مهاجر نجات یافته از رودخانه بازهم می خواهد به ایران برود

نعیم مالکی ۱۷ ساله از ولایت هرات است. او می گوید چند روز پیش هنگام عبور غیرقانونی در مرز ایران توسط مرزبانان این کشور بازداشت شد و همراه با حدود ۵۰ تن دیگر با سرنیزه تفنگ مجبور گردید خود را به رودخانه هریرود بیاندازد: «از کودک ۱۲ ساله تا مرد میان سال را با تفنگ زدند و مجبور کردند که به داخل رودخانه بپریم. من شنا بلد بودم و به سختی توانستم از رودخانه بیرون شوم. ۱۰ نفر توانستیم بیرون شویم. ۹ جنازه را هم توانستیم از آب بگیریم و با خود به هرات ببریم. بقیه همه گم شده اند.»

اما اعضای شورای ولایتی هرات از نجات هفت نفر و انتقال هفت جنازه به شفاخانه این ولایت گزارش داده اند. یک مقام هرات به شرط فاش نشدن نامش به دویچه وله گفت: «حتی یک کودک ۱۲ ساله نیز در میان این جنازه ها وجود دارد».

نعیم در مصاحبه با دویچه وله گفت که از چهار سال به این سو در یک کارگاه مبل سازی مشهد کار می کرد، اما به دلیل شیوع ویروس کرونا کارگاه بسته شد و وی مجبور شد به افغانستان بازگردد: «هم بیکار شده بودم و هم دلم بسیار تنگ شده بود. تصمیم گرفتم برگردم. به امید کار برگشتم و دیدم در افغانستان نیز بیکاری به اوج خود رسیده است. تصمیم گرفتم دوباره به ایران برگردم».

سواستفاده قاچاقچیان انسان از بحران کرونا

نعیم می گوید قنسلگری ایران در هرات به کارگران مهاجر ویزا نمی دهد: «سایت های قنسلگری بسته اند و اصلا ویزا نمی دهند. به همین خاطر با قاچاقبر صحبت کردم تا از مرز تورغندی ما را به ایران ببرد». گذرگاه مرزی تورعندی یا "قره تپه" در ولسوالی کشک رباط سنگی هرات، منطقه ای مرزی میان افغانستان، ایران و ترکمنستان است. وی می گوید قاچاقچی وی را از مرز خاکی گذراند و در خاک ایران رها کرد: «گروه ما که داخل خاک ایران شد، مرزبانان ایران ما را دستگیر کرده و بسیار لت و کوب کردند. بسیار دشنام داده و به لب رودخانه آورده و برخی ها را خودشان تیله کرده و به آب انداختند».

بحران کرونا باعث افزایش فقر و بیکاری در دو سوی مرز گردیده و قاچاقچیان از این وضع استفاده می کنند. نعیم می گوید این روزها قاچاقبران در دو سوی مرز پول هنگفتی به دست می آورند: «من بیکارم و دیگر چاره ای ندارم. اگر شما وضع خانواده ام را از نزدیک ببینید، به من حق می دهید. چند روز بعد مجبورم با اینکه مرزبانان ایرانی من را به رودخانه انداختند، از ولایت نیمروز به پاکستان رفته و از آنجا برای کارگری به ایران بروم». نعیم گفت خودش چند نفر از نجات یافتگان را به شفاخانه هرات رسانده و هرگز نمی تواند این رویداد را فراموش کند.

عبدالسلام، یکی دیگر از نجات یافتگان این رویداد در شفاخانه حوزوی هرات بستر شده است. وی به دلیل اینکه نمی توانست درست شنا کند، آب گل آلود زیادی خورده و دچار خفگی مقطعی شده بود: «ما هفت نفر بودیم. قاچاقبر ما را از طریق رودخانه عبور داد و به خاک ایران رساند. همین که به خشکه رسیدیم، پولیس ایران ما را گرفت و روی جاده دراز کشاند. با بوت های شان از روی کمرمان راه می رفتند و با قنداق تفنگ ما را می زدند. با بیل و هر چیزی که در دست شان بود ما را می زدند.»

وی گفت شماری از مردم محل برای کمک به آنان جمع شدند، اما مرزبانان حرف آنان را نمی شنیدند: «وقتی ما را لب رودخانه آوردند. تعدادمان خیلی بیشتر شده بود. خیلی های دیگر را نیز از مناطق دیگر و نزدیکی سیم خاردار گرفته بودند. ما را با میله تفنگ می زدند و به آب می اداختند. ایرانی ها آمدند که ما را کمک کنند، اما پولیس فیر هوایی کرد و آنان فرار کردند.»

واکنش های گسترده 

این رویداد باعث تنش میان حکومت های ایران و افغانستان شده است. گران هیواد، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان به دویچه وله گفت تحقیقات در این زمینه آغاز شده و پیشرفت هایی نیز داشته است: «با جانب ایرانی در این زمینه صحبت شده و از آنها خواسته شده نتیجه تحقیقات شان را با ما در جریان بگذارند.» اما مقام های ایران به تازگی گفته اند "بررسی ویدیوهای نشر شده از این رویداد نشان می دهد که چنین رویدادی در مرز ایران و افغانستان رخ نداده است".

مرتبط:  افغانستان در مورد انداختن افغان ها به رودخانه توسط ایران تحقیق می کند

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان با نشر اعلامیه ای از کمیساریای عالی حقوق بشر و کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد خواسته تا هیئت مشترکی از سوی دولت های ایران و افغانستان با نظارت سازمان ملل متحد در این زمینه تحقیق کنند تا "ضمن شناسایی عاملان، جبران خسارت و اجرای عدالت" از تکرار "چنین برخوردهای فاجعه ‌بار" جلوگیری شود: «برخورد نیروهای ایرانی را نقض آشکار اصول و ارزش‌های حقوق بشری، حقوق مهاجران و ‌پناهندگان و تعهدات دولت‌ها به پیمان‌نامه‌های بین‌المللی می‌دانیم.»

مقامات در هرات از تشکیل کمیته ای برای بررسی رویداد و اعزام شان به محل خبر داده اند. سید وحید قتالی، والی هرات به دویچه وله گفت: «این هیئت نتیجه بررسی های شان را با وزارت خارجه افغانستان شریک خواهند ساخت تا از آن طریق با جانب مقابل ایران گفتگو شود».

این اولین باری نیست که مهاجران افغان در مرز با ایران از برخورد خشونت بار مرزبانان ایرانی شاکی اند؛ حتی برخی کسانی که با پاسپورت و قانونی وارد خاک این کشور شده اند نیز خاطره خوبی ندارند. این بار حتی شورشیان طالبان در برابر این رویداد، که شبکه های اجتماعی از ویدیوی منسوب به آن پر شده اند، واکنش نشان داده و آن را محکوم کرده اند.

رودخانه هریرود در افغانستان که به خاک ایران و ترکمنستان می ریزد، به خاطر باران های فصلی فعلاً خروشان است و عبور از آن برای بهترین شناگران نیز دشوار است.