هالیوود به خاورمیانه می رود

حوادث سه قسمت اول این فلم بسیار موفق آمریکایی در کشورهای غربی اتفاق می افتد و این اولین بار است که قهرمان این فلم به خاورمیانه می رود. در صحنه یی از فلم، او خود را از «برج خلیفه» که بلندترین ساختمان دنیا است آویزان کرد.

«ماموریت: غیرممکن 4» که عنوان فرعی «پروتوکل پنهانی» را با خود حمل می کند، یگانه فلم دنباله دار هالیوودی نیست که رو به شرق کرده است، داستان بیست و سومین فلم جیمز باند نیز قرار است در افغانستان بگذرد. حتا بازی ویدیویی «مدال افتخار» که پیش از این داستان های آن درباره جنگ جهانی دوم بود، در آخرین قسمت اش به افغانستان می پردازد و قهرمانان آن با طالبان می جنگند. قسمت دوم فلم «سکس و شهر» که امسال تولید شده است، ماجراجویی های چهار زن نیویارکی را در شهر ابوظبی پی می گیرد. آیا هالیوود و صنعت سرگرمی آمریکا با رفتن به خاورمیانه میدان بازی جدیدی پیدا کرده اند؟

فرهنگ عرب و فلم هالیوودی

پیش از این نیز فلم های زیادی با موضوعیت کشورهای خاورمیانه در هالیوود ساخته شده است. این روند از اولین سال هایی که صنعت سینمای آمریکا جهانی شد به وجود آمد. هالیوود از دهه سی میلادی با فلم هایی همچون «سند باد و سیاح» (1935)، «علاءالدین و چراغ شگفت انگیزش» (1939)، «دزد بغداد» (1940) و «شب های عربی» (1942) که بیشترشان از قصه های «هزار و یک شب» و افسانه هایی عامیانه عربی اقتباس شده اند به دنیای عرب پرداخته است. ولی این فلم ها به جای نشان دادن تصویر واقعی فرهنگ اسلامی، باعث به وجود آمدن کلیشه های نادرست درباره خاورمیانه و مردمان آن شد و تا هنوز این کلیشه ها در صنعت سرگرمی کشورهای غربی به خصوص هالیوود جریان دارد.

طی سال های پس از یازده سپتامبر، ما شاهد رشد روزافزونی در تعداد فلم های آمریکایی هستیم که درباره خاورمیانه و کشورهای عربی ساخته می شوند. این فلم های جدید که بیشتر متاثر از فرهنگ رسانه یی «جنگ علیه ترور» هستند، گاه نگاه انتقادی به خاورمیانه دارند و این منطقه را به عنوان محور شرارت تصویر می کنند و گاه نگاه ترحم آمیز دارند و مسلمانان را به عنوان قربانیان فقر و نادانی به تصویر می کشند. اما هیچ گاه ما شاهد فلم هایی نبوده ایم که خاورمیانه در آنها میدان نبرد قهرمانان افسانه یی هالیوود باشد.

امروز اما آنچه که ما شاهد آن هستیم، رفتن سوپرقهرمانان سینمای هالیوود به سوی سرزمین های اسلامی شرق است: حال حوادث فلم های دنباله دار و بسیار موفقی که هر یک سمبول صنعت سینمای آمریکا هستند در خاورمیانه می گذرد؛ جیمز باند به هلمند می رود تا با قاچاقیان تریاک بجنگد و تام کروز در «ماموریت: غیرممکن 4» به دبی می رود تا دشمن فراری اش را به چنگ آورد، و حتا زنان عشوه گر «سکس و شهر 2» نیز نیویارک را رها کرده و در یک شهر عربی به ماجراجویی های جنسی شان می پردازند. جیمز باند که با قهرمان بازی هایش در نیویارک و لندن و پاریس و مسکو، از این شهرهای پرشکوه غربی تصویر افسانه یی می آفرید حال به خاورمیانه رو آورده است، قهرمان شکست ناپذیر فلم های «ماموریت: غیرممکن» به شهر دبی به ماموریت فرستاده می شود و با این کار، یک شهر خاورمیانه یی را همقطار ابرشهرهای غربی قرار می دهد. این روند در هالیوود، پدیده یی جدیدی است که به تازه گی رشد کرده است.

