ریاض بر اخوان المسلمین بی اعتماد است

دین یک عنصر سرکش و حکومت نا پذیر دارد. اینکه چنین حقیقتی مسلم است، برای عربستان سعودی نهایت در سال 1979 معلوم گردید. در ماه نومبر آن سال یک گروه اسلامگرایان مسلح به مسجد جامع مکه، مرکز اماکن مقدسه اسلامی یورش بردند. در آنجا چندین هزار تن از زایران را گروگان گرفتند. اکثر آن ها به زودی آزاد گردیدند. اما جهیمان العتیبی گروگان گیر، که قبلاً عضو گارد ملی عربستان بود، به این طرز فکرش استوار بود که آخر زمان فرا رسیده است و وقت آن است که خود را رهبر آن اعلام نماید. پیشبینی اینکه آخرین روزها برای بشریت فرا رسیده است، مانع آن نمی گردید که او تقاضای سرنگونی آل سعود و حاکمیت شریعت را در جهان عرب بنماید.

خانواده سلطنتی سعودی واکنش فوری نشان داد. در همان روز دستور محاصره مسجد داده شد. جنگ با گروگان گیرها دو هفته به درازا کشید و نزدیک به 330 تن کشته شدند. سرانجام افراد عتیبی تصمیم به تسلیم شدن گرفتند. چند هفته پس از آن، رژیم سعودی 70 تن از این افراد را به شمول جهیمان العتیبی اعدام کرد.

دین و انقلاب

خطرات هرگاه کاملاً بزرگ هم نباشند، اما خانواده سلطنتی سعودی آن را در عملکرد اخوان المسلمین مصر می بیند. از نظر این خانواده آنها امتزاج خطرناکی از انگیزه های دینی و سیاسی به وجود می آورند. آنها همچنان در کنار دین سلامت اجتماعی را نیز هدف قرار می دهند، و هرگاه احساس خطر کنند، مانند جنگجویان العتیبی سلاح در دست می گیرند. همین است که سلطنت آل سعود را عصبانی می سازد. اینکه اخوان المسلمین قبلاً سرنگون ساخته شده است، در محاسبات عربستان سعودی کدام نقشی بازی نمی کند. قبل از همه آنها از این می ترسند نمونه اخوان المسلمین به عنوان سابقه ای در عربستان سعودی مورد پیروی قرار گیرد. از همین جهت است که اعلام نموده اند در صورتی که کشورهای غربی به کمک کنونی شان به مصر پایان بدهند، این کشور حاضر است با میلیاردها دالر از حکمرانان نظامی مصر حمایت کنند.

کریستین ولف، دانشمند علوم سیاسی از شهر ارلانگن آلمان به دویچه وله گفت که در سال 1928 اخوان المسلمین از درون جنبش مقاومت علیه آنچه جریان های غیر اخلاقی غربی خواند می شود، بوجود آمد. این جنبش همچنان علیه بسیاری مواضع کلامی در درون دین اسلام جهت گیری نمود: این جنبش «آگاهانه از آموزش های علمای سنتی خود را جدا نمود، که پیوسته خود را با رژیم های حاکم انطباق می دادند». البته آنها نه تنها خواهان نو سازی طرز فکر و اندیشه، بلکه همچنان نظم اجتماعی می باشند. «علاوه براین از آموزش های مدرن استفاده می کنند وبدین ترتیب کاملاً در نقطه مقابل اسلام وهابی قرار می گیرند، که دین دولتی عربستان سعودی است».

اخوان المسلمین جانبدار یک جنبش اصلاحی است که از اسلام الهام می گیرد. سابقه اش به اوایل قرن بیستم برمی گردد. با اینهم این گروه از سال های 1980 باینسو رونق تازه ای گرفته است. این زمانی بوده است که حالت افول در اندیشه های مارکسیستی و ناسیونالیستی به وجود آمد. تا آن زمان بسیاری جریان های مخالف حکومت پیرو این افکار بودند. خلأی ایدئولوژیکی که باین ترتیب به وجود آمد، توسط افکار اسلامی مختلف پر گردید. تنها استثنای بزرگ و قابل ملاحظه ای که تا امروز وجود دارد، اسلام وهابی، مذهب رسمی عربستان سعودی می باشد.

