صلح و جنگ در افغانستان؛ راه حل چیست؟

اما آگاهان مسایل سیاسی می گویند شیوه ها و راه هایی که حکومت پیشین افغانستان در 13 سال گذشته برای رسیدن به صلح در نظر گرفته بود، کارساز نیست و حکومت وحدت ملی باید راهکارهای عملی تری را روی دست گیرد که به بهبود امنیت و ثبات این کشور کمک کند.

حامد کرزی رئیس جمهور پیشین تلاش کرد تا با برگزاری لویه جرگه، ایجاد شورای عالی صلح و گفتگو با پاکستان راه را برای صلح هموار سازد. اما شاه حسین مرتضوی تحلیلگر مسایل سیاسی به این باور است چنین شیوه هایی نتیجه ای در پی ندارد: «بهتر است که خود ما در داخل افغانستان توانمندی ها و قابلیت های خودرا به گونه ای بالا ببریم که پاکستان جرأت نکند لشکر عظیمی از طالبان را به افغانستان بفرستد».

به باور این آگاه مسایل سیاسی حکومت وحدت ملی باید راهکارهای موثری را برای تقویت نهادهای امنیتی و استخباراتی در نظرگیرد تا این نهادها به اندازه ای از توانایی برسند که برنامه ها و اهداف گروه های مخالف را پیش از عملی شدن، خنثا گرداند.

تجربه شورای عالی صلح

حکومت پیشین افغانستان در سال 1389 لویه جرگه صلح را برگزار کرد. نتیجه این لویه جرگه تایید برنامه صلح حکومت حامد کرزی رئیس جمهور پیشین و تشکیل شورای عالی صلح بود.

شورای عالی صلح برنامه های متعددی را برای جلب مخالفان مسلح به زندگی مسالمت آمیز آغاز کرد. در سطح کلان، اعضای این شورا چند بار به پاکستان سفر کردند تا همکاری مقام های آن کشور را برای پروسه صلح بدست آورند.

در داخل افغانستان شماری از پروژه های بازسازی و انکشافی نیز زیر نظر شورای عالی صلح در مناطق ناامن تطبیق می شد تا مخالفان از جنگ دست بکشند و به زندگی مسالمت آمیز رو آورند.

ولی این برنامه ها نتیجه محسوسی نداشت. مقام های شورای عالی صلح می گویند، جنگ افغانستان به حدی پیچیده است که با چند نشست نمی توان برای آن راه حلی یافت. معصوم ستانکزی رئیس دارالانشای شورای عالی صلح افغانستان، هفته جاری در نشستی که زیر عنوان زنان و صلح برگزار شده بود گفت: «بسیار وقت ها و به مراتب این مذاکرات و نشست ها ناکام می شود. اما در نهایت این مذاکرات کامیاب می شود. این را تصور نکنید که با یک نشست یا دو نشست یا چند نشست یا تماس های کم و زیاد بالاخره این مشکل حل می شود».

به باور آقای ستانکزی جنگ افغانستان زمانی به پایان می رسد که تمام طرف ها به این نتیجه برسند که از راه جنگ به نتیجه ای نمی رسند. او تاکید کرد که پروسه صلح افغانستان زمانی کامیاب می شود که جریان های سیاسی در داخل افغانستان و کشورهای منطقه به این نتیجه برسند که با جنگ نمی توانند به هدف برسند.

رقابت های منطقه ای نیز سبب شده تا جنگ افغانستان پیچیده تر شود. پاکستان نگران حضور پررنگ هند در افغانستان است در حالی که هند تلاش می کند افغانستان بار دیگر به دست طالبانی سقوط کند، که بیشتر از پاکستان دستور می گیرند. آقای ستانکزی می گوید تا وقتی که اعتماد منطقه ای به وجود نیاید، صلح در افغانستان امکان پذیر نیست.

گروه‌های جدید و تهدیدهای تازه

گسترش فعالیت گروه های تندرو مانند دولت اسلامی، نهضت اسلامی ازبکستان و حزب التحریر، برنگرانی های امنیتی در افغانستان افزوده است. به خصوص در شرایطی که در سال جدید میلادی نیروهای ناتو در میدان جنگ افغانستان حضور ندارند.

هرچند هنوز فعالیت آشکار حکومت اسلامی یا داعش سابق در افغانستان مشاهده نشده ولی فعالیت این گروه تندرو که اخیرا در مناطق شمال غربی پاکستان به مشاهده رسیده می تواند خطرهای جدیدی را متوجه افغانستان کند.

آقای مرتضوی در این مورد می گوید: «شبکه های مختلفی در افغانستان فعالیت می کند که اگر یک بخش آن را پاکستان کنترول کند، شبکه های تروریستی فوق العاده قوی شده و در مورد این گروه ها به یک اجماع جهانی نیاز است تا همه هماهنگ عمل کنند که یک بخش آن مربوط پاکستان می شود».

در برخی از موارد حملاتی که در آن غیرنظامیان هدف قرار می گیرند حتا طالبان نیز مسئولیت نمی گیرند و گاهی چنین حملاتی را محکوم می کنند. حمله مرگبار در ولسوالی یحیاخیل ولایت پکتیکا که جان ده ها غیرنظامی را گرفت، نمونه ای از این حملات بود.