آیا داعش به عراق باز می گردد؟
۱۳۹۷ آذر ۱, پنجشنبه
در انفجار یک موتر بمبگذاری شده در شهر تکریت، پنج تن کشته شدند. همزمان، اردوی عراق درخواست حمله هوایی به تونل های داعش را در کوه های "بدوش" صادر کرده است. علاوه بر این، در اولین بمبگذاری مرگبار پس از بیرون راندن داعش از شهر موصل نیز، چهار تن کشته شدند. این در حالی است که نیروهای امنیتی عراق نیز گفته اند که آنها ۵۲ تن از مظنونان داعش را به شمول اعضای ارشد آن در موصل دستگیر کرده اند و سه مخفیگاه آنها در حمله هوایی اردوی عراق تخریب و ۱۰ تن از جنگجویان کشته شدند.
اینها فقط نمونه های اندکی از حملات اخیر گروه تروریستی داعش و یا حملات اردو علیه آنان است. جنرال عزیز ویسی بانی، یک افسر "نیروی زروانی" می گوید که ادعای عبادی نخست وزیر عراق که در سال ۲۰۱۷ گفته بود داعش در عراق کاملا شکست خورده است، "دروغ" است.
"نیروی زروانی"، یک واحد ویژه سربازان کرد است که نقش مهمی را در جنگ علیه داعش بازی کرده که هزینه انسانی آن مرگ بیش از ۱۸۰۰ جنگجوی کرد بوده است. نیروهای کرد همراه اردوی عراق و ملیشه های شیعه جنگ زمینی را پیش بردند و نیروهای ائتلاف بین المللی پشتیبانی هوایی و آموزش را مهیا ساختند.
حالا ویسی زنگ خطر را به صدا در آورده است. او می گوید که داعش هنوز هم تهدید بزرگی محسوب می شود زیرا جهان اشتباها فکر می کند که این گروه در عراق از بین رفته و به زودی در سوریه نیز ریشه کن خواهد شد. او بر اساس تجربیات خود و معلومات استخباراتی موثق می گوید: «هیچ کس این تهدید را بهتر از ما حس نمی کند».
آیا داعش از خلاء سیاسی در عراق استفاده می کند؟
ویسی در مقر فرماندهی نیروهایش در گوشه ای از میدان هوایی اربیل، پایتخت اقلیم کردستان می گوید که داعش از بحران سیاسی داخلی در عراق سود می برد. اقلیت سنی عراق فکر می کند که حکومت عراق آنها را کنار گذاشته و کمک اندکی به بازسازی شهرهای آنها پیشکش می کند. متعاقب خوشی و رضایتی که بین مردم پس از آزادی مناطق از وجود داعش ایجاد شد، حالا آنها از ملیشه های شیعه مذهب "حشد الشعبی" که حفاظت این مناطق را به عهده دارند، ابراز نارضایتی می کنند چرا که آدمربایی، اخاذی و ناامنی بخشی از زندگی روزمره شان شده است.
پس از جنجال طولانی بر سر مناطق آزاد شده بین حکومت مرکزی بغداد و اقلیم کردستان، نهایتا کنترول این مناطق در اکتوبر سال ۲۰۱۷ به ملیشه های شیعه مذهب سپرده شد. ویسی می گوید: «ما به آنها و آنها به اندازه کافی به ما اعتماد ندارند تا بر داعش تمرکز کنند». او در ادامه توضیح می دهد: «داعش از این خالیگاه استفاده می کند. آنها تونل های زیادی برای مخفی شدن دارند و مناطق زیادی هستند که اردوی عراق کنترولی بر آنها ندارد و حتا هرگز آنها را ندیده است».
جنرال ویسی که در دفترش عکسی از مسعود بارزانی، رئیس جمهور سابق اقلیم کردستان نصب است، توضیح می دهد که گروهی مانند داعش به چه ابزاری نیاز دارد تا دوباره خود را احیا کند. او می گوید: پول، ایدئولوژی، بخش اجرایی و رهبری. به گفته این جنرال کرد، داعش پول را از طریق فروش نفت به دست می آورد و ایدئولوژی آن هنوز هم در بین سنی های محافظه کار هوادارانی دارد.
هنوز نیروهای خارجی و اردوی عراق و نیروهای استخباراتی در حال جنگ با جنگجویان داعش در برخی مناطق هستند و هنوز ابوبکر البغدادی رهبر این گروه پیدا نشده است. ویسی می گوید: «هنوز ۳۰۰۰ جنگجوی داعش وجود دارد. بسیاری از آنها وقتی در سوریه شکست بخورند به عراق خواهند آمد. در سال ۲۰۱۴، آنها برای تصرف موصل فقط به ۵۰۰ مرد جنگی نیاز داشتند».
