حکم اعدام در ایران؛ قصاص به جای عدالت

ریحانه جباری 26 ساله در زندان انتظار مرگ را می‌کشد. او باید هر لحظه روی اجرای حکم اعدام حساب کند. پرونده خانم جباری هفت سال است که در قوه قضائیه است. او مردی را به قتل رسانیده است که به گفته خودش، می خواست بر او تجاوز کند و به این ترتیب، به دفاع از خود اقدام کرده است. فرد مقتول مرتضی عبدالعلی سربندی 47 ساله است که داکتر و همچنان کارمند سابق وزارت اطلاعات ایران بود. این قضیه در ایران و در شبکه های اجتماعی سر و صدای زیادی را به راه انداخته است.

قرار بود که ریحانه روز چهار شنبه (16 میزان/ 8 اکتوبر) اعدام شود. شعله پاکروان، مادر ریحانه جباری روز سه شنبه در مصاحبه با دویچه وله گفت: «ما از تاریخ اجرای حکم از طریق رسانه ها آگاهی حاصل کردیم. هیچ کس ما را رسماً مطلع نساخته است». او اضافه کرد که دخترش در همین تازگی ها با او صحبت کرده و خیلی گیج و خسته است.

انتظار مرگ

ده روز پیش از زندان به شعله پاکروان، مادر جباری تماس گرفته شد. برای او خبر دادند که دخترش به تاریخ 29 سپتمبر به ساعت پنج صبح اعدام می شود و او می تواند ساعت هشت جسدش را انتقال دهد. ریحانه جباری به گفته مادرش، به یک زندان دیگر برای اجرای حکم اعدام انتقال داده شده است.

مادر ریحانه در تلاش برای نجات دخترش محتویات این تماس تلفونی را از طریق رسانه های اجتماعی نشر و از مردم تقاضای کمک کرد. خانم پاک روان در صحبتی با دویچه وله گفت که در واقع، اعدام به دلیل فشارهای اجتماعی به تعویق افتاد. در حال حاضر تنها یک امکان برای نجات خانم جباری وجود دارد و آن این است که خانواده مقتول او را عفو کند. اما خانواده سربندی حاضر نیست که ریحانه را عفو کنند. آن‌ها مدعی اند که خانم جباری با اتهام تجاوز فرزند شان را بدنام کرده است.

حادثه از چه قرار بود؟
جباری 19 ساله بود که به طور تصادفی با سربندی در یک قهوه خانه آشنا شد. جباری به عنوان دیکارسیون داخلی کار می کرد. سربندی که داکتر و کارمند پیشین اداره استخبارات ایران بود، از جباری خواست تا در یک آپارتمان خالی برایش یک دفتر را دیکوریشن کند. آنها توافق کردند و یک روز بعد قرار دیدار گذاشتند. سربندی ریحانه را با موترش گرفته و پیش از رسیدن به محل، در پیش روی یک دواخانه متوقف کرده بود. بعدها معلوم شد که او از دواخانه دوای خواب آور و کاندوم خریداری کرده بود. وقتی به خانه می رسند، سربندی برای ریحانه آب میوه می دهد که بعدها

پولیس در داخل آب میوه دوای خواب آور را کشف کرده بود.

براساس آنچه خانم جباری در برابر محکمه گفته است، سپس سربندی می خواست به زور با او سکس کند. اما ریحانه با یک چاقو از خود دفاع کرده و شانه سربندی را مجروح می سازد و سپس فرار می کند. جباری حتا به آمبولانس زنگ می زند تا سربندی را کمک کنند. اما سربندی در نتیجه خونریزی می میرد. بعداً داکتر طبی می گوید که تیغ دراز چاقو باعث گردیده تا شش سربندی ضربه ببیند. جباری مدت کوتاهی پس از آن دستگیر شد. به گفته وکیل اش، اظهاراتی وجود دارد که در هنگام ارتکاب جرم شخص سومی نیز حضور داشته است. اما مقامات این مسأله را بررسی نکرده اند.

قصاص به عنوان اجرای عدالت

این ویژگی نظام قضایی ایران است که خانواده مقتول در اجرای حکم اعدام می تواند تصمیم گیری کند. بنابراین زندگی ریحانه جباری در دست خانواده سربندی است. شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، وکیل و فعال حقوق بشر، در مصاحبه با دویچه وله تاکید می کند که این کار با عدالت هیچ ربطی ندارد. او اضافه می کند: «قصاص عدالت نیست، اگر کسی این حق را در ایران به دست می آورد، او می تواند روی آزادی و مرگ یک انسان دیگری تصمیم بگیرد. این کار با محاکمه عادلانه که در آن یک مجرم به پاسخگویی کشانده می شود، هیچ ربطی ندارد. همچنان با خانواده فرد مقتول به طور ناعادلانه رفتار می شود. این خانواده پس از این که یک عضو خود را از داد، باید در مورد مرگ انسانی دیگر تصمیم بگیرد و یک عمر با این تصمیم خود زندگی کند».

تقاضای بررسی مجدد قضیه

قضیه ریحانه جباری در جامعه ایران به طور گسترده انعکاس پیدا کرده است. بیش از 200 هزار نفر یک درخواست آنلاین را برای نجات ریحانه امضا کرده اند. نزدیک به 16000 نفر در صفحه ویژه "نجات ریحانه جباری" در فیس بوک، اخبار مربوط به او را دنبال می کنند.

سازمان عفو ​​بین الملل و گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد برای حقوق بشر، از ایران خواسته اند تا قضیه جباری را مجدداً بررسی کند. احمد شهید، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر در ایران گفته است که شک و تردیدهای جدی در مورد رعایت روند قانونی این قضیه ایجاد گردیده است. او اضافه کرده است که به خصوص با توجه به نحوه تحقیقات از جباری و امتناع محکمه از بررسی همه مواردی که می تواند در این قضیه نقش داشته باشد، باید بررسی جدید صورت بگیرد.

سازمان عفو ​​بین الملل همچنین به این مسأله نیز اشاره کرده است که ریحانه جباری دو ماه پس از بازداشت اش در سلول انفرادی در زندان اوین در تهران نگهداری شده است. در آنجا ریحانه نه به وکیل دسترسی داشته و نه هم با خانواده اش تماس داشته است. پریسا قنبری، وکیل جباری نیز برای تعویق اجرای حکم اعدام و از سرگیری قضیه مبارزه می کند. قنبری اما زیاد امیدوار نیست: «در این مرحله ما فقط می توانیم امیدوار باشیم که خانواده سربندی، ریحانه را عفو کند».