«عفو بین الملل» پنجاه ساله شد

به تاریخ 28 ماه می سال 1961، یعنی پنجاه سال پیش از امروز در روز نامه «آبزرور» بریتانیا مقاله ای با عنوان «زندانیان فراموش شده» انتشار یافت و درآن آمده بود که «هر روز هفته ای که شما روزنامهء تان را باز کنید، یک گزارش از نقطه ای درجهان را می یابید که یک نفر به دلیل اینکه عقاید ویا دینش خوش حکومت کشورش نمی آمده است، زندانی شده است، شکنجه گردیده است ویا اینکه اعدام شده است . ملیونها نفر درجهان در زندان ودرعقب میله های آهنین قرار دارند وشمار شان روز تا روز بیشتر می گردد». این مقاله را «پیتر بینن سن» وکیل مدافعی از لندن نوشته بود وهمین مقاله اساسی گردید تا سازمان « عفو بین المللی » تاسیس گردد.

این درخواست بین سن که در آبزرور انتشاریافته بود، درسی روزنامه دیگر درنقاط مختلف جهان چاپ شد. درجریان چند هفته معدود بیش از 1000 نفر برای مشارکت درامر کمک به زندانیان سیاسی ابراز علاقه مندی کردند.

دراواسط ماه جولای سال 1961 برای نخستین بار نمایندگان کشورهای بلجیم، بریتانیای کبیر، فرانسه، المان، ایرلند ، سویس و ایالات متحده امریکا به مثابه « جنبش بین المللی برای دفاع از آزادی عقیده ومذهب » درلوکسمبورگ اجتماع کردند وتهداب سازمان عفو بین المللی را گذاشتند.

در اوج جنگ سرد

آغاز کار، برای تاسیس بخش عفو بین المللی در آلمان غرب، تقریباً همزمان با همآیشی زیرعنوان «کانگرس برای آزادی فرهنگ» صورت گرفت که درآن چندین نویسنده وخبرنگار شرکت کرده بودند.

اعضای موسس اصلی عبارت بودند از خانم "کارولا شتر " ژورنالیست متوفا درسال 2006، "ولفگنگ لیونهارد" نویسنده و "گِرد روگه" خبرنگار سابقه دار کانال اول تلویزیون آلمان یا «ای ار دی» درخارج ازکشور.

این رویداد را گِرد روگه چنین به خاطر می آورد:

«نقطه اوج جنگ سرد بود و تقابل و بی اعتمادی بین شرق وغرب پیوسته افزایش می یافت». اما درعین زمان «انسانهای زیادی وجود داشتند که می خواستند به زندانیان سیاسی وانسانهای درمعرض خطر کمک کنند. اینها نمی خواستند وسیلهء آن قرار گیرند که این یا آن طرف را تایید کنند».

آن اندیشه ای که درلندن به وجود آمده بود، درواقعیت تحقق یافت. هر گروه منطقه یی باید سه زندانی را مورد حمایت قرار می داد، یعنی یک زندانی از شرق، یک زندانی از غرب ویکی هم از «جهان سوم». بدین ترتیب در آغاز کار گروه منطقه یی ای که درشهر کولن تاسیس شده بود خود را وقف آزادی «یوسیف برودسکی» غزلسرای روسی، «یهوفاس» شاهدی از اسپانیا وهمچنان «الیکس لا گوما» نویسنده کمونیست از افریقای جنوبی گردانید.

در بین همه جبهات

به دلیل اینکه این سازمان یک مجوز برای همه جناحها داشت وآن عبارت بود از «اعلامیه جهانشمول حقوق بشر» درسال 1948، که عفو بین المللی خود را مکلف به رعایت آن می دانست، فعالانش درهمه جبهات حضور به هم می رساندند.

درآغاز درکشورهای غربی اکثر سیاستمداران اعضای سازمان عفو بین المللی را ستون پنجم کمونیسم می نامیدند، حال آنکه درشرق آنها را آلهء دست « سی آی ای» یا سازمان استخبارات مرکزی ایالات متحده امریکا می خواندند. با اینهم بالاخره عفو بین المللی پیروز شد وا زجمله ء 4000 زندانی ای که این سازمان از زمان تاسیس اش دردهسال اول از آنها دفاع کرده بود، 2000 تن آنها آزاد شدند.

