نیجر، مرکزی برای جهادگرایان در افریقا

فضای شهر زیندر در جنوب نیجر و در نزدیکی مرز با نایجریا که حدود 200 هزار تن جمعیت دارد، دودآلود است. این دود تایرهای موتر است که برخی از باشندگان این شهر آن را در اعتراض علیه کاریکاتورهای پیامبر اسلام، که هفته نامۀ طنزی "شارلی ابدو" پس از حملات تروریستی بالای دفتر این هفته نامه در پاریس پایتخت فرانسه به نشر رسانده است، آتش زده اند.

یکی از تظاهرکنندگان به خبرنگار دویچه وله در محل گفت که هیچ کسی اجازه توهین به پیامبر را ندارد: «چنین چیزی در قرآن منع قرار داده شده است. هر کسی که به پیامبر توهین کند، باید اعدام شود، باید کشته شود. چنین است قانون اسلام."

معترض دیگری می گوید که حالا بسیار راضی است. او می افزاید: "شهر در آتش می سوزد، آنهم به خاطری که همیشه از تروریسم سخن گفته می شود، در حالی که در ابتداء تحریک صورت می گیرد. شاید این در اروپا آزادی پنداشته شود، اما دین ما چنین چیزی را اجازه نمی دهد. ما شدیداً عصبانی هستیم و هرگز این را نمی پذیریم که کسی کاریکاتور پیامبر ما را نقاشی کند."

تظاهر کنندۀ دیگری می گوید: "سیاستمداران ما نه مسلمان اند و نه روشنفکر، زیرا نمی توان در کشوری که 99 درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکل می دهند، حکومت کرد و همزمان گفت که "من شارلی هستم". این یک اهانت و بی حرمتی به مردم نیجر است. رئیس جمهور محمود ایسوفو باید استعفا بدهد. راه دیگری نیست."

در این اعتراضات در سراسر نیجر بیشتر از 10 تن جان باخته اند. دست کم 6 کلیسا به آتش کشیده شده و یا چپاول گردیده اند. یک زن در یک مهمانخانه، که تظاهر کنندگان آن را آتش زدند، جان باخت.

منطقه ای درگیر بحران

این اعتراضات در کشوری صورت می گیرد که چندین کشور درگیر بحران در اطراف آن قرار دارند. سه همسایۀ نیجر درگیر بحران شدید سیاسی اند. نایجریا همسایۀ جنوبی نیجر درگیر خشونت و حملات گروه تروریستی بوکوحرام است که بیشتر از همه شمال کشور را از کنترول دولت بیرون ساخته است. مالی، در غرب نیجر، در برابر ملیشه های تروریست متعلق به "القاعده در مغرب" و یا طرفداران این گروه، می جنگد. در شمال نیجر کشور لیبیا قرار دارد که در حال حاضر در خشونت گروه های رقیب می سوزد که احتمالاً به سقوط سیاسی در این کشور منجر خواهد شد. سلاح های که در لیبیا خرید و فروش می شوند، به همسایه های جنوبی این کشور نیز راه می یابند.

نیجر در سال 2013 از عملیات نظامی فرانسه علیه جدایی طلبان و اسلامگرایان در کشور مالی حمایت کرده بود. از آنجا بود که گروه های تروریست و جهادگرا اعلام کردند که علیه نیجر به "عمل انتقامجویانه" دست خواهند زد. در پی آن چندین نفر کشته شدند.

یکی از فقیرترین کشورهای جهان

دولت نیجر در برابر این حملات به مشکل می تواند مقابله کند. جمهوری نیجر یکی از ده فقیرترین کشورهای جهان به شمار می رود. عاید سالانۀ یک فرد در نیجر به طور اوسط به تقریباً 517 یورو می رسد. از سوی دیگر جمعیت این کشور به سرعت رشد می کند و در 50 سال اخیر حدود چهار برابر افزایش یافته است. به این ترتیب نیجر در جمع کشورهای محسوب می شود که بیشترین رشد جمعیت را دارند.

تنها 15 درصد خاک نیجر قابل زرع بوده و بقیه بیابان است. به همین تناسب ادعاهای مالکیت چراگاه ها و اراضی قابل زرع روز به روز بیشتر می گردد. از سوی دیگر محصولات ناچیز زراعتی در این کشور همواره با خطر خشکسالی های ممتد و مردم پیوسته با قلت مواد خوراکی روبرو اند. تقریباً دو سوم جمعیت نیجر فقیر شمرده می شوند. این کشور در سال 2014 در "شاخص توسعۀ انسانی" در جای آخر قرار گرفت. عواید یورانیم و نفت نمی تواند کمبودی های زراعت و صنعت عقب ماندۀ این کشور را تلافی کند.

همۀ اینها سبب می گردند که دولت نیجر تأسیسات بنیادی مانند نظام تعلیم و آموزش را با بسیار مشکل تمویل کند. میزان بی سوادی در این کشور به 90 درصد می رسد.

جهاد محلی و بین المللی

اسلامگرایان تندرو از این ضعف دولت سوءاستفاده می کنند. نیجر بخشی از کمربند بدنام تروریستی است که در امتداد کشورهای حوزۀ ساحل از شرق تا غرب افریقا افتاده است. ملیشه ها مخارج خود را از بابت قاچاق اسلحه و مواد مخدر تمویل می کنند. آنها اولتر از همه تلاش می کنند که مردم نیجر را هم مفکورۀ خود بسازند.

در نیجر همیشه یک اسلام معتدل و بردبار حاکم بوده است. در این کشور مدت درازی پیروان ادیان و مذاهب مختلف در کنار هم در تفاهم زندگی کرده اند. اما حالا حضور قسماً گستردۀ گروه های جهادگرا در اطراف این کشور، و همچنان شمار زیاد برنامه های دینی تلویزیونی کشورهای عربی به ویژه از شبه جزیرۀ عرب که از طریق ماهواره ها انتشار می یابند، سبب گردیده اند که بخش های از مردم نیجر به یک اسلام سختگیرانه تر و قسماً جنگجویانه تر علاقمند شوند.

رویدادها در رابطه با حمله بر "شارلی ابدو" و شمارۀ اخیر این هفته نامۀ طنزی تنها نمونه ای از سیاست جهادگرایان است که با آن مبارزۀ کشور های افریقایی و غربی در برابر تروریسم به عنوان یک مبارزه فرهنگی میان غرب و اسلام وانمود می گردد. در چنین سیاستی مسأله بر سر بقای تنها یکی از این فرهنگ هاست. این مفکوره در طی سالیان دراز تأثیر خود را نشان می دهد، و نتیجۀ آن را حالا در فرانسه و نیجر می توان مشاهده کرد.