سفر نه ساله یک کاوشگر به دورترین فاصله نظام شمسی
۱۳۹۴ تیر ۲۲, دوشنبه
هدف از مأموریت کاوشگر "افق های جدید" مطالعۀ ساحۀ مرزی منظومۀ شمسی است که تا حال در مورد آن معلومات موثقی در دست نبوده است. این کاوشگر با پیمودن موفقانۀ مسیر خود، روز سه شنبه به هدف اصلی خود در نزدیکی پلوتو می رسد.
دانشمندان تا هنوز در مورد پلوتو اطلاعات زیادی ندارند. این جرم 85 سال پیش، زمانی که هنوز سیاره خوانده می شد، کشف گردید. یکی از دلایلی که دانشمندان معلومات اندکی در مورد پلوتو دارند، این است که این سیارۀ بسیار کوچک در کمربند موسوم به "کویپر" در ساحۀ کاملاً حاشیه یی نظام شمسی قرار دارد.
جرارد کویپر اخترشناس هالندی نژاد 60 سال پیش حدس زد که در فاصلۀ 5 تا 10 میلیارد کیلومتری خورشید یک ساحۀ مداری مملو از اجرام موجود است. این ساحۀ مداری بعداً "کمربند کویپر" نامیده شد. اختر شناسان امروز می دانند که در "کمربند کویپر" واقعاً هم صد ها هزار جرم یخ بسته در حرکت اند. این اجرام شاید بقایای مرحلۀ پیدایش سیاره ها باشند.
خود پلوتو، از زمان نشست انجمن بین المللی اخترشناسان در سال 2006، دیگر سیاره خوانده نمی شود. در آن زمان فیصله به عمل آمد که یکی از خصوصیات سیاره ها داشتن یک مدار دایروی است، در حالیکه چرخش پلوتو در یک مدار بیضوی شکل صورت می گیرد.
بیشترین اجرام در "کمربند کویپر" یک قطر کوچکتر از 50 کیلومتر دارند. پلوتو با قطر تقریباً 2300 کیلومتر، بزرگترین جرم در این کمربند است. در سال 2005 جرم موسوم به "اریس" نیز در این کمربند کشف گردید که تقریباً به همین بزرگی است. کرۀ زمین با قطر 12742 کیلومتر، حدود شش برابر بزرگتر از این اجرام است.
اسرار پلوتو
سؤال های زیادی در رابطه با پلوتو وجود دارد. مثلاً آیا در آنجا اوقیانوس وجود دارد؟ ساختار اتومسفیر پلوتو چگونه است؟ تأثیرات متقابل پلوتو و بزرگترین قمرش شارون، بالای همدیگر چگونه است، و این روی چهار قمر دیگر پلوتو چه تأثیری دارد؟
پروفسور تیلمن شپوهن رئیس انستیتوت سیاره شناسی مرکز هوانوردی و فضانوردی آلمانی در برلین می گوید: "پلوتو و قمرش شارون، که اندکی کوچکتر است، در عرصۀ پژوهش سیارگان، تا هنوز یک جهان ناشناخته اند". از همین رو همه پژوهشگران و دانشمندان با هیجان در انتظار اولین تصاویر تازه از کاوشگر "افق های جدید" اند.
شپوهن امیدواری های بیشتری دارد. او همچنان می خواهد بداند که در این کرۀ یخ بسته نشانه های از کُنام یا محلات زیست زنده جان ها وجود دارد، که در آن انکشاف اشکال معمولی حیات قابل تصور باشد؟ او می گوید که پارچه های عظیم یخ در کمربند کویپر شاید مثل جرم دنباله دار "67p /چوریوموف گیراسیمنکو" در روند جئولوژیک اصلاً تغییری نیافته باشند. جمع آوری اطلاعات دقیق تر از پلوتو، توسط کاوشگر ناسا، احتمالاً روی دانش در مورد اوایل پیدایش منظومه شمسی روشنی بیشتر خواهد انداخت.
اما کاوشگر "افق های جدید" نمیتواند اثباتی را در رابطه با موجودیت حیات در خارج از زمین بفرستد. در گذشته کاوشگر "روزتا" نیز چنین ثبوتی را کشف نکرد. "روزتا" یک کاوشگر ادارۀ تقیقات فضایی اروپا (ایسا) است، که در مارچ 2004 به سمت جرم دنباله دار "67p /چوریوموف گیراسیمنکو" پرتاب شد و پس از 10 سال و 5 ماه به هدف خود رسید.
هیچ فضاپیمای دیگر تا کنون تا این حد سرعت نداشته است
اکتشافات تازه در مورد کمربند کویپر از این لحاظ دشوار بود که کاوشگر "افق های جدید" با وزن تقریباً 500 کیلوگرام، نه تنها راه بسیار طولانی را باید می پیمود، بلکه اولتر از همه در ساحۀ تحت تأثیر قوۀ جاذبۀ خورشید، از مسیر خود منحرف نمی شد. راکت حامل "افق های جدید" در نوزدهم جنوری 2006 این کاوشگر را به فضا انتقال داد. این اولین راکت از این نوع بود که با چهار تقویت کنندۀ ثابت مواد سوخت و سه مرحلۀ پرواز ساخته شده بود. این راکت پس از رساندن کاوشگر مذکور به فضا، فوراً آن را به مسیری پرتاب کرد که از خورشید هرچه دورتر شود.
با یک نیرنگ فیزیکی، یعنی گذر از کنار سیارۀ مشتری به تأریخ 28 فبروری 2007 و استفاده از ساحۀ مقناطیسی این کره به عنوان یک منجنیق یا نیروی پرتاب کننده، کاوشگر "افق های جدید" سرعت 50400 کیلومتر در ساعت را اختیار کرد. به این ترتیب این کاوشگر تا امروز رکورد سرعت را در بین همه فضاپیما ها دارد.
آزمایشگاه فیزیک عملی دانشگاه "جان هوپکیند" ایالت ماریلند ایالات متحده امریکا، که دستگاه های کاوشگر "افق های جدید" را تهیه کرده است، امیدوار است که هنگام رد شدن این کاوشگر از کنار پلوتو و قمرش شارون به تأریخ 15 جولای 2015، نیز تصاویری به زمین برسند. کاوشگر مذکور، که به بزرگی یک پیانو است، بدین منظور با یک آنتن خاص مجهز ساخته شده است. "افق های جدید" دو روز وقت دارد که از پلوتو تصویر برداری کند.