نظری به سیاست خارجی آلمان در 2014

در 17 دسمبر سال 2013 ایتلاف جدید احزاب اتحادی سوسیال مسیحی و دموکرات مسیحی با حزب سوسیال دموکرات آلمان به کار آغاز کرد. فقط چند هفته بعد، نکته های جدید در سیاست خارجی کشور آشکار شد. فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان از حزب سوسیال دموکرات که میان سال های 2005 و 2009 نیز وزیر خارجه بود، خواهان مشارکت بیشتر در سیاست بین المللی شد. او گفت آلمان "به اندازه ای بزرگ است که فقط به تبصره سیاست جهانی اکتفا کند". او تاکید کرد که با وجود آنکه عملیات نظامی فقط گیزینه های آخری هستند، اما نباید از تاملات سیاسی خارج شد.

اظهارات اورزولا فون دیر لاین وزیر دفاع آلمان صریح تر بود. او خواستار مشارکت بیشتر اردوی کشور در عملیات خارجی شد و به شریک فرانسوی اش پیشنهاد حمایت در مالی و جمهوری افریقای مرکزی نمود. بعدتر صدای او در زمینه عملیات در کنار فرانسه در شرق اوکرایین و ماموریت آموزش سربازان در عراق بلندتر شد.

به همین ترتیب یواخیم گاوک، رئیس جمهور آلمان در کنفرانس امنیتی مونشن در پایان جنوری خواهان مشارکت بیشتر آلمان در سیاست خارجی شد. او گفت که جمهوری فدرال آلمان باید خود را "زودتر، مصمم تر و با کیفیت تر" در این زمینه فعال سازد. گاوک با این اظهارات خود هم مورد انتقاد و هم مورد ستایش قرار گرفت. آلمان در سال 2014 بازیگر مهم در صحنه بین المللی بود. از انگلا مرکل صدر اعظم آلمان، به عنوان جانب مهم گفتگوها در پایتخت های جهان دعوت می شد. برلین در بحران های جهانی، در تصامیم مهم در سیاست بین المللی نقش مهمی بازی کرد.

انتخابات اروپا با پیامدهای آن

"حزب مردم اروپا" با نامزد اصلی خود ژان کلود یونکر در انتخابات اروپا در ماه می پیروز شد. برای بسیاری از ناظران روشن بود که به این وسیله یونکر خواست خود را در این مهم ترین مقام در بروکسل تثبیت کرده است. اما انگلا مرکل صدر اعظم آلمان با وزنه و تاثیر سیاست اروپایی خود مدت زیادی در برابر این عمل مقاومت کرد. او بر حق پیشنهاد حکومت های کشورهای عضو برای این مقام پافشاری کرد. مرکل بعد از فشارهای زیاد شرکای ایتلاف و رسانه ها از این مقاومت منصرف شد و به حمایت از یونکر پرداخت که او بعد در 15 جولای با اکثریت آرای نمایندگان پارلمان اروپا پیروز شد.

اما بحران اتحادیه اروپا به این وسیله حل نشد. بریتانیا که همراه با مجارستان علیه یونکر رای داد، در این میان وسیعاً منزوی شده است و درباره بیرون شدن از اتحادیه اروپا فکر می کند.

یونکر خود به دلیل سیاست های پیشین اش به عنوان نخست وزیر لوکزامبورگ و وزیر مالیه در معرض انتقاد قرار دارد. همچنین سیاست اتحادیه اروپا در قبال بحران اوکرایین منجر به تشنج زدایی نشده است.

آیا اروپا را یک جنگ جدید تهدید می کند؟

برای سیاست خارجی آلمان بحران اوکرایین موضوع مرکزی سال 2014 بوده است. مرکل و اشتاین مایر همواره برای آرامش وضعیت تلاش می کنند اما این تلاش های تا کنون عاری از موفقیت بوده است.

در همین حال روابط با مسکو با وجود تماس های تیلفونی میان مرکل و پوتین بدتر شده است. در ماه نوامبر یک دیپلومات ارشد آلمانی پس از آن مجبور به ترک مسکو شد که از یک دیپلومات روسی در برلین به دلیل فعالیت های جاسوسی تقاضا شد تا آلمان را ترک کند.

در آلمان بحث های بسیار داغی در باره سیاست کشور در قبال روسیه به وجود آمد که طی آن حکومت آلمان و رسانه ها به جانب داری از اوکرایین و خصومت علیه روسیه متهم شدند. اشتاین مایر این اتهامات را رد و اعلام کرد که به تلاش هایش برای تفاهم با روسیه ادامه می دهد.

