زور تفنگ طالبان را به میز مذاکره میکشاند؟

ایالات متحده امریکا استراتژی اش در قبال افغانستان را در سه کلمه خلاصه کرده است: "مبارزه، مذاکره و بازسازی"، آنهم به صورت همزمان. الیزابت جونز، معاون فرستادۀ ویژۀ ایالات متحدۀ امریکا برای افغانستان در نشستی ویژه که در برلین پایتخت آلمان برگزار شده بود، گفت: «بهترین راه برای گرد آوردن همه جناح ها به پشت میز مذاکره، همانا فشار نظامی است».

هرچند حکومت ایالات متحدۀ امریکا در گذشته تلاش کرده است با گروه های جنگجو، مثل شبکۀ حقانی تماس برقرار کند، اما قتل برهان الدین ربانی رییس جمهور پیشین افغانستان در سپتمبر سال روان، که احتمالاً توسط طالبان صورت گرفته است، ضربۀ سنگینی بر تلاش های آشتی جویانه بود. حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان به ربانی وظیفه سپرده بود تا به عنوان رییس شورای عالی صلح مذاکرات با طالبان را به پیش ببرد.

مذاکرات اجباری و به زور؟

کشورهای ایالات متحدۀ امریکا، بریتانیا و آلمان، که بیشترین شمار سربازان بین المللی را در افغانستان دارند، از این نگران اند که طالبان بدون فشار نظامی، نظاره گر و منتظر خروج نیروهای بین المللی از افغانستان را خواهند بود، به قول معروف که می گویند: «ساعت را شما دارید اما زمان به نفع ما می چرخد!»

میشاییل شتاینر، فرستادۀ ویژۀ آلمان برای افغانستان نیز اعتراف می کند که آمادگی برای آشتی تا هنوز بسیار ضعیف است. شتاینر می گوید: «اگر ما همین امروز افغانستان را ترک کنیم، در آن صورت روند سیاسی در این کشور وجود نخواهد داشت».

رحیم الله یوسفزی، خبرنگار پاکستانی و کارشناس امور افغانستان می گوید در مورد آشتی بسیار زیاد سخن گفته می شود اما در عمل چیزی دیده نمی شود. او تردید دارد که سربازان آیساف بتوانند طالبان را به زور تفنگ به پشت میز مذاکره بکشانند. به گفته این خبرنگار که خودش پیوسته با رهبران طالبان صحبت می کند، «طالبان هم مثل ایالات متحدۀ امریکا می خواهند از یک موضع ضعیف نه، بلکه از یک موضع قوی مذاکره کنند».

نقش کلیدی ایالات متحدۀ امریکا و پاکستان

یوسفزی طرفدار آغاز فوری مذاکرات است. او می گوید: «حدس می زنم طالبان آمادۀ مذاکره با امریکاییان اند. آنها نمی خواهند با رییس جمهور کرزی حرف بزنند و او را ضعیف می پندارند». از سوی دیگر کرزی هم نمی خواهد با طالبان پشت میز مذاکره بنشیند، بلکه خواهان مذاکره با حکومت پاکستان است. کرزی قدرت اصلی و حامی طالبان را در وجود حکومت پاکستان می بیند.

داکتر سیما سمر، سیاستمدار افغان و رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نیز آغاز این روند را ناکافی خوانده است. خانم سمر می گوید: "هیچ گونه استراتژی تنظیم شده میان حکومت افغانستان و جامعۀ بین المللی وجود ندارد». به گفته سیما سمر، «هرکسی می خواهد به گونه ای با طالبان حرف بزند، ولی هیچ یک نمی داند که در واقعیت با چه کسی، و با چه انگیزه ای، مذاکره می کند".

کمبود چارچوبی برای مذاکره

تام کونیگز، سیاستمدار حزب سبزهای آلمان و فرستادۀ پیشین سازمان ملل متحد برای افغانستان با انتقاد می گوید: "هویداست که اصلاً کسی شرایط برای مذاکره را آماده نمی سازد. مهمترین چیز یک فیصله نامۀ شورای امنیت ملل متحد خواهد بود، که همه نمایندگان را مشخص ساخته و برای مذاکرات توظیف کند». براساس پیشنهاد کونیکز، این مذاکرات در قدم نخست می تواند میان کشورهای منطقه آغاز شود.

جامعۀ بین المللی پیوسته تلاش کرده است کشورهای همجوار و در قدم اول پاکستان، را به دست برداشتن از مداخله در افغانستان وادار بسازد. مقام های امریکایی می گویند مرکز عملیات یک بخش گروه های مسلح در پاکستان است و از جانب ادارۀ استخبارات این کشور حمایت می شود.

فرستادۀ ویژۀ آلمان برای افغانستان و پاکستان در مورد این که آیا نمایندگان طالبان در کنفرانس بین المللی افغانستان به تأریخ 5 دسمبر سال روان در شهر بن آلمان اشتراک خواهند کرد یا نه، اظهار بی اطلاعی کرد. او گفت: «افغان ها یقیناً در چارچوب یک هیات در این کنفرانس اشتراک خواهند کرد، آنهم هیاتی که تا حد امکان نمایندگی از تمام مردم افغانستان کند. سرانجام این حکومت افغانستان است که تصمیم می گیرد چه کسانی در این کنفرانس از افغانستان نمایندگی کنند».

نینا ویکهویزر/ صفی الله ابراهیم خیل

ویراستار: عارف فرهمند