«فیس بوک» و جایگاه رهبران سنتی در افغانستان

آقای ربانی روز سه شنبه در نشست سراسری علمای افغانستان گفت در صورتی ‌که علمای دینی رهبری جامعه را از دست بدهند، «جوانان فیس بوکی» آن را به دست خواهند گرفت.

«فیس بوک» که پرطرفدارترین شبکه اجتماعی مجازی است، حدود 500 میلیون کاربر دارد. این شبکه در سال 2004 میلادی آغاز به کار کرد و از محبوبیت دیگر شبکههای اجتماعی انترنتی کاست.

در کشورهایی که رسانههای آزاد کمتر هستند یا اصلا وجود ندارند، فیس بوک زمینه خوبی برای سازماندهیهای سیاسی نیز بوده است. در میان مخالفان ایران این شبکه اجتماعی حامیان زیاد دارد. در قیامهای مردمی در کشورهای عربی نیز جوانان از این سایت برای سازماندهی تظاهرات استفاده میکردند.

اما در افغانستان، به دلیل دسترسی محدودی از مردم به انترنت، این شبکه اجتماعی برای عموم مردم مورد استفاده نیست و تعداد محدودی به آن دسترسی دارند.

و انترنت سبب شده تا جوانان افغان در انترنت کلپ‌ها در این مورد نظرات شان را بنویسند و واکنش نشان ‌دهند.

فیسبوک در کابل

وقتی ربانی در مورد «جوانان فیس بوکی» صحبت میکرد، شاید منظورش خیلی جدی نبود، چون هنوز هیچ حرکت جمعی که از طریق انترنت سازماندهی شده باشد، در افغانستان دیده نشده است. اما این مساله تفاوت عمیقی را که در میان دو نسل در افغانستان ایجاد شده، بازتاب میدهد.

وارد یکی از انترکلپ‌ها در شهرکابل می‌شوم تا ببینم جوانان در رابطه به اظهارات آقای ربانی چه گفتنی