چین و پاکستان: دوستی در برابر رقیب مشترک

چين و پاکستان مي خواهند روابط استراتژيک شان را عميق تر سازند. پاکستان براي چين حيثيت دروازه اي به سوي جهان اسلام را دارد. همچنان پاکستان براي چين که جهت مصارف داخلي اش به انرژي زياد ضرورت دارد به حيث راه جديد ابريشم و ضد وزنه اي براي ايجاد توازن با قدرت نظامي فزاينده هندوستان مطرح است.

در مقابل، پاکستان مي خواهد براي مجموع نظام تسليحاتي اش به چين اتکا کند. پاکستان مي خواهد اين کشور سرمايه گذار عمده در ميدان هاي هوايي و جاده هايش باشد و ضد وزنه اي گردد براي خواست هاي امريکا در اوضاعي که مبارزه عليه افراط گرايي اسلامي جريان دارد. کليد ادامه اين مناسبات ظاهراً خوش آيند، نگرش برابرانهء چين به پاکستان و هندوستان است.

سيد همايون خان، يک تحليلگر مستقل و قبلاً کارشناس امور چين و پاکستان در موسسه تحققيات استراتژيک مي گويد: «چين هنوز هم به پاکستان و هندوستان از يک عينک نگاه مي کند... اين درحالي است که ايالات متحده امريکا پاکستان را جزء استراتژي افغانستان و پاکستان (افغان- پاک) مي شناسد و اين چيزي است که خوش پاکستان نمي آيد».

براساس همه پرسيي که مرکز تحقيقاتي " پيو" سال گذشته در پاکستان انجام داده بود، 84 درصد پاسخ دهندگان نظر مساعد به چين و 16 درصد شان نظر مساعد نسبت به ايالات متحده امريکا داشته اند.

رشته هايي که متعهد مي گردانند

ژان يان، سفير چين در دهلي جديد روز دو شنبه گفت سفر وين جيا باو به تاريخ 17 تا 19 دسامبر به پاکستان با سفر دو روزه مشابه به هندوستان مقارن است که چين آرزو دارد تجارت آزاد با آن کشور را مورد بحث قرار دهد.

ديپلومات هاي پاکستان دوست دارند که چين را "دوست همه فصول" شان بخوانند، اما واقعيت با چنين نگرشي تفاوت دارد. اندريو سمال، يک تحليلگر مسايل پاکستان در موسسه تحقيقاتي "جرمن مارشال فند" در واشنگتن مي گويد: «پاکستان تنها کشوري است که مي توان در واقعيت "دوست" چين شمرد، اما اين دوستي اساساً بنا بر وحدت منافع استراتژيکي که در برابر هند دارند، مورد تاکيد قرار مي گيرد».

منافع چين و پاکستان معمولاً هنگامي پيوند مي خورد که پاي مهار کردن هند به مثابه يک قدرت نظامي در حال رشد در بحر هند و آسياي شرقي مطرح باشد.

خان مي گويد: «به ترتيبي اين امر سالانه دو ميليارد دالر را نصيب ما (پاکستان) مي کند.... چه بايد کرد؟ ... ما مايه دردسر براي هندوستان هستيم».

فروش سلاح هاي چين به پاکستان که سالانه به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد و يک بخش مهم صادرات سلاح هاي آن کشور را تشکيل مي دهد، کمتر به مبارزه عليه تروريزم و يا شورشگريي که ايالات متحده امريکا علاقمند آن است، اختصاص دارند. اين سلاح ها بيشتر شامل جت هاي جنگي، موشک هاي هوا به هوا، تانک ها و سيستم سلاح هاي ميثاقي (کنوانسيونل) مي باشند.

فروش اسلحه و همچنان روابط نزديک ديپلوماتيک که پاکستان را ترغيب مي کند تا از لحاظ نظامي خود را به هندوستان متمرکز بسازد، موجب تخريش ايالات متحده امريکا مي شود. ايالات متحده امريکا مي خواهد پاکستان به پاکسازي جنگجويان و حمله بر پناهگاه هاي شورشيان القاعده و طالبان بپردازد. خان مي گويد چين در رابطه با جنگجويان مسائل خاص خود را با پاکستان دارد.

