توافقنامه اتومی ایران: پیشرفت های آهسته

توافقنامه اتومی با ایران در هوتل مجلل پاله کوبورگ در شهر ویانا تصویب شد. حدود سه هفته در تابستان 2015، تیم های تلویزیون، خبرنگاران و دیپلومات ها، در این محل حضور داشتند. این روزها در واقع مرحله پایانی روند مذاکرات دوام دار در مورد برنامه اتومی ایران بود.

وزرای خارجه پنج عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل متحد به علاوه وزیر خارجه آلمان و در جانب دیگر وزیر خارجه ایران در این مذاکرات شرکت داشتند. یک موفقیت تاریخی دیپلوماتیک، نتیجه این مذاکرات چندین ساله بود: بعد از آنکه مذاکرات تا حوالی صبح زود ادامه یافت، فدیریکا موگرینی مسئول امور خارجی اتحادیه اروپا و محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران بالاخره باهم در مورد پایان توافقنامه اتومی توافق کردند.

این توافقنامه 100 صفحه ای با پنج ضمیمه با جزئیات، این موضوع را تنظیم می کند که ایران چگونه از برنامه اتومی اش صرف نظر می کند و چگونه جامعه بین المللی، تدریجاً تحریمات وسیع اش را لغو می کند که اقتصاد ایران را شدیداً زیر فشار خود قرار داده است.

ایران یک سال بعد از فریاد شادی

بعد از تصویب توافقنامه اتومی، مردم ایران در جاده های تهران تا شب از آن تجلیل کردند. اما یک سال بعد از این توافقنامه، حالا از این شادی در ایران خبری نیست. مردم باید تا هنوز در انتظار رشد اقتصادی کشور شان باشند که از این توافقنامه با لغو تحریمات توقع داشتند.

علی فتح الله نجات کارشناس امور ایران از انجمن آلمانی برای سیاست خارجی در آلمان در گفتگو با دویچه وله توضیح داد: "طبعاً که امید های بسیار بزرگ به یک احیای اقتصادی در ایران وجود داشت. اما این امید ها با توهم های بسیار همراه بود، زیرا تحریمات شاید آهسته تر از آنچه انتظار می رفت، لغو شد و یا تاثیرات لغو آهسته تر از آنچه انتظار می رفت، عملی شد."

این کارشناس می افزاید که امید برای باز شدن فضا ها و امکانات برای جامعه مدنی در کشور نیز از میان رفت، به خصوص که دست کم در کوتاه مدت دولت قدرتمدار قوی تر شد و فشار و سرکوب افزایش یافتند.

التزامات عملی شدند

واقعیت این است که ایران بعد از توافقنامه اتومی زیر قوی ترین نظارت اداره بین المللی انرژی اتومی قرار دارد. این اداره در ماه دسامبر سال گذشته تایید کرد که ایران سهم اش را برای عملی کردن توافقنامه ادا کرده است. در این داوری با وجود دقیق ترین کنترول ها تغییری ایجاد نشده است.

به همین دلیل در آغاز سال، نخستین تحریمات نیز لغو شدند. اما آنچه مساله را پیچیده می کند، این است که تحریمات قسماً توسط سازمان ملل، قسماً توسط اتحادیه اروپا و قسماً از جانب ایالات متحده امریکا وضع شده است.

اولیور مایر از بنیاد علم و سیاست در برلین در گفتگو با دویچه وله در این مورد توضیح داد: "این امر باعث شد که ما به طور نمونه تحریماتی در بخش مالی و نیز بیمه ها داریم که ادامه دارند. تحریمات ایالات متحده امریکا هستند که بر بخش های دیگر اقتصادی تاثیر می گذارند و نیز طبعاً تاهنوز مخالفانی این توافقنامه وجود دارند که از عملی شدن آن جلوگیری می کند؛ قبل از همه در ایالات متحده امریکا و نیز در ایران."

مایر می افزاید که در امریکا نه فقط ترامپ نامزد ریاست جمهوری، بلکه در کانگرس نیز تا هنوز مخالفان این توافقنامه اتومی ایران وجود دارند. به همین ترتیب در منطقه اسرائیل و نیز دولت های خلیج تا هنوز نسبت به این توافقنامه شک دارند.

تاثیر منفی تحریمات مالی

به ویژه تحریمات در بخش مالی تاثیر منفی بر ادغام ایران در اقتصاد جهانی می گذارد. این امر را تصدی های آلمانی نیز تجربه می کنند. از ماه جون به این سو که ایران قرضه های قدیمی را با ارزش نیم میلیارد یورو پرداخت کرده است، باوجود آنکه معاملات اقصادی ایران می تواند با ضمانت های آلمان تامین شود، اما فقدان روابط بانکی مانع بر سر راه این معاملات است.

تقاضای بزرگ ایران برای خرید 118 هواپیمای آلمانی از نوع ایربس به دلیل وضعیت مبهم مالی متوقف شده است. مبادله پولی با ایران، تا به حال توسط ایالات متحده امریکا شدید مورد پیگرد و کنترول قرار داشته است. نهاد های پولی منتظر بانک های امریکایی هستند که در این زمینه قدم نخستین را بردارند. اما به روز سه شنبه یک دیدار میان بانک مرکزی ایران و وزارت مالیه ایالات متحده امریکا و بانک های بین المللی در لندن لغو شد. در اجندای این دیدار، امید اروپایی ها برای ضمانت های الزامی وجود داشت که براساس آن معاملات پولی با ایران مورد مجازات قرار نگیرند.