سلاح های جدید نظم جدیدی می طلبند

وقتی که بمب ها پرتاب می شوند و یا گلوله ها شلیک می گردند، تنها سربازان مسلح یا چریک ها کشته نمی شوند، بلکه غالباً غیرنظامی به شمول زنان، کودکان و مردانی که در جنگ شرکت ندارند، نیز قربانی می گردند.

پروفیسور اندریاس سیمرمن، استاد حقوق عامه در دانشگاه پوتسدام آلمان در گفتگویی با دویچه وله گفت از آنجایی که همیشه نمی توان از بروز جنگ جلوگیری کرد، جامعه بین المللی یک نوع "نظم اضطراری" به وجود آورده است. این نظم اضطراری را "حقوق بین المللی بشردوستانه" می خوانند. قبلاً به آن صرف "حقوق جنگی" می گفتند.

در حقوق بین المللی بشردوستانه به این مسایل پاسخ داده می شود: اساساً حمله چگونه وعلیه کی صورت بگیرد، با اسیران جنگی و سربازان زخمی چگونه رفتار شود و یا این که از ملکی ها حفاظت صورت گیرد. علاوه بر این وسایط جنگی معین می گردند و مهمات خوشه یی با تاکید منع قرار داده می شوند.

سیمرمن می گوید پیش از این در جنگ داخلی امریکا به سربازان طرفدار اتحاد دستورهایی داده شده بود که چگونه رفتار کنند. به دنبال آن در سال 1907 موافقتنامه های هاگ برای نظم جنگی به وجود آمد که راه را برای کنوانسیون (میثاق) ژنف هموار ساخت و این کنوانسیون، حقوق بین المللی بشردوستانه را تثبیت نمود.

نخستین کنوانسیون ژنف در سال 1929 امضا شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم، چهار کنوانسیون دیگر به دنبال آن تصویب شد. در سال 1977 دو پروتوکول دیگر بر آن افزوده شدند. سیمرمن می گوید: «این بخشی است که بیشتر تکامل می یابد».

تغییر اشکال جنگ

اشکال جنگ و ابزار آن تغییر کرده است. هر سال سلاح های کشنده تر و دقیق تر ساخته می شوند. حالا بخشی از جنگ ها توسط هواپیماهای بدون پیلوت صورت می گیرد که از راه دور کنترول می شوند. حالا، این سوال مطرح است که چه وقت می توان "در یک منازعه مسلحانه" از این هواپیماها استفاده کرد. بنا بر حقوق بین المللی بشردوستانه، با تاکید قطعی می توان گفت که صرف در موارد جنگی.

از نظر روبرت هاینش، متصدی صلیب سرخ آلمان برای کنوانسیون ژنف، کشتار هدفمند توسط هواپیماهای بی سرنشین مطابق به این امر «بسیار دشوار است». وقتی که کشتار به طور منظم، برای یک میعاد معین و علیه گروه مشخصی صورت می گیرد، سخن از حقوق جنگ به میان می آید. در غیر آن حقوق بشری مطرح می باشد، یعنی این حقوق بین المللی است که شرایط صلح را تنظیم می کند.

در صورتی که کشورهای مکلف چنین نکنند، هنگام ضرورت دیگر دولت ها می توانند با وضع تحریم های اقتصادی از آنها چنین تقاضایی بکنند. از چند سال بدین سو افراد عادی نیز می توانند توسط دادگاه بین المللی به بازخواست کشانده شوند. مانند دادگاه های ویژه ای که بعد از پایان جنگ در یوگوسلاویا دایر گردیده اند تا قتل عام و تجاوزهای جنسی را مورد تحقیق قرار دهند و یا همچنان دادگاهی مانند آنچه برای تحقیق در قضیه نسل کشی در روندا دایر شد.

دادگاه بین المللی جزا

در سال 2002 دادگاه بین المللی جزا برای محاکمه جنایتکاران جنگی در تمام جهان تشکیل گردید. البته دولت های مهم جهان از جمله ایالات متحده امریکا، روسیه و چین یا هندوستان، پروتوکول آن را امضا نکرده اند، اما سیمرمن به این نظر است که «ما در مسیر درستی در حرکتیم». سرانجام شورای امنیت سازمان ملل متحد دو کشور سودان و لیبیا را که این پروتوکول را امضا نکرده بودند، به دادگاه بین المللی جزا معرفی کرد. سیمرمن این را یک علامت مثبت می داند.

در کل سیمرمن وهاینش به این نظر اند که حقوق بین المللی بشردوستانه پیوسته نقش مهمتری در منازعات بین المللی باز می کند. سیمرمن می گوید: «ما در رسانه ها پیوسته صرف از تخطی می شنویم، اما در بسیاری موارد، پیش از همه وقتی قضیه مربوط به دولت های قانوانمدار می شود، اساساً این مسایل رعایت می گردند».

با اینهم ، هنوز انسان های بیگناه کشته می شوند چه در سوریه و چه در مالی و یا با حملات هواپیماهای بی پیلوت در پاکستان. «نظم اضطراری» تنها می کوشد جنگ را به نظم در آورد، نه این که مانع آن گردد.