موصل هنوز زیر تهدید قرار دارد
ترس و هراس از بازگشت داعش بین مردم شهر موصل نیز شایع است. بسیار از مردم این شهر توانستند از سه سال حاکمیت داعش بر این شهر جان به سلامت ببرند. آنها ابتدا از آزادسازی این شهر توسط اردوی عراق شکرگزار بودند اما اندکی نگذشت که کنترول شهر به دست ملیشه های "حشد الشعبی" سپرده شد و نارضایتی بروز کرد. یک افسر پولیس به شرط فاش نشدن نامش، اعتراف کرد که همکارانش می دانند که هنوز داعش در موصل فعالیت دارد اما آنها بدون ثبوت کاری انجام داده نمی توانند.
ترس و هراس مردم هنگامی پررنگ شد که اوایل ماه روان میلادی یک بمب نزدیک رستورانت مشهور "ابو لیلا" در شهر موصل منفجر شد و جان چهار تن را گرفت. در این حمله ۱۱ تن نیز زخمی شدند.
جنرال جاسم محمد، فرمانده دوم "فرماندهی عملیاتی نینوا" که مسئول هماهنگی نیروهای نظامی در موصل است، می گوید: «داعش کوشش می کند به ما بگوید که اینجا حضور دارد، چون ما ۱۵ تن از آنان را چند روز پیش کشتیم».
با این حال، این جنرال عراقی گمان نمی کند که چنین بمبگذاری نشانده یک تهدید واقعی باشد. او به دویچه وله گفت: «در موصل، داعش به پایان رسیده است. تنها چیزی که از آنها باقی مانده، چند سلول مخفی است که ما کوشش می کنم آنها را ریشه کن کنیم».
جنرال جاسم محمد می گوید که مهمتر از همه این نکته است که داعش دیگر نمی تواند روی حمایت مردم در موصل حساب کند آنگونه که در سال ۲۰۱۴ کمک کرد تا داعش کنترول شهر را به دست بگیرد. محمد می گوید: «مردم بدترین روزهای زندگی خود را طی سه سال زیر حاکمیت داعش تجربه کردند. آنها دیگر این کار را نخواهند کرد. مردم زیادی حالا با ما همکاری می کنند و اطلاعات می دهند. داعش فقط کوشش می کند مردم را بترساند».
با این حال، موصل که پایتخت حکومت خودخوانده داعش بود، هنوز هم برای این گروه بسیار مهم است. در بیرون مرکز فرماندهی که زمانی یکی از قصرهای صدام حسین بود، جنرال نجیم الجبوری، رئیس جنرال محمد، منتظر یک کاروان نظامی است که او را به شهر ببرد. او به دویچه وله گفت: «من قبلا به شما گفته ام که موصل یک پاداش است و آنها می خواهند آن را دوباره به چنگ بیاورند». این در حالی است که این جنرال ارشد عراقی کوشش می کند تا با اشتراک در محافل و مراسم و حضور در بازار و جاده ها به مردم بگوید که همه جا امن است. او امروز به یک فاتحه خوانی می رود.
داعش ممکن است انتقامجویانه بازگردد
رهبران نیروهای "پیشمرگه" کرد هشدار می دهند که داعش بر می گردد و ناظران بین المللی نیز می گویند که این گروه تروریستی هنوز یک تهدید جهانی محسوب می شود. جنرال ویسی می گوید که ممکن است آنها تضعیف شده باشند اما "این گروه در حال قوی تر شدن است، زیرا از اشتباهات خود درس می گیرند و با تاکتیک متفاوتی بر می گردند".
حتا از زمان آزادی شهر موصل نیز هشدارهای وجود داشته است که "داعش دوم" از خاکستر داعش قبلی پدید خواهد آمد. اما حکومت عراق این ادعاها را تکذیب می کند.
جنرال ویسی می گوید که کردها آمادگی دارند تا علیه ملیشه های شیعه در این مناطق بجنگند اما آنها ترجیح می دهند تا بر داعش تمرکز کنند. این افسر کرد نهایتا از اتحادیه اروپا می خواهد تا پا پیش بگذارد و نیروهای ضد داعش را دوباره متحد بسازد. او می گوید: «امیدوارم که اروپا حداقل این سخنان را بشنود زیرا بیشتر از امریکا هدف داعش است. داعش صبور است و آنها میدان جنگ خود را انتخاب می کنند. آنها ممکن است برای مدتی در اروپا غیرفعال باشند اما وقتی که اینجا به قدرت برگردند، در اروپا نیز فعال خواهند گردید».
یودیت نویرینک / ع. ح.