تلاش فعالان اجتماعی افغانستان، هند و پاکستان برای راه حل منطقه ای ‏

در چند سال اخیر، بنیاد آلمانی فریدریش ایبرت تلاش کرده است تا "گفتگو" درباره افغانستان را با دعوت نمایندگانی از افغانستان، پاکستان و هند شکل بدهد تا در مورد ایجاد ثبات بحث کنند.

اخیرا در برلین یک بحث گروهی فعالان اجتماعی و سیاسی این سه کشور انجام شد، که با پیشنهاداتی نیز همراه بود. گروه کاری این جلسه می‌گوید که کلید حل معضل افغانستان در واقع به همکاری بین پاکستان و هند نزدیک است؛ تا بازسازی کشور آغاز شده و رقابت آن‌ها در آنجا (افغانستان) پایان یابد.

در حالی‌که کارشناسان هندی و پاکستانی بر این نظر موافقت دارند که افغانستان راه درازی تا ایجاد دولتی بدون فساد و دیگر مولفه ها برای رسیدن به ثبات سیاسی و اقتصادی دارد، با آن هم رقابت دو کشور هند و پاکستان همچنان در افغانستان جریان دارد. فقط این دو کشور می‌توانند به عنوان شریک افغانستان برای ثبات در این کشور جنگزده کمک کنند.

ناتوانی یا عدم علاقه پاکستان در برخورد با شورشیان طالبان در آن سوی خط مرزی، بزرگترین دلیل بی ثباتی در افغانستان پنداشته می شود.

گروه کارشناسان در این جلسه گفتند که هند و پاکستان می‌توانند بیشتر در مورد افغانستان همکاری کنند. در حال حاضر این کشورها در یک پروژه سه جانبه بند آب، و تبادل معلومات استخباراتی ضد ترور تا یک حد معین، اما بیش از این ها در زمینه ایجاد تماس در سطح پارلمانی و افزایش تجارت و تبادل دانشجویان همکاری می‌کنند.

روابط بین هند و پاکستان با دشواری های فراوانی از هنگام استقلال از بریتانیای کبیر در سال 1947 تاکنون همراه بوده است. از هنگام جدا شدن پاکستان از هند که باعث جدایی خانواده ها شد، مهاجرت های گسترده، و تنش های مذهبی شدیدی رخ داده و هر کشور به دیگری به چشم تردید نگریسته است.

برای سیاستگذاران پاکستانی، نفوس زیاد هند، اقتصاد عظیم، و منابع نظامی آن، در ایجاد رابطه با هند بسیار مغلق می‌باشد. بر اساس تحلیل فهیم دشتی، تحلیلگر افغان یک وسوسه ی شدید برای بازی "مسابقه بزرگ" میان قدرت های سیاسی و تاثیر نامطلوب بر دیگر کشورها و کل منطقه وجود دارد.

فهمی دشتی می‌گوید: "مادامی که رابطه بین دو کشور(هند وپاکستان) عادی نیست و تنش وجود دارد، این مسئله تاثیر منفی بر افغانستان می‌گذارد. پاکستان تلاش می کند تا بیشتر مشکل بسازد تا متحدان و یا جای پایی در افغانستان داشته باشد. اما اگر رابطه (بین هند و پاکستان) بهتر شود، که در چند ماه گذشته این‌گونه به نظر می رسد، آن وقت افغانستان هم از آن بهره مند خواهد شد؛ زیرا پاکستان نیازی نخواهد داشت تا به منظور مقابله با هند، مشکل ایجاد کند."

هرچند که روابط بین هند و پاکستان نشان می‌دهد که بسیار دشوار است این دو کشور با یکدیگر به طور عادی رفتار کنند، با آن هم آقای دشتی امیدوار است که همه چیز در مسیر درست در حال حرکت می‌باشد. او معتقد است که نشانه هایی از سیاست گام های کوچک، مانند موافقت هایی در زمینه بازرگانی، فرهنگ، ورزش و سیاست دیده می‌شود.

