برخورد با قاتل در جامعه پیشرفته ی اروپایی

سه روز نخستین جلسه ی محاکمه بریویک، به تفهیم اتهام سپری شد. دادستان مربوطه لیست بلندی از اقدامات تروریستی متهم و نام و مشخصات تمامی کشته شدگان، مجروحان و آسیب دیدگان ناشی از بمب گذاری مقر نخست وزیری و تیر اندازی جزیره"یوت اویا" (UT ØYA) را قرائت نمود. دو روز پایانی دادگاه، به سوال از متهم و اعترافات تکان دهنده ی قاتل 77 نو جوان وجوان نروژی اختصاص یافته بود.

بریویک جوان سی وسه ساله ی بلند قامتی است که هر روز با لبخند وارد دادگاه می شود وسه روز نخست را پس از ادای سلام مخصوصی که علامت تعلق داشتن فکری وایدئولوژیک او به راستگرایان افراطی می باشد، در جایگاه مخصوص متهم می نشست. او در همان روز اول، تمامی اتهامات مربوط به کشتار وبمب گذاری را با رضایت وافتخار پذیرفت اما مغرورانه اعلام کرد که دادگاه نروژ را بدلیل آن که از دولتی نمایندگی می کند که حامی اندیشه ی چند فرهنگی است، به رسمیت نمی شناسد.

بریویک تحصیلات اندکی دارد، حتا دبیرستان را هم به پایان نبرده است اما در بیان مدعاها، تبیین آرمانها و توضیح یافته های ایدئولوژیکش، قاطع، جسور، فصیح و سرشار از انرژی است و اعتماد به نفس دارد. آنچه از زندگی و گذشته اش منتشر شده، او از همان نوجوانی پرخاشجو، آرمانگرا و متمایل به ناسیونالیسم افراط گرایانه بوده است. در 17 سالگی عضو حزب FRPبوده است که یک حزب دست راستی می باشد ونسبت به مهاجرین و مسلمانان دید وسیاست سختگیرانه ای دارد.

در یکسال گذشته که بریویک در زندان بوده، پولیس تحقیقات مفصلی در مورد پیشینه، گرایشات فکری ـ ایئولوژیک و روابط و انگیزه های سیاسی، اقدامات، آمادگی ها و طرحهای او که سرانجام منجر به کشتار 22 جولای گردید، انجام داده است. این تحقیقات نشان می دهد که او چگونه از راه جعل اسناد تحصیلی و تاسیس شرکت های خصوصی، ملیونها کرون بدست آورده است و طی این ده سال از چه طریق و با چه تاکتیک، جدیت پیوسته و آرامشی به تهیه تجهیزات ومهمات نظامی از منابع متعدد و کشورهای مختلف، آموزش مهارتهای تیر اندازی و فن تولید بمبهای قوی پرداخته است تا در نهایت فجیع ترین حادثه ی تاریخ معاصر جامعه ی نروژ را بیافریند.

تعدادی از روانشناسان، که طی ماههای گذشته در زندان به مطالعه ی رفتار و خصوصیات روحی وفکری بریویک پرداخته اند، او را دچار نوعی "روان پریشی" به نام "اسکیزوفرنی پارانوئید"می دانند. دادگاه اما روانشناسان دیگری را موظف نموده اند تا در طول ده هفته محاکمه، رفتار و گفتار اورا مطالعه وارزیابی نمایند تا دادستان ها و هیئت منصفه، از یافته های این مطالعات در صدور حکم قضایی نهایی بهره بگیرند.

بریویک اما خود با رد موضوع روان پریشی خویش، روان شناسان ارائه دهنده ی این دریافت را شدیدا به تمسخر گرفته، با تاکید و اصرار از قضات دادگاه می خواهد که با وی به عنوان یک انسان عاقل وسالم و حتا به حیث یک نویسنده برخورد کنند که برای تبیین آرمان ها و اهداف مقدس خود، یک مانیفیست جامع تدوین نموده و هوشمندانه در پی بیداری نخبگان فرهنگی و الیت سیاسی جامعه نروژ و به طور کلی جامعه اروپایی از پیامد های چند فرهنگی، خطر اسلام و مسلمانان و شبح شیوع مجدد کمونیسم می باشد.

بریویک در توجیه وتبیین اقدام جنایتکارانه و تروریستی خود می گوید که او در پی نجات نسل آینده ی نروژ و اروپا می باشد که با رشد جمعیت مسلمانان و مهاجرین و گسترش پدیده چند فرهنگی، موجودیت فرهنگی و هویت سیاسی ـ ملی اروپاییان در خطر جدی قرار گرفته است و او می خواسته با این اقدام وحشتناک خود، جامعه ی نروژ و سایر اروپاییان را تکان داده و به عظمت و عمق خطرهایی که آینده آنها را تهدید می کند، معطوف سازد.