نگراني از جنگجويان

چين در مناطق مسلمان نشين ايغور در ايالت شین جیانگ که با پاکستان هم مرز است، با يک شورشگري در سطح پايين رو به رو مي باشد. در پنجم جولاي سال 2009 زد و خوردهاي مرگباري بين قوميت هاي اويغور و خان در شین جیانگ چين رونما شد که موجب کشته شدن 197 تن گرديد. در حالي که معمولا پاکستان از جدايي طلبان مسلمان در سرتاسر جهان حمايت مي کند، در اين مورد اسلام آباد در مورد بروز اين شورش ها ابراز تاثر کرده و آن را يک مساله داخلي خواند. اين چيزي بود که موجب ستايش چين شد.

علاوه بر اين که پاکستان از سرکوب شورشگران داخلي چين توسط پيکنگ حمايت کرد، در داخل کشور نيز اسلام آباد روش مهاجمي در برابر جنگجويان در پيش گرفت تا مبادا مناسباتش را با چين برهم زند.

خان مي گويد: «پاکستان هر چيزي را که ممکن باشد انجام مي دهد... در مناطق شمالي، ما نيروهاي نظاميي داريم که به طور خاص براي اين منظور آماده شده اند تا بروند و تروريست هايي را که به چين ارتباط دارند، شکار کنند».

اين برخورد، در نقطه مقابل انتظاراتي قرار دارد که ايالات متحده امريکا از پاکستان در مبارزه با تروريسم دارد. در گزارشي که کاخ سفيد در ماه اکتبر به کانگرس ايالات متحده فرستاد، آمده است که پاکستان از آن «اقدام هاي نظامي که اين کشور را در جنگ مستقيم با طالبان افغانستان و القاعده قرار دهد، خودداري مي کند».

تاثير مثبت

با وجود توازن پيچيده اي که از يک سو شامل حال ايالات متحده امريکا و هندوستان مي گردد و ازسوي ديگر بين پاکستان و چين وجود دارد، ايالات متحده امريکا نفوذ چين در پاکستان را مثبت ارزيابي مي کند.

اندريو سمال مي افزايد: «حمايت اقتصاديي که چين (براي پاکستان) فراهم مي کند مثبت است و من فکر مي کنم امريکايي ها در مورد پروژهء گوادر که ناميمونش مي شمارند، نسبتاً آرام شده اند».

چين در پروژه گوادر که براي ايجاد يک بندر عميق بحري اعمار مي گردد، صدها ميليون دالر مصرف مي کند. قرار است اين بندر مسير تجارتي از پاکستان به غرب چين را از طريق خليج فارس ايجاد نمايد.

چين همچنان پاکستان را در ايجاد عمده ترين دستگاه برق اتومي اش که در منطقه چشمه ايالت پنجاب ساخته مي شود، کمک مي کند. دومين نسل رآکتور اتومي در پاکستان در حال ساخت است که بنا به گفته کارشناسان، واکنشي است به معاملات اتوميي که در سال 2008 بين ايالات متحده امريکا و هندوستان توافق صورت گرفت.

در حالي که برخي اين روابط پيچيده بين چين و پاکستان را بيشتر واکنشي به قدرت در حال عروج هند مي بينند، اما تحليلگران هشدار مي دهند که پاسخ هاي آساني براي مسائل اين منطقه پيچيده وجود ندارند.

طلعت مسعود، يک تحليلگر مستقل امور دفاعي مي گويد اين معادله اي نيست که «حاصل جمع آن صفر باشد...بلکه مساله بر سر آن است که هر کشور خود را در اين جا تثبيت کند و سهمي بيشتر از ديگران بگيرد».

رويترز/ رسول رحيم

ويراستار: عارف فرهمند