اسد بدون موفقیت نظامی خود را پیروز می بیند

در جنگ داخلی سوریه، در هیچ جبهه ای پیشرفت وجود ندارد. از زمانی که قطعات حکومت در اتحاد با ملیشه های حزب الله در ماه جون 2013 شهر القصیر را به تصرف درآوردند، هیچ یک از جوانب درگیر پیشرفت ارضی نداشته است. هرچند شورشیان وارد شهر جنوبی درعا گردیدند، اما نتوانستند قطعات حکومت را از آنجا بیرون کنند. در شهر نفت خیز دیر الزور نیز وضعیت به همین منوال است. تنها اسلامگرایان تندرو ساحات تحت نفوذ شان را گسترش می دهند، آنهم به قیمت تضعیف گروه های دیگر شورشی.

جوشی شاشنک، کارشناس امور سوریه از انستیتوت شاهی خدمات متحد در لندن، از یک بن بست نظامی سخن می گوید. او در مصاحبه ای با دویچه وله گفت: "چیزی را که ما مشاهده کردیم، یک بن بست است، که در آن هردو جانب مواضع خود را در نقاط مختلف کشور مستحکم می سازند. هیچ یک از طرفین ساحۀ تحت تسلط خود را به طور قابل توجهی گسترش نداده است. آنها تنها مواضع موجود خود را تقویت می بخشند. رژیم مثل گذشته بر محوری حاکمیت دارد که از شهر درعا تا دمشق پایتخت کشور و از آنجا تا شهر حمص تا سواحل غربی را دربر می گیرد."

این کارشناس امور سوریه می افزاید: "حکومت در این مناطق در چند ماه اخیر قوی تر شده است. شورشیان هم مواضع خود را در محور دیگری، از شمال غرب و نواحی اطراف رود فرات تا سرحد با عراق، تقویت می بخشند. تفاوتی که در وضعیت گروه های شورشی وجود دارد این است که برخی از آنها در مخالفت مستقیم در برابر هم قرار دارند."

شاشنک به گونۀ مثال از درگیری های شدید میان کردها و "جهادی"های متحد با شبکۀ تروریستی القاعده نام برد.

طرفین از جنگ خسته نشده اند

هرچند جنگ بیشتر از دو و نیم ساله در سوریه بالاتر از صد هزار کشته به جا گذاشته است، اما طوری که دیده می شود هیچ یک از طرفین منازعه از جنگ خسته نشده است. به ویژه رژیم اسد ظاهراً خود را قویتر احساس می کند. ایال سیسر، کارشناس امور سوریه در دانشگاه اسراییل می گوید: "رژیم انتظار دارد که شورشیان بالاخره خسته خواهند شد. اگر رژیم از جنگ سالم بدر آید و بر سر قدرت بماند، آنگاه پیروزی اش دوامدار باقی خواهد ماند".

شاشنک نیز حدس می زند که بشار الاسد رئیس جمهور سوریه خود را در موضع قویتر احساس می کند. او وضعیت کنونی رژیم را با وضعیت اواسط سال 2012 مقایسه می کند. در آن زمان حکومت اسد رو به سقوط قرار داشت.

تحرک در سطح سیاسی

رژیم سوریه، برعکس آنچه در میدان جنگ می گذرد، در عرصۀ دیپلوماتیک موفقیت های نسبی را به دست آورده است. دمشق با موافقت اش برای از بین بردن اسلحۀ کیمیایی، به شریکی در مذاکرات جامعۀ بین المللی مبدل شد. بر اساس توافقنامه، تا زمانی که حکومت اسد زمینۀ کار برای بازرسان اسلحۀ کیمیایی را فراهم کند، نباید از یک حملۀ نظامی ایالات متحدۀ امریکا بهراسد. به گفتۀ شاشنک افزون بر آن اسد به این باور است که مخالفان، به خاطر عدم یکپارچگی شان و همچنان به خاطر فزونی قدرت اسلامگرایان، هرچه بیشتر حمایت غربی ها را از دست می دهند.

شاشنک می گوید این وضعیت سبب می شود که رئیس جمهور سوریه در کنفرانس صلح در بیست و سوم نوامبر سال روان در ژنیو اشتراک کند. او می افزاید: "اما انگیزۀ کمی وجود دارد که اسد با سازش های گسترده موافقت کند".

اما از اظهارات اپوزیسیون پراکنده چنین بر می آید که مخالفان رژیم نیز حاضر به سازش نیستند. البرت ستاهل، پروفیسور تحقیقات استراتژیک در شهر زوریخ سویس به این باور است که در کنفرانس صلح در ژنیو در هر صورت استعفای بشارالاسد مطرح می گردد.

ستاهل می گوید: "حدس می زنم که در آنجا (کنفرانس صلح در ژنیو) مبارزۀ شدید جریان خواهد داشت، که چگونه بتوانند جانشینی را برای اسد پیدا کنند، طوری که در وضعیت تغییری وارد نشود. رژیم نباید سقوط کند. این را، به غیر از ترکیه و عربستان سعودی، نه امریکاییان می خواهند، نه روس ها و نه هم ایران. اساساً به استثنای عربستان سعودی و ترکیه، همه می دانند که با از بین رفتن رژیم سوریه، یک جزء مهم و عامل ثبات در این کشور منقسم نیز از بین می رود. این را کسی نمی خواهد. حالا مسأله بر سر آن است که چه کسی را بتوان جانشین اسد ساخت، طوری که نه امریکاییان، نه روس ها و نه هم ایرانی ها شهرت و اعتبار خود را از دست بدهند."

اما شورشی ها برای یک راه حل مسالمت آمیز استعفای اسد را پیش شرط قرار داده اند. در چنین حالتی شانس برون رفت سیاسی از منازعه متصور نیست. برخی از شورشی ها گفته اند که در کنفرانس ژنیو اشتراک نخواهند کرد. ایتلاف ملی سوریه، که بیشتر نیروهای معتدل را تحت پوشش قرار می دهد، می خواهد در آغاز ماه نوامبر تصمیم بگیرد که در این کنفرانس صلح اشتراک کند، یا خیر.