وی در توضیح کشتار 22 جولای می گوید که دو گزینه در پیش رو داشت. نخست، اقدام به کشتار مسلمانان و دیگری اقدام بزرگ وتکان دهنده ای که بتواند پیام عمیق و همه گیر داشته باشد و زلزله ای در فکر و برداشت نخبگان جامعه ایجاد کند. گزینه ی نخست به نظر او نمی توانست جامعه و افکار خفته ی نروژی ها و اروپاییان را تکان دهد. این کار در آلمان و سوئد هم بارها نسبت به مهاجرین اتفاق افتاده است اما اروپاییان را تکان نداده است وطبعا تاثیری بر سیاست های نظامهای حاکم نسبت به پدیده چند فرهنگی و گسترش مهاجرین ومسلمانان در ارو پا در پی نداشته است. بنابراین، او با خود اندیشیده که برای رساندن پیام بزرگ می باید اقدام بزرگ با ابعاد بزرگتری انجام دهد تا شدید ترین تاثیر و تکان را در ذهن و جان نخبگان وعموم جامعه ایجاد نماید. از همینرو طرح واقدام کشتار 22 جولای را اجرا نموده است.

او در روز پنجشنبه طی اعترافات مفصل خود، پرده از اقدامات خطرناک و رعب آوری برداشت که اگر اجرا می شد، صدمات و خسارات عظیم یک جنگ تمام عیار را بر جامعه ی نروژ وارد می کرد. وی با اشتیاق و افتخار فاش نمود که در جستجوی دستیابی به تجهیزات و مهمات بیولوژیک بوده است؛ در پی ساختن سه بمب 500 تنی و 1500 تنی بوده که بتواند با انها بسیاری از مراکز و تاسسیات حیاتی را با خاکستر یکسان کند. تصمیم داشته ساختمان پارلمان ملی، مقر دفتر مرکزی حزب کارگر، دفتر مرکزی رادیو تلویزیون ملی، ساختمان مرکزی شهرداری اسلو، کاخ شاه، دفاتر مرکزی سه روزنامه بزرگ نروژی (AFTENPOSTEN ، VG،DAGAVISEN) که هرکدام روزانه با بیش از یک ملیون تیراژ منتشر می گردد، را منفجر کند. از طرحهای دیگر بریویک حمله مسلحانه به تظاهرات اول می، روز جهانی کارگر وبه رگبار بستن تظاهر کنندگان ونیز حمله به دفتر گروه "بلیتز" که یک گروه ضد نژاد پرستی و حامی مهاجرین هست، بود و می خواست تمامی اعضای این گروه را تا انجا که می توانسته به رگبار ببندد.

این اعترافات رضایت مندانه، افتخار آمیز و همراه با جزئییات بریویک، جامعه نروژ را به بهت و وحشت فرو برده است. جالب است که بریویک از کشتار 77 جوان ونوجوان عضو حزب کارگر و کارمندان دولت و آسیب رساندن و زخمی نمودن دهها افراد ملکی دیگر، کمترین اظهار پشیمانی، تأثر و یا شرمی نمی کند اما با افتخار می گوید غرض از انفجار کاخ شاه، کشتن شخص پادشاه و خانواده او نبوده است بلکه وی می خواسته به شاه این پیام را برساند که کاخ او تبدیل به مقر نمایندگی حزب کارگر شده است!

عامل کشتار جمعی 22 جولای، همچنین متفکرانه فلسفه ی طرح بمب گذاری مقر روزنامه ها ی بزرگ و مشهور نروژی و رادیو تلویزیون ملی را حمایت وترویج پدیده چند فرهنگی از سوی رسانه های نروژی می داند و با افسوس و تأثر، تأکید و استدلال می کند که حتا یک روزنامه نگار نروژی پیدا نمی شود که مخالف گفتمان چند فرهنگی باشد! از دیدگاه این ناسیونالیست راستگرا، رسانه های نروژی مخل آزادی بیان هستند چرا که با ترویج وتصویر غیر واقع بینانه از گفتمان چند فرهنگی، موجبات تضعیف دمکراسی و مخدوش ساختن آزادی بیان را فراهم می سازند.

در روز جمعه بیستم اپریل در حضور قضات دادگاه، وکلای دادگستری، و در جلو چشم صدها خبرنگار، بازماندگان قربانیان و تماشاچیان عادی با اشتیاق حیرت آور، با اطمینان به نفس خیره کننده و با جرئت و فصاحت رعب آور، جزء به جزء از کشتاری سخن گفت که در 22 جولای انجام داده بود. طراح اقدامات تروریستی، با خونسردی و لبخند تعریف نمود که چگونه اولین تیر را با دلهره شلیک کرده و چگونه نخستین جوانان را در حالی که به چشم های شان زل زده بوده، مغزهای شان را متلاشی نموده است.

عامل کشتار 77 نفر، در حالی که به آرامی گیلاس آب خود را سر می کشید، توضیح می داد با آن که قصد کشتار بیش از چند نفر را نداشته اما پس از کشتن دو سه نفر اولیه، دلهره اش به اطمینان و اشتیاق به خونریزی بیشتر تبدیل گردیده است و در میان اشک و سکوت و آه سنگین شاهدان، توصیف می کرد که چگونه زخمی هایی را که تظاهر به مرگ می کرده اند، دوباره بر مغز شان شلیک می کرده است.