درسال 1977 سازمان عفو بین المللی برنده جایزه صلح نوبل شناخته شد.

دراین میان درسطح بین المللی «سازمان عفو بین المللی» چیزی بیشتر از «صرفاً» یک « سازمان کمک به زندانیان» می باشد. ازسال 1977 بدینسو که این سازمان مبارزه قاطع علیه مجازات مرگ را به راه انداخته است، این سازمان حقوق بشری عمدتاً به این کمک کرده است تا دولتها هر چه بیشتر این شکل از نابود سازی دولتی «قانونی» را کاهش بدهند و شمار اعدامها در جهان کاهش یافته اند. در سال 1985 سازمان عفو بین المللی از این مجوزش برای دفاع ازحقوق آوارگان و پناهجویان استفاده کرد.

درسال 1993 این سازمان جدوجهدش را علیه مصوونیت ازمجازات افزایش داد وهمراه با سازمانهای غیردولتی ازسایرکشورها تلاش کرد تا درسال 1998 دادگاه بین المللی جزا تشکیل گردد وبدین ترتیب بالاخره درسطح جهانی جنایت علیه بشریت، نسل کشی و جنایات جنگی مورد پیگرد قرار گرفته بتواند.

پیروزی آشکار

تازه ترین موفقیت درتلاشهای سازمان عفو بین المللی درماه فبروری امسال هنگامی رونما شد که جورج دبلیو بوش رئیس جمهور پیشین ایالات متحده امریکا مجبور گردید مسافرتش را به سویس که ازماه ها پیش برنامه ریزی شده بود، لغو قرار دهد. ازقرار معلوم او ترس داشته است که زندانی نشود ویا دست کم کدام حادثهء رسانه ای برایش ایجاد نگردد. این به دلیل آن بود که بوش موکداً اجازه داده بود که درزندان گوانتانامو وسایرزندانهای امریکایی درجهان علیه متهمان شکنجه صورت گیرد. عفو بین المللی بدین مناسبت به دوایر سویسی صورت دعوایی تقدیم کرده بود.

درفرجام از سال 2003 بدینسو عفو بین المللی دیگر تنها برای امور سیاسی کارنمی کند بلکه به حقوق بشر اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی نیز توجه می کند. مبارزه جاری ای که این سازمان بدان مصروف می باشد عبارت است ازمخالفت علیه بیرون نگهداشتن مردم ازجامعه به دلیل فقر وهمچنان دفاع از حق داشتن یک سرپناه مناسب می باشد.

توسعه عفو بین المللی و ایجاد شبکه های آن

از جمله 300 سازمان حقوق بشری ای که درسرتاسر جهان رسماً فعالیت دارند، عفو بین المللی با داشتن سه ملیون عضو فعالی که در 150 کشور از آن حمایت می کنند، بزرگترین سازمان حقوق بشری به شمار می رود. در 61 کشور که بیشتر دراروپا و قارهء امریکا قرار دارند شعبات ملی سازمان عفو بین المللی تاسیس گردیده اند.

این سازمان وظایفی را که آغاز کرده بود دنبال می کند و کارش امروز مانند زمانی که تاسیس شده بود ، بسیارضروری است. بدین لحاظ است که سازمان عفو بین المللی درسال گذشته از تل ابیب تا تهران، و ریاض ، از کنشاسا تا پیکنگ وهانوی ، واز ماسکو تا واشنگتن قسماً مورد حملات شدید حکومتها قرار می گیرد. اوضاع واقعی از آنچه پیتر بینن سن پنجاه سال پیش یعنی در 28 می سال 1961 نوشته بود، چندان تغییرنکرده است. روزنامه «آبزرور» به مناسبت پنجاهمین سالگرد تاسیس سازمان عفو بین المللی می تواند تقریباً عین کلمات را یک بار دیگر انتشار دهد.

اندریاس سوماخ / رسول رحیم

ویراستار: عاصف حسینی