اما رحیم الله یوسفزی، خبرنگار پاکستانی می‌گوید که برای کار مشترک پاکستان وهند هنوز عدم اعتماد وجود دارد. او توضیح می‌دهد که تا هنگامی که مسئله ی دیرپای کشمیر حل نشود، مشکلات جدید ظهور می‌کند. این هیچکدام از طرفین را کمک نمی کند که اعتماد سازی کنند. یوسفزی پیشنهاد می کند که گفتگوها باید با مسائل نسبتاً آسان آغاز شود.

او می گوید: "من فکر می‌کنم ما نیاز داریم که مسائل کوچک را حل کنیم. مسائل کمتر اختلاف برانگیز، مثلا منطقه سیاچین. این تنها یک یخچال طبیعی و مرتفع ترین میدان جنگی جهان می باشد، که ما در آن جنگیدیم. و این مسئله نزدیک است که حل شود. و مناقشه مرزی بین هند و پاکستان هم نزدیک است که حل گردد. اگر ما بتوانیم این دو مسئله را از حد مناقشه بیرون کنیم، آن وقت ممکن است ما بتوانیم با مسائل بزرگتر مقابله کنیم."

برای اشوک میتا، جنرال سابق هند، ارتش کلید اصلی حل منازعه است. در 60 سال گذشته هیچ گونه تماس ارزنده بین نهادهای نظامی دو کشور وجود نداشته است. مشکل این است که در پاکستان ارتش دولتی در درون دولت است، و دولت غیر نظامی را کنترول می کند. در حالی‌که در هند سیاستمدارها ارتش هند را کنترول می‌کنند. معنایش این است که نهادهای نظامی پاکستان دیدگاه کاملا متفاوتی دارند.

میتا می‌گوید: "هرچند (در پاکستان) یک حکومت غیر نظامی وجود دارد، اما شما مجبور نیستید که یک دانشمند راکت باشید تا حدس بزنید که در موضوع هند و پاکستان، ارتش حق وتو حکومت غیر نظامی را دارد. چنین چیزی در هند نیست. در هند ارتش کاملا تحت کنترول دولت ملکی می‌باشد."

از هنگام حمله گروه های اسلامگرا به ممبیی در سال 2008، کمتر پیشرفتی در مناسبات در سطح دولت های دو کشور هند و پاکستان رخ داده است. دهلی نو و اسلام آباد هنوز تلاش می‌کنند تا در افغانستان نفوذ داشته باشند. هرچند که جنرال میتا فکر می‌کند که جلسات بنیاد فریدریش ایبرت در آینده نزدیک تاثیری ندارد، با آنهم او امیدوار است. او می‌گوید که شکیبایی سیاسی کلید حل بحران است. او همچنین گمان می‌کند که گفتگوها در برلین بین رهبران فکری افغانستان، پاکستان و هند می‌تواند راه خود را در پروسه سیاسی این کشورها باز کند.

اشوک میتا می‌گوید: "ما در اینجا اعضای پارلمان داریم، ما کسانی از رسانه ها داریم، اشخاصی از جامعه مدنی داریم، ما افراد نظامی داریم. اینها ایده می سازند. آنها با نهادها تماس دارند، آنها با دیپلمات ها تماس دارند و برخی از آنها با سیاستمدارها. رسانه ها هم در مورد این ابتکار خواهند نوشت."

اما رحیم الله یوسفزی در مورد چنین تلاش های سه جانبه در مجمع های مستقل، کمتر خوشبین است. او می گوید که هرچند افرادی از این کشورها مرتب با یکدیگر ملاقات کرده اند، اما آنها قادر نبوده اند گفتگوها را به سطح رسمی بکشانند.

یوسفزی می گوید: "من فکر می کنم که خوب است افراد مشترک حضور داشتند. افغان‌ها، پاکستانی ها، و هندی ها. آنها همه برای صلح اینجا آمده اند. بررسی نشان می دهد که آنها خواستار صلح و مخالف جنگ هستند. این باید استفاده و همه گیر شود. افکار عمومی برای صلح تلاش می‌کند."

این همان هدف ارزشمند است که نهاد آلمانی فریدریش ایبرت حمایت از آن را ادامه می‌دهد.

آنگاتیرا گولمر / عاصف حسینی

ویراستار: روح الله یاسر