خط آهن آقینه؛ کاهش وابستگی تجارتی افغانستان به پاکستان

محمد اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان روز دوشنبه در مراسم افتتاح این خط آهن گفت که بخشی از هدف افغانستان برای تبدیل شدن این کشور به چهار راه تجارت و ترانزیت در آسیا براورده شد: «هدیه امروز ارتباط آقینه با شبکه ریل بین المللی آسیا یک قدم مهم در ارتباط ترکمنستان و افغانستان اما یک قدم بزرگ در راه ایجاد اقتصاد براعظم تمام آسیا است.»

یکی از پیامدهای مثبت ساخت خط آهن بین افغانستان و ترکمنستان، کاهش قیمت نفت و گاز است. حکومت امیدوار است که با افتتاح این خط آهن، افغان‌ها دسترسی آسانتر و ارزان به مواد نفتی پیدا کنند.

رئیس جمهور افغانستان در مراسم افتتاح خط آهن آقینه تاکید کرد که وصل کردن چین با ایران از طریق خط آهنی که از افغانستان می‌گذرد، هدف بعدی است: «قدم آینده شیرخان بندر - مزار شریف است و بعد از آن مطالعات را سر مزارشریف -هرات به صورت جدی ایجاد می‌کنیم. هدف ما این است که چین و ایران باهم وصل شوند.»

بندر آقینه در ولسوالى اندخوى فاریاب و در سرحد ترکمنستان واقع است و اموال تجارتی از کشورهای آسیای میانه، اروپا، امارات متحده عربی، ایران و چین از طریق همین بندر وارد افغانستان می‌شود.

منفعت افغانستان

افغانستان یک کشور محاط به خشکه است. این کشور تا دو سال پیش بیشترین اموال تجارتی را از طریق پاکستان وارد می‌کرد، در حالی پاکستان انواع محدودیت‌ها و خاک پولی را از تاجران افغان اخذ می‌کرد اما تاجران افغان راهی جز تحمل نداشتند.

مقام‌‌های افغان و تحلیلگران می‌گویند هر زمانی که روابط سیاسی افغانستان با پاکستان متشنج شده، آن کشور برای تاجران افغان مشکل ایجاد کرده و حتی راه تجارت را بر افغانستان مسدود کرده است. به این ترتیب تجارت به ابزار مهم فشار سیاسی بر حکومت افغانستان تبدیل شده بود.

اما حالا وضعیت فرق کرده است. افغانستان تجارتش با پاکستان را محدود کرده و بخشی از اموال تجارتی خود را از طریق کشورهای آسیای میانه وارد می‌کند. از سوی دیگر افغانستان به لاری های پاکستان اجازه نمی‌دهد که اموال پاکستانی را مستقیما به کشورهای آسیای میانه صادر کند و این ضربه‌ای برای تجارت پاکستان است.

رضا فرزام، استاد اقتصاد در دانشگاه کابل می‌گوید با باز شدن دروازه تجارت افغانستان با آسیای میانه و چین، این زمینه مساعد شده که افغانستان از انحصار تجارتی پاکستان بیرون شود. پیش از این درصدی زیادی از اموال تجارتی افغانستان از بندر کراچی پاکستان وارد می‌شد و قطع تجارت با پاکستان به معنای بحران اقتصادی در افغانستان بود، ولی رئیس جمهور غنی توانست راه های جدیدی را برای تجارت و ترانسپورت با کشورهای آسیای میانه و چین باز کند که نتیجه آن دسترسی آسان‌تر و ارزان افغانستان به بازارهای منطقه‌ای است.

به باور آقای فرزام افغانستان زمانی می‌تواند از سهولت‌های ترانزیتی در منطقه به خوبی استفاده کند که توانایی تولیدات داخلی اش را افزایش دهد: «منفعت ما زمانی به حد اعظم خود می‌رسد که ما از تولیدات داخلی حمایت کنیم و این تولیدات را افزایش دهیم.»

استقبال اتاق تجارت

اتاق تجارت و صنایع افغانستان با استقبال از افتتاح خط آهن افغانستان – ترکمنستان می‌گوید این خط آهن زمینه تجارت بهتر را برای تاجران افغان فراهم می‌کند. این در حالیست که پیش از این مسئولان اتاق تجارت از محدودیت‌هایی که پاکستان بر تاجران افغان وضع می‌کرد، شکایت داشت.

صیام الدین پسرلی، سخنگوی اتاق تجارت در گفتگو با دویچه گفت: «پس از این ما مواد بهتر را در وقت کمتر و با کیفیت بهتر از طریق همین خط آهن وارد خواهیم کرد. از طرف دیگر این خط آهن زمینه صادرات بهتر را برای ما فراهم می‌کند.»

اتاق تجارت می‌گوید پس از این مشکلات ترانسپورتی بین افغانستان و کشورهای آسیای میانه کمتر خواهد شد و امید می‌رود که تاجران افغان اموال شان را با سهولت بیشتری وارد افغانستان کنند. آقای پسرلی افزود که با افتتاح بندر آقینه، افغانستان می‌تواند میوه‌های خشک و تازه، قالین، سبزیجات و صنایع دستی را به بازارهای اروپا نیز انتقال دهد.

ناامنی

حکومت افغانستان در حالی برای گسترش خطوط آهن و وصل کشورهای منطقه از طریق این کشور تلاش می‌کند که جغرافیای جنگ تغییر کرده و حالا گروه طالبان بیشترین جنگ را در ولایات شمال، شمال شرق و شمال غرب به پیش می‌برند.

در وضعیت کنونی طالبان به آسانی می‌توانند امنیت را در ولایت فاریاب برهم بزنند. این گروه در سال جاری دو بار شهر میمنه را محاصره کرد و در صورتی که نیرهای اضافی به فاریاب اعزام نمی‌شدند، فاریاب به دست طالبان سقوط می‌کرد.

طالبان در ولایت کندز حضور سنگین دارند. اگر در تامین امنیت تلاش‌هایی صورت نگیرد، این گروه می‌تواند برنامه ساخت خط آهن شیرخان بندر را در کندز برهم بزند.