افزایش تشنج در خاور میانه

به خصوص به دلیل عدم توافق متداومی که از سال ها به این سو در شورای امنیت وجود دارد، منازعات در خاور میانه و شرق نزدیک در سال گذشته عملاً از کنترول خارج شد. ملیشه های گروه تروریست "دولت اسلامی" با قتل و کشتار در سوریه و عراق پیش روی کردند و ترس و هراس را در میان مردم دامن زدند.

در ماه جولای جنگجویان "دولت اسلامی" بر اقلیت مذهبی ایزدی در شمال عراق حمله کردند، صدها تن از مردها را کشتند، زنان شان را ربودند و دختران شان را به کنیزی گرفتند. گفته می شود که حدود 200 هزار انسان از کشتارهای ملیشه های تروریست فرار کرده اند. تقاضای کردها برای کمک در شهر کوبانی سوریه در مرز ترکیه سبب شد که حکومت آلمان دست به اقدام غیرمعمول بزند. حکومت آلمان تصمیم گرفت تا اسلحه به گروه پیشمرگ کردی ارسال کند که در شمال عراق علیه ملیشه های تروریست می جنگند. انگلا مرکل صدر اعظم آلمان در آغاز ماه سپتمبر در بیانه حکومتی خود اعلام کرد که "دولت اسلامی" تهدیدی برای آلمان است. او افزود که یک عراق بی ثبات امنیت در آلمان را نیز با تهدید مواجه خواهد کرد. مرکل حمایت اکثر نمایندگان پارلمان را به دست آورد، تنها احزاب چپ و سبزها با ارسال سلاح به کردها مخالفت کردند.

واکنش آلمان در برابر بیماری ایبولا

حکومت آلمان در سال گذشته با انتقادهای زیاد در ارتباط با بحران بزرگ بیماری ایبولا مواجه شد. در رسانه ها و سازمان های امدادی این اتهام صورت گرفت که برلین خیلی دیر در برابر این اپیدمی واکنش نشان داده است.

یک سال پیش اپیدمی ایبولا در کشور گینه در افریقای غربی شیوع یافت و به سرعت به کشورهای همسایه اش، سیرالئون و لایبریا گسترش پیدا کرد. در آغاز در آلمان واکنشی به عمل نیامد. حتی صدای کمک سازمان "داکتران بدون مرز" نیز در برلین گوش شنوا نیافت. در ماه سپتمبر رئیس جمهور لایبریا الن جانسون سیرلیف از انگلا مرکل صدراعظم آلمان طی یک نامه ای تقاضای کمک کرد: "بدون کمک مستقیم بیشتر شما، ما جنگ علیه ایبولا را می بازیم."

یک ماه بعد از آن اشتاین مایر سفیر آلمان در کاراکاس و مسئول پیشین امور افریقا را به عنوان مسئول حکومت آلمان در مبارزه با ایبولا تعیین کرد. او بالافاصله بعد از سفر به منطقه بحرانی اعتراف کرد که آلمان خیلی دیر در برابر وضعیت واکنش نشان داده است.

جمع بندی

2014، سالی با بحران های سیاسی در سطح جهان بود که جهت گیری جدید سیاست خارجی آلمان را در برابر آزمون جدی قرار داد. با وجود آنکه از دیپلوماسی آلمان در همه جا و به موقع مشوره خواهی می شد، اما این دیپلوماسی نتوانست موفقیت های واقعی را مانند حل منازعه ها به دست آورد. در همین حال آمادگی آلمان در زمینه فعالیت نظامی در سال گذشته با کمبودی ها در بخش تجهیزات و ساختار اردوی آلمان زیر سوال قرار گرفت.

آلمان در خارج در سطح جهانی از شهرت خوبی برخوردار شد؛ صدراعظم و وزیر خارجه شرکای مذاکرات قابل قدری بودند و جمهوری فدرال آلمان به عنوان دولت قوی از دید اقتصادی و سیاسی، مسئولیتی را متقبل شد که سیاست این کشور نمی تواند و نمی خواهد از آن شانه خالی کند.

فرانک والتر اشتاین مایر برای بازاندیشی و در صورت امکان ارزیابی جدید سیاست خارجی آلمان با عنوان "بازنگری 2014" یک پروژه بی نظیری را اعلام کرد. در انترنت و نشست های عمومی با سیاست مداران، دانشمندان و شرکت کنندگان علاقمند، این سوال مطرح شد: "چه چیزی در سیاست خارجی آلمان نادرست است؟" بسیاری از دیدگاه ها و تشویق ها در این رابطه جمع آوری شدند که می توانند در آینده برای تدوین جدید سیاست خارجی مورد استفاده قرار گیرند.