طالبان پاکستانی کیستند؟

طالبان، به گفته خود شان، میخواهند انتقام کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده را بگیرند.

اما طالبان پاکستانی چه کسانی اند؟

هیلاری کلینتون، وزیر خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا در اولین موضعگیری رسمیاش پس از کشته شدن اسامه بن لادن در دوم ماه می سال روان، مانند دیگر سیاستمداران غرب، کلمۀ «طالبان» را چنان بر زبان آورد که گویا همگونی، وحدت و یکدست بودن آنها یک امر مسلم است.

خانم کلینتون گفت: «پیام ما به طالبان تغییر نکرده است، اما امروز شاید آهنگ شدیدتر یافته باشد. شما سد راه ما شده نمیتوانید، شما ما را شکست داده نمیتوانید، اما شما میتوانید راه جدایی از القاعده را انتخاب کنید و در یک روند مسالمت آمیز سیاسی سهم بگیرید».

منظور کلینتون کدام طالبان است؟

آیا منطور او طالبانی است که تحت رهبری ملا عمر در افغانستان میجنگند، یا گروه های متحد و هم عقیده، مثل شبکۀ حقانی و یا حزب اسلامی گلبدین حکمتیار؟ و یا این که هدف هیلاری کلینتون طالبان پاکستانی بوده است، که برنامۀ کاری خاص خود شان را دارند؟
رحیم الله یوسفزی، خبرنگار پاکستانی که در سال 1998 دوبار با اسامه بن لادن مصاحبه کرده بود، هیچ تردیدی ندارد که دو کشور وجود دارند که در آنها طالبان میجنگند.

او میگوید: «در پاکستان هم جنگ جریان دارد. در این کشور هم به همان پیمانهای که حملات انتحاری و یا بمبگذاری صورت میگیرد، به همان اندازه حملات هواپیماهای بدون پیلوت امریکایی انجام داده میشود. هم ارتش دست به عملیات میزند و هم جنگجویان در وضعیت تهاجمی قرار دارند. جنگ هم در پاکستان و هم در افغانستان جریان دارد».

این جنگ اولتر از همه علیه القاعده و طالبان است، اما به هیچ صورت علیه عین طالبان نیست. اولین نسل طالبان افغانی پس از بیرون رفتن قشون سرخ شوروی پیشین، در اردوگاههای پرجمعیت پناهجویان در پاکستان به میان آمد. در مدرسههای اسلامی آنجا نخست یک جنبش سنی مذهبان تشکیل شد که میخواستند به جنگ داخلی در زمان مجاهدین به پیروزی رسیدۀ افغانستان پایان ببخشند.

این طالبان صلح و امنیت و همچنان تطبیق قانون شریعت اسلام را در افغانستان وعده دادند. پاکستان و عربستان سعودی از این جنبش حمایت میکردند. طالبان افغانی از سال 1996 تا یازدهم سپتمبر 2001 بخشهای وسیعی را در افغانستان تحت کنترول داشتند. اما وقتی القاعده در افغانستان نقش میزبان را یافت، رژیم طالبان دیگر در تنگنا قرار گرفت.

یازدهم سپتمبر همزمان آغاز یک جنبش مستقل طالبان در پاکستان هم بود. احمد رشید، کارشناس امور سیاسی پاکستان با تأیید این مطلب میگوید: «بلی، این به آن واقعیت برمیگردد، که طالبان افغانی و القاعده در آن زمان توانستند به پاکستان فرار کنند. آنها از سوی امریکاییان و متحدان شان شکست نظامی نخوردند. آنها در مناطق قبایلی پاکستان پناهگزین شدند و سراسر منطقه را تندرو ساختند. البته القاعده پول زیادی در این راستا به خرج میرساند».

مناطق خودمختار قبایلی در مرز افغانستان و پاکستان قرار دارند. گروه طالبان هردو کشور، که اکثر پشتونها و سنی مذهب اند، در این مناطق ریشههای مشترک دارند، اما در این میان اهداف آنها از هم فاصله گرفته اند.

طالبان افغانی تنها میخواهند نیروهای بین المللی از افغانستان بروند، حکومت حامد کرزی سقوط کند و خود شان با رژیم سختگیر خود دوباره به قدرت برسند. همچنان هدف طالبان افغانی تنها افغانستان است.

اما طالبان پاکستانی، که زمانی دوشادوش "برادران افغان" خود میجنگیدند، از یک سو در داخل پاکستان علیه حکومت و همچنان دیگر گروههای مذهبی میجنگند، و از سوی دیگر از طرفداران سرسخت مفکورۀ القاعده برای یک "جهاد جهانی" اند.

نیک محمد وزیر و بیت الله محسود از جملۀ اولین رهبران قومی طالبان پاکستان بودند، که توسط یک حملۀ هواپیمای بدون پیلوت امریکاییان در مناطق قبایلی وزیرستان کشته شدند.

همین بیت الله محسود بود که در سال 2007 در یک جرگۀ قومی جنبش طالبان پاکستانی را زیر نام "تحریک طالبان پاکستان" رسماً اساس گذاشت. از سال 2009 به این طرف حکیم الله محسود، یک رهبر قومی دیگر، در رأس تحریک طالبان پاکستان قرار دارد.

زاندرا پیترسمن/ صفی الله ابراهیم خیل
ویراستار: عارف فرهمند