تشدید فضای ضد اسرائیلی در ترکیه

در این روزها در جاده های استانبول زیاد دیده می شوند کسانی که تی شیرت های "فلسطین را آزاد کنید" به تن دارند. به عین ترتیب کسانی دیده می شوند که پرچم فلسطینی ها را دور سرشان پیچیده و یا در شیشه های موتر های شان آویخته اند. تقریباً هر روز در مرکز شهر در برابر قونسلگری اسرائیل تظاهرات صورت می گیرد. یک تظاهرکننده می گوید: « فلسطینی ها ملت مسلمان و برادر ما هستند و ماهمواره از آن ها پشتیبانی می کنیم». ترک ها از مداخله نظامی اسرائیل در نوار غزه به شدت انتقاد می کنند. یک تظاهرکننده دیگر این اقدام اسرائیل در غزه را «نسل کشی» می خواند.

به این ترتیب، تظاهرکنندگان کاملاً از سیاست حکومت ترکیه در برابر اسرائیل پشتیبانی می کنند. اسرائیل پس از نزدیک به دو هفته حملات هوایی، شب 18 جولای حمله زمینی به نوار غزه را نیز آغاز کرد. از این جهت رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه اسرائیل را به «ترور دولتی» متهم نمود. چند روز پیش او نحوه سیاست اسرائیل در برابر فلسطینی ها را با آدولف هیتلر یکسان خواند. اردوغان پرسید «بین این ذهنیت و آدولف هیتلر چه فرقی وجود دارد؟». اییلیت شاکید، نماینده دست راستی پارلمان اسرائیل (کنیسیت) قبلاً افراد غیرنظامی فلسطینی را همچون اهداف مشروع این حمله عنوان کرده بود. اردوغان علاوه بر این سازمان ملل متحد را به «ناکامی کامل» متهم نموده است. او ترکیه را یگانه کشوری می داند که «خواهان پایان خشونت است».

احساسات ضد یهودی در ترکیه

موضع ترکیه در مورد سیاست اسرائیل، قبل از همه متوجه یهودان ترکیه می شود. چنانکه یلدیز طیلبه، خواننده موسیقی پاپ ترکیه در صفحه تویتر خود شعارهای ضد یهودی را نوشته است. او نوشته است: «انشا الله دوباره مسلمانان کار یهودیان را به پایان می رسانند». این خانم که ستاره موسیقی پاپ است، نوشته است: «خدا هیتلر را بیامرزد».

ملیح گوچوک، شهردار کل انقره از اظهارات او پشتیبانی می کند. او برخی از پیام های تویتری این خواننده پاپ را دوباره نشر کرده است. روز نامه "حریت" از قول گوچوک گزارش داده است که او اظهارات طیلبه را «کاملاً منطقی» خوانده است.

البته اظهارات نژادگرایانه در ترکیه موجی از انزجار اخلاقی را بر انگیخته است. در شبکه های اجتماعی کارزاری علیه این آواز خوان زن به راه افتاده است. از او تقاضا شده که باید معذرتخواهی کند. انجمن یهودیان در صفحه انترنتی اش موضعگیری نموده و خواهان پیگیری طیلبه شده است. سلویو اوادیا، رئیس پیشین انجمن یهودیان ترکیه گفته است: «این اظهارات مطلقاً نژادگرایانه است. او باید مجازات شود، اما کسی اقدامی نمی کند. ما علیه او کاری نخواهیم توانست».

مناسبات ترکیه و اسرائیل "مجدداً" دچار تشنج شده است

ترکیه یکی از نخستین کشورهایی است که در سال 1949 اسرائیل را به مثابه یک دولت به رسمیت شناخت، اما این نخستین بار نیست که با حکومت تل ابیب دچار مناقشه می شود.

منصور اکگون، مدیر مرکز گرایش های سیاسی جهانی در دانشگاه فرهنگی استانبول می گوید: «از ده سال به این سو فراز و فرودهایی بین دو کشور وجود دارد. مشکل عمده منازعه فلسطین است». اکگون به دویچه وله گفت که هر دو کشور متحدان قدیمی بوده اند و در بخش نظامی نیز همکاری کرده اند: «با این هم در سال 2005 حماس به قدرت رسید و چون جامعه بین المللی موجودیت حماس را به مثابه قدرت سیاسی در قلمرو فلسطینی ها رد کرد، این (حکومت) ادامه نیافت. ترکیه یکی از اندک کشورهایی بود که حماس را به مثابه یک قدرت دموکراتیک در منطقه حمایت می کرد. این امر منجر به بروز تشنج ها شد».

اکگون می گوید که در سال 2008 هنوز مناسبات ترکیه با اسرائیل خوب بود. این کارشناس سیاست می گوید: «شیمون پیرس (رئیس جمهور اسرائیل) همراه با محمود عباس (رئیس اداره خودگران فلسطینی ها) از ترکیه بازدید کرد. اما در پایان سال 2008 به اصطلاح "کاست لید اوپریشن" یا عملیات نظامی اسرائیل در نوار غزه صورت گرفت که از جانب ترکیه تا امروز یک نسل کشی دانسته می شود. این مداخله مناسبات ترکیه و اسرائیل را بسیار زیاد مختل کرد».

در سال 2010 ده فعال ترکی در کشتی امدادرسان ترکی به نام "ماوی مرمره" با حمله اسرائیل کشته شدند. پس از آن مناسبات دیپلوماتیک بین ترکیه و اسرائیل متوقف شده است. ترکیه خواستار معذرت خواهی از جانب اسرائیل، پرداخت جبران خسارت به قربانیان و برطرف ساختن محاصر غزه شد. اکگون می گوید: «هردو کشور در این اواخر کوشیده اند تا منازعه دیپلوماتیک بین همدیگر را کمتر سازند و توانسته اند این مشکلات را حل کنند. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل خودش در سال گذشته به خاطر این حمله معذرت خواست. دو کشور در مورد جبران خسارت به توافق رسیدند و همچنان محاصره غزه برطرف شد. امدادگران ترکی به طور منظم کمک های بشری را به غزه می رسانند».

ترکیه می خواهد میانجیگری کند

بنا به ارزیابی این دانشمند امور سیاسی، اما با حمله هوایی در غزه و همچنان حمله زمینی اخیر، ترکیه خود را مجبور می داند تا مناسبات دیپلوماتیک اش با اسرائیل را به حداقل تنزل دهد. در ارتباط با حمله اسرائیل بر غزه، اردوغان این موضع گیری اش را چنین تصریح کرده است: «چگونه می توانیم مناسبات با شما را عادی سازیم؟».

اکگون همچنان به بازدید روز جمعه محمود عباس رئیس اداره خودگردان فلسطینی ها از ترکیه نیز اشارت می کند: «عباس سفر کرد تا مشترکاً با ترکیه راه حلی پیدا کند. ترکیه به صورت خاص بر اسرائیل نفوذی ندارد، هرچند بر حماس دارد. ترکیه می خواهد از این نفوذ برای یک راه حل صلح آمیز استفاده کند».