امریکا و ترکیه در مسیر رویارویی در شهر منبج سوریه

ایالات متحده امریکا و ترکیه در شمال سوریه در مسیرهای متقابلی قرار گرفته اند که می‌تواند به یک منازعه منجر شود، سرآغاز یک مرحله جدید و خطرناک در جنگ داخلی سوریه شود، مبارزه علیه "دولت اسلامی" یا داعش را تضعیف کند و سرانجام نقشه خاورمیانه را تغییر خواهد داد.

مرکز این منازعه بالقوه جایی است که گروه شورشی موسوم به "نیروی دموکراتیک سوریه" و شورشیان تحت حمایت ترکیه در یک جبهه داغ باهم مقابل می‌شوند.

پیچیدگی های منطقه ای

"نیروی دموکراتیک سوریه"، اتحادی از نیروهای عربی و کردی، در ماه آگست سال ۲۰۱۶ زیر حمایت ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده امریکا شهر منبج را از کنترول "دولت اسلامی" یا داعش خارج کرد و به این ترتیب، مرزهای غیررسمی کردستان سوریه (فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه) را در امتداد غربی دریای فُرات توسعه داد.

ترکیه از این هراس داشت که ملیشه های کردی سازمان "واحدهای مدافع خلق" به عنوان گروه غالب در "نیروی دموکراتیک سوریه"، با نیروهای کردی در منطقه عفرین یکجا شده و به پیشروی به سوی غرب ادامه دهند. به این دلیل اردوی ترکیه همراه با گروه‌های شورشی متحد خود در سوریه، در ماه آگست سال ۲۰۱۶ در عملیات «سپر فرات» مداخله کرد.

هفت ماه بعدتر ترکیه و متحدین شورشی اش، "دولت اسلامی" را شکست دادند و موفق شدند که یک ساحه کنترول را در شمال سوریه ایجاد کنند. "عملیات سپر فرات" زمینه را برای اردوی ترکیه و شورشیان متحد آن آماده کرد تا حملاتی را بر نیروهای کردی موسوم به «واحدهای مدافع خلق» در عفرین آغاز کنند. ترکیه این شهر مهم را در ماه مارچ بعد از یک ماه حملات تهاجمی تصرف کرد.

ترکیه در تلاش ایجاد یک حوزه نفوذی است

براساس اساس اظهارات چنگیز چاندر، مشاور رئیس جمهور پیشین ترکیه تورگوت اوزال در اوایل دهه ۱۹۹۰، هدف عملیات ترکیه در سوریه به شمول ایجاد ساختارهای حکومتی در آنجا، استقرار حضور دایمی ترکیه در شمال سوریه است تا به اصطلاح با یک تیر چند نشان بزند.

او می افزاید: "اهداف ترکیه فراتر از تنها جلوگیری از کردها است. مساله بر سر تبدیل کردن ترکیه به یک قدرت منطقه‌ای و یا دست کم بازیگر قوی و موثر در تعیین نقشه سوریه و در صورت ممکن نقشه عراق است تا به این ترتیب، ترکیه در شکل دادن آینده منطقه نقشی داشته باشد.»

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه مدت‌هاست که قول می‌دهد تا شمال سوریه را از آنچه «دهلیز ترور» می‌خواند، پاکسازی کند. ترکیه سازمان "واحدهای مدافع خلق" کردها و شاخه سیاسی اش "حزب ائتلاف دموکراتیک" را یک گروه تروریستی مرتبط با حزب ممنوعه کارگران کردستان (پی کی کی) عنوان می‌کند که از سه دهه به این سو با ترکیه می جنگد.

اعلام هشدار ترکیه

در ۲۸ مارچ "شورای امنیت ملی" ترکیه یک اعلامیه را با این مضمون نشر کرد: "تروریست ها در منبج باید فوراً منطقه را ترک کنند؛ در غیر آن ترکیه ابتکارات خود را روی دست می‌گیرد، چنانچه در دیگر مناطق انجام داده است. ترکیه می خواهد با همان قاطعیت، علیه گروه های تروریستی در شرق دریای فرات عمل کند."

این تهدید زمانی اعلام شد که دیپلومات های ایالات متحده امریکا و ترکیه پس از مذاکرات ماه فبروری تلاش می‌کنند تا تشنج ها در شمال سوریه را کاهش بدهد. در این دیدار ترکیه از ایالات متحده امریکا خواسته بود تا بر "نیروی دموکراتیک سوریه" برای خارج شدن از شهر منبج فشار وارد کند.

بر عکس عفرین، ایالات متحده امریکا و متحدین ائتلافی اش، نیروهای ویژه شان را در شهر منبج و شرق دریای فرات دارند تا از "نیروی دموکراتیک سوریه" علیه "دولت اسلامی" حمایت کنند و نیز از حملات گروه مسلح دیگر به شمول ترکیه به عنوان متحد ناتو جلوگیری کنند.

منبج: منطقه مرزی بعدی

در مساله به اصطلاح «بسته منبج»، قضیه روی یک قلمرو استراتژیک در منازعه جغرافیایی‌-نظامی در جنگ چند جانبه سوریه است؛ جنگی که عوامل قبیله‌ای، قومی و ایدیولوژیکی نیز اهداف خود را به پیش می‌برند. از نظر قومی، ۸۰ درصد باشندگان شهر را عرب‌ها تشکیل می‌دهند.

شورای نظامی منبج که در مجموع یک سازمان عربی و متحد "نیروی دموکراتیک سوریه" است، این ساحه را کنترول می کند. به قول نیکولاس هراس، کارشناس امور خاور میانه، این نمونه خوبی از ادغام کردن عرب‌ها در نیروی دموکراتیک سوریه است.

او توضیح می دهد: "شورای نظامی منبج شاید یکی از نمونه های بسیار موفقی است که در آن "نیروی دموکراتیک سوریه" شرکای عرب را در این ساختار مدغم کرده اند". هراس می افزاید که ایالات متحده امریکا به کردهای سوریه این پیش‌شرط را برای به دست آوردن کمک‌ها تعیین کرده بود که عرب‌ها را در «نیروی دموکراتیک سوریه» مدغم سازند.

اما از دید ترکیه، "شورای نظامی منبج" چیزی جز یک جبهه برای «واحدهای مدافع خلق» و «پی کی کی» نیست. به باور ترکیه، نیروهای کردی در عقب صحنه کنترول «شورای نظامی منبج» را به دست دارند.

"شورای نظامی منبج" یکی از عناصر کلیدی "نیروی دموکراتیک سوریه" بوده است که علیه "دولت اسلامی" نه تنها در شهر منبج، بلکه در رقه و در شرق در حوالی دیرالزور نیز مبارزه کرده است. 

اردوی ایالات متحده امریکا در این قضیه در برابر ترکیه مقاومت کرده است. ایالات متحده امریکا از این نگرانی دارد که ترکیه سرانجام شورای مختلط عرب‌ها و کردها را که با احتیاط کامل برای مبارزه علیه داعش ایجاد شده بود، از بین ببرد.

با توجه به این که در تصرف شهر عفرین توسط ترکیه، ایالات متحده امریکا خود را کناره گرفت، اگر نیروهای امریکایی به سرعت از شهر منبج خارج شود، «نیروی دموکراتیک سوریه» آن را یک خیانت تلقی خواهد کرد.

Winter/af/hm