انتقاد اجتماعی مدرن

عناصری از طرز تفکر اجتماعی- انتقادی جامعه مدرن در جبنش اعتراضی اسلامی حاضر نیز نفوذ کرده است. مسأله بر سر مشروعیت حاکمیت هم است که محافظه کاران آل سعود در عربستان سعودی را نا آرام می سازد. ولف می گوید: عربستان سعودی یک دولت شاهی است که این دولت نیز بربنیاد مذهب تاسیس شده است. ولف که خود ناشر وبلاگ "فوکس میدل ایست" می باشد، می گوید: با اینهم اخوان المسلمین نظریه دیگری را دنبال می کند. این جنبش «در طرز تفکر سیاسی اش کاملاً به عصر مدرن رسیده است که به مشروعیت مردمی حکومت ارزش قایل است. دقیقاً این در نقطه مقابل دیدگاه عربستان سعودی است».

فشار اجتماعی در عربستان سعودی افزایش یافته است

انکشافات اجتماعی و مردم نگارانه (دموگرافیک) در عربستان سعودی، بیشتر از نظم اجتماعی و مذهبی اش، سلطنت سعودی را به چالش می طلبد. درست یک پنجم مجموع جمعیت 27 میلیونی عربستان سعودی را کارگران مهمان تشکیل می دهند که عمدتاً از جنوب شرق آسیا آمده اند. قریب نصف جمعیت این کشور کمتر از 25 سال عمر دارند که از فیض رسانه های دیجیتال از حوادث جهانی خوب اطلاع دارند. در عین زمان برنامه رفاهی تاکنون نتوانسته است برمشکلات اجتماعی غالب گردد. از اینرو یک چهارم جمعیت در فقر زندگی می کنند. میزان بیکاری در سال 2011 میلادی دوازده درصد بوده است. علاوه براین تشنجات مذهبی بین اکثریت سنی و اقلیت شیعه در شرق کشور وجود دارد.

ولف می گوید: «همه اینها منجر به آن می شود که فشار اجتماعی مطمئناً بیشتر از گذشته قابل تشخیص باشد». مردم می دانند که شهروندان سایر کشورها از آزادی های بیشتری مستفید می گردند. همچنان آنها دیده اند که چگونه رژیم های حاکم توسط انقلاب ها و اعتراضات سرنگون شده اند.

ازنظر کرستین ولف، خانواده شاهی سعودی کوشیده است جلو این فشار را بگیرد. این خانواده برای این منظور با شدت علیه همه آنهایی اقدام کرده است که می پنداشته است قدرت اش را به خطر می اندازد. با چنین رفتاری «در بدو امر گروه های اسلامگرا مواجه شده اند. اما همه فعالان سیاسی معمولی نیز، که صرفاً خواهان حق ابراز نظر بوده اند، آنرا تجربه کرده اند».

قیام سریع غیر محتمل است

اینکه آیا در یک زمان قابل پیش بینی چنین وضعیتی به یک انقلاب می انجامد، ناظران ابراز شک و تردید می کنند. روزنامه عربی "الشرق الاوسط" می نویسد که نظام پدر سالار عربستان سعودی هنوز هم موثر است. مانند گذشته هم مذهب و هم اطاعت از پادشاه مقام شامخی دارند. خانواده سلطنتی و قبایل در تصدی قدرت به همدیگر متکی اند. این امر نظام موجود را بر سر پا نگه می دارد. این روزنامه می نویسد: قبل از همه سعودی ها و بسیاری عرب های منطقه خلیج محافظه کاری منحصر به فردی دارند. «علاوه بر این، مردم گرایش به آن دارند که چیزهای شناخته شده را نسبت به امور ناشناخته ترجیح بدهند. ازاینرو آنها معتقد اند که نظم موجود را نگه دارند، زیرا افکار مدرن و اصلاح طلبانه از آنها تقاضا می کند تا بر وضع موجود تجدید نظر کنند». به نظر "الشرق الاوسط" از "بیدار سازی" حلقه های بزرگ مردم سخنی درمیان نیست.

ولف می افزاید با وجود آنکه در مناطق دیگر اسلام با اندیشه های اصلاح طلبانه و واژگون سازنده یکی شده است، دین و حفظ نظم موجود دیگر باهم مترادف نیستند. آنچه از این مقوله منتج می شد در حال حاضر خود را در مصر نشان داد که اخوان المسلمین به قدرت رسید. حاکمان عربستان سعودی نمی توانند طرفدار آن باشند.