهراه زرنج و ساختمان پارلمان افغانستان را تمویل کرده است. در صورتی که افغانستان خواست‌های پاکستان را در روند صلح بپذیرد، متحد دیرینه و یکی از حمایت کنندگان اصلی‌اش را از دست خواهد داد.
آقای نظری در این مورد می‌گوید: «بیش از کشور دیگری، پاکستان می‌تواند در روند صلح به افغانستان کمک کند. اگر اولویت صلح برای افغانستان باشد، باید تنش‌های جیوپولوتیک پاکستان و هند مدیریت شود.» آقای نظری به این باور است که در روابط با هند نباید غلو شود و دستگاه مدیریت بحران افغانستان باید این توانایی را داشته باشد که «توازن در روابط» این دو کشور را رعایت کند.
سید نجیب هاشمی نیز می‌گوید که زلمی خلیلزاد نماینده وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان در تلاش کاهش تنش‌های منطقوی در رابطه به صلح افغانستان است. به باور آقای هاشمی در صورتی که تضاد منافع پاکستان و هند در روند صلح افغانستان مدیریت نشود، پیامد آن برای افغانستان زیانبار خواهد بود.
ح. همراز/ کابل