بحران قطر و کشورهای عربی: یک در برابر صفر به نفع قطر
۱۳۹۶ تیر ۱۵, پنجشنبه
نمایندگان عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و مصر که نزدیک به یک ماه می شود ائتلافی را در برابر قطر تشکیل داده اند، "پاسخ منفی" دوحه در برابر خواسته های خود را در قاهره تاسف بار خوانده اند. سمیع شکری وزیر خارجه مصر اظهار داشته است که قطر نسبت به وخامت اوضاع "درک درست" از خود نشان نداده و به همین دلیل محاصره این کشور همچنان ادامه خواهد یافت.
اما وزرای خارجه کشورهای ائتلاف در مشورت با هم از اعمال تحریم های بیشتر علیه قطر خودداری کرده اند. آنان امیدوار اند که در نتیجه فشارهای موجود دوحه به خواسته های آنان تن بدهد. اما محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر پیش از برگزاری نشست چهار کشور همسایه به این امیدواری آنان پاسخ رد داده بود.
او اعلام کرده بود که هیچ کشوری نباید چنین امیدواری را از قطر داشته باشد که به خاطر پایان بخشیدن به محاصره کشورهای همسایه اش، حاکمیت ملی خود را زیر سوال ببرد. آل ثانی در جریان یک نشست در لندن بیان داشت که این محاصره "یک تجاوز آشکار و نقض تمام معاهدات بین المللی، سازمان ها و اسناد حقوقی است". او یکی از اهداف کشورهای ائتلاف کننده علیه قطر را چنین بر شمرد: «آنان می خواهند که در غرب فضای خصمانه علیه قطر ایجاد کنند».
قطر: هرگونه بحران قابل حل است
از سوی هم قطر در واکنش های خود از ادبیات آشتی جویانه استفاده کرده است. روزنامه "الوطن" در دوحه نوشته است که "هیچ بحرانی وجود ندارد که بر آن راه حلی وجود نداشته باشد". این روزنامه همچنان در بریده ای از مطلب خود از بحرین به دلیل میانجی گری اش در چالش جاری میان قطر و کشورهای ائتلاف، ابراز امتنان کرده است.
تا حال چنین لحن آشتی جویانه در نشریات روزنامه های عربستان سعودی به نظر نرسیده است. در یکی از مطالب روزنامه "الریاض" که در عربستان سعودی به نشر می رسد آمده است: «آنچه را که رهبری قطر در خصوص پناه دادن، حمایت و تمویل مالی از گروه های افراطی و تروریستی در داخل و خارج این کشور انجام می دهد، ما را به این باور رساند که مزدوران و تروریستان نسبت به مردم محترم قطر، نزد دولت این کشور محترم تر اند».
قطر و متحدان اش
ائتلاف عربی ضد قطر با وجود این لفاظی ها از سیاست خود مبنی بر شدت بخشیدن تحریم ها علیه قطر عقب نشینی کرده است.
افزون بر این لحن بیان، ائتلاف علیه قطر در برخوردهای خود خویشتندارتر شده و فشارها علیه دوحه را شدت نبخشیده است. این ائتلاف البته به مشکل می توانست تحریم ها علیه قطر را از این هم شدیدتر سازد، چونکه قطر یک متحد ایالات متحده امریکا است. در حال حاضر در پایگاه هوایی العدید قطر حدود ۱۰ هزار سرباز امریکایی مستقر هستند. در این اواخر امارات متحده عربی نیز یک پایگاه را به ایالات متحده امریکا پیشنهاد کرده است. اما بعید به نظر می رسد که ایالات متحده امریکا روی این پیشنهاد اتکا کند. در واقع شرایط حاضر که ایالات متحده در شبه جزیره عربی با دو رقیب متحد است، یعنی قطر در یک سو و از جانب دیگر امارات متحده و عربستان سعودی، موقعیت واشنگتن را بیشتر از پیش تقویت می کند.
از جانب دیگر ائتلاف ضد قطر هم می دانند که اتحاد در میان خودشان نیز شکننده است. عربستان سعودی در ماه اکتوبر سال گذشته صادرات نفت به مصر را برای یک مدت متوقف کرد. این اقدام ریاض به دلیل آن صورت گرفت که قاهره با روسیه یکجا به حمایت از رئیس جمهور بشاراسد در شورای امنیت سازمان ملل دو مرتبه رای داده بود. از مدت زمانی است که قاهره در تلاش تامین روابط بهتر با ماسکو است تا از این طریق و تعامل با ایران در درگیری های سوریه به عنوان یک بازیکن با نفوذ در منطقه عرض اندام مجدد کند.
ضعف های ائتلاف
رئیس جمهور السیسی در صدد حفظ روابط نیک و دوستانه با ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده می باشد. اندکی قبل از راه اندازی نشست اعضای ائتلاف علیه قطر در قاهره، هر دو رؤسای جمهوری از طریق تیلفون با هم گفتگو کردند. السیسی جریان گفتگو با همتای امریکایی خود را چنین خلاصه کرد: «دیدگاه های دو رئیس جمهور در خصوص چگونگی برخورد با بحران جاری با هم دیگر سازگار بودند. از همه مهم تر این که، باید همه توافقات به تامین ثبات و امنیت در منطقه بی انجامند».
از منظر ریاض، روابط میان مصر و روسیه چالش آفرین تلقی می شود. رهبری دولت عربستان سعودی نسبت به روابط نزدیک قاهره با ایران که یکی از رقبای دیرین ریاض است، خوش آیند نیست. از جانب دیگر، مصر هم مخالف شکل گیری روابط نیک عربستان سعودی با اتوپیا می باشد. میان آدیس آبابا و قاهره چندین بار است که منازعه بر سر استفاده از دریای نیل به وجود آمده است.
علاقمندی ترکیه
جبهه گیری های موجود می تواند اثرات جانبی را در روابط میان ترکیه و ائتلاف ضد قطر نیز برجا گذارد. در عین حال ترکیه در تلاش است که توجه بازرگانان قطری را برای سرمایه گذاری در ترکیه جلب کند. از طرف دیگر انقره می خواهد که شرکت های ترکی را برای عقد قراردادها با قطر تشویق کند. در فرجام این کشور کوچک عربی به عنوان یکی از خریداران تولیدات تسلیحاتی ترکیه مبدل خواهد شد.