ساختن تصویر دبی

حاکم دبی شیخ محمد بن راشد المکتوم، از تام کروز و دیگر عوامل فلم «ماموریت: غیرممکن 4» در اقامتگاهش پذیرایی کرد. دولتمردان دبی به خوبی آگاه اند که ساخته شدن یک فلم هالیوودی در شهر پرزرق و برق شان، چقدر می تواند جایگاه دبی را در میان شهرهای بزرگ دنیا بالا ببرد. مسوولین شهر دبی، طی سه هفته فلمبرداری تمام امکانات دست داشته را برای 400 نفر از بازیگران، تهیه کنندگان و تکنیسین های این پروژه بزرگ هالیوودی مهیا کردند تا آن ها بتوانند در هر قسمتی از شهر به سهولت از صحنه های دلخواه شان تصویر بگیرند. برخی از نفسگیرترین قسمت های فلم در «برج خلیفه» فلمبرداری شد، جایی که تام کروز بدون این که از بدل کار استفاده کند، خودش شخصاً در برابر چشمان حیرت زده جهانگردان از بزرگترین آسمانخراش دنیا آویزان شد. تام کروز که همیشه به خاطر بازی کردن صحنه های خطرناک مشهور است، پس از پایان فلمبرداری به خبرنگاران گفت: «این یکی از خطرناک ترین و هیجان انگیزترین صحنه هایی بود که طی بیست و پنج سال فعالیت بازیگری تجربه کرده ام».

دبی طی سال های اخیر بی وقفه در تلاش بوده است تا توجه فلمسازان دنیا را به جذابیت های خود جلب کند. از سال 2004 به این سو، مسوولین فرهنگی شهر حتا جشنواره یی فلمی را تحت عنوان «جشنواره بین المللی فلم دبی» راه انداخته اند که معمولاً در آن ستاره های سینما از نقاط مختلف دنیا بر روی فرش سرخ آن حضور می یابند. دبی در رقابت با دیگر ابرشهرهای جهانی در پی ساختن تصویر وسوسه انگیزی از خود است تا جهانگردان و سرمایه گذاران بیشتری را به خود جلب کند. بنا کردن «برج خلیفه» که بلندترین ساختمان جهان است، نیز یکی از پروژه هایی به حساب می آید که به این منظور ایجاد شده است.

در میان کشورهای خاورمیانه، مراکش و اردن از رقیبان دبی به حساب می آیند. مراکش که از گذشته محل فلمبرداری بسیاری از فلم های هالیوودی درباره خاورمیانه بوده است، ولی اردن جدیداً برخی فلمسازان را به خود جلب کرده است. فلم های «ریداکتد» (2007) و «در دره اله» (2007) هر دو در اردن فلمبرداری شدند. ولی آنچه واضح است، هیچ یک از شهرهای عربی نمی تواند با زرق و برق و مناظر مدرنی که در دبی یافت می شود رقابت کند.

حاکمان دبی به تازگی دریافته اند که شهرت نیویارک و لندن و پاریس تنها به تعداد جمعیت و اندازه ثروت آنها نیست، بلکه این فرهنگ و هنر است که تصویر این شهرها را ساخته است. کاری را که یک اثر نقاشی و یک فلم می تواند برای شهر انجام دهد، هزار برل نفت نمی تواند از عهده اش بیرون شود؛ این چیزی است که دبی به تازگی آموخته است. ولی آیا شیوخ ثروتمند عرب خواهند توانست این شهر جوان و شیشه یی را که از دل یک صحرای خشک سربرآورده است در نهایت به نیویارک و یا پاریس دیگری تبدیل کنند؟

علی کریمی

ویراستار: عارف فرهمند