هیجان واشتیاق عامل فاجعه 22 جولای نروژ در تعریف حمام خونی که از متلاشی شدن مغز دهها دختر وپسر نو جوان وجوان در جزیره آرام وسبز "یوت اویا" راه انداخته بود، لحظه ای مکث نمی کرد و با جزئیات حتا از رنگ پیراهن قربانیان تصویر سینمایی ارائه می نمود.

روز جمعه آخرین، سخت ترین و اندوه بار ترین روز از نخستین هفته محاکمه اندرس بهرینگ بریویک بود که در میان اشک و و حشت تماشاچیان و بازماندگان قربانیان به پایان رسید. هنوز 9 هفته دیگر تا پایان محاکمه باقیست. نتیجه ی محاکمه هرچه باشد، به قول یکی از بازماندگان قربانیان، نمی تواند دهها نوجوان کشته شده را باز گرداند. عدالت هرچه حکم کند در مورد بریویک اجرا خواهد شد. او دو راه بیشتر ندارد: یا به زندان می رود ویا به تیمارستان.

حال اما آنچه که به عنوان یک پرسش جدی و ابهام چالش برانگیز باقی می ماند این است که اقدام بریویک چه تأثیرات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مدنی و حقوقی بر جامعه شکیبا، مرفه، امن ودمکراتیک نروژ برجای می گذارد که سالهاست از نظر شاخصهای دمکراسی، رشد وتوسعه اقتصادی، رفاهی، آموزشی و اجتماعی در فهرست نخست جدول جهانی قرار داشته است؟

به نظر می رسد این حادثه می تواند دو نوع گمانه را نسبت به سرنوشت جمعی وسرشت سیاسی جامعه ی نروژ و حتا سایر کشورهای اروپایی به ظهور برساند:

1. این حادثه می تواند موجب محافظه کارتر شدن و تغییر دیدگاه جامعه نروژی ویا حتا سایر اروپاییان نسبت به پدیده هایی مانند مهاجرین، گفتمان چند فرهنگی و مسلمانان و در مجموع جهان اسلام گردد. بر مبنای چنین گمانه ای، این استدلال برجسته می گردد که اکثریت شکیبا و طرفدار گفتمان نسبیت فرهنگی و حامی تز چند فرهنگی با درک تبعات و تأمل بر آثار روانی، ذهنی و اجتماعی این حادثه به این نتیجه خواهند رسید که ناگزیرند به صدای اقلیتی گوش فرا دهند که حاضرند و ممکن است برای رسانیدن پیام شان، همواره به چنین اقداماتی توسل بجویند.

" آتله میسوی" تحلیلگر مسایل تروریسم در این مورد می گوید، این ترس وجود دارد که افراد بی ثباتی در جامعه یافت می شود که ممکن است از بریویک الگو بگیرند. " او می افزاید که با توجه به فراگیری و تاثیر انترنت در روابط اجتماعی، چنین افرادی به سادگی می توانند از طریق شبکه های اجتماعی پیام های مبتنی بر ایده و مانفیست بریویک را منتشر نمایند.

در طول یک سالی که بریویک در زندان بوده، صدها نامه به حمایت از وی از سراسر ارپا و جهان به او رسیده است. پولیس اسلو می گوید که طی یک هفته محاکمه بریویک، حد اقل ده نفر را به ظن عضویت در سازمانهای نئو نازی و فعالین راست افراطی که به منظور حمایت از بریویک در اسلو آمده بودند، از نروژ اخراج نموده اند.

1. گمانه ی دیگر این است که حادثه 22 جولای و محاکمه بریویک باعث گردد تا همبستگی بیشتر در میان جامعه واحزاب نروژی برای پاسداری از دمکراسی، برابری، ارزشهای انسانی و ساختار لبرال و نظام سوسیال دمکرات نروژ بیشتر وانگیزه و زمینه ی مقابله با افراط گرایان راست و اندیشه های فاشیستی و راسیستی تقویت گردد و در مجموع کشتار جزیره "یوت اویا" موجب درس آموزی جامعه وکلیه نخبگان نروژی در جهت تحکیم سیستم دولت ـ رفاه و جامعه شکیبا وفرهنگ باز ودمکراتیک شان گردد.

تضعیف موقعیت احزاب راستی می تواند یکی از پیامدهای این حادثه تروریستی و کشتار جمعی باشد. گو اینکه در انتخابات شهرداری های سال گذشته، حزب راست گرای FRPبا شکست فاحشی مواجه گردید و بطور قابل ملاحظه ای آرای رأی دهندگان را از دست داد.

بنابراین، این محاکمه و حادثه شاید بتواند به تدریج و در آینده، تحول و دگردیسی مهمی در میان سیاستگران، احزاب، مطبوعات، نخبگان فرهنگی، جامعه ی دانشگاهی والیت روشنفکر نروژ و حتا اروپا در پی داشته باشد.

نویسنده: حمزه واعظی

ویراستار: سیدروح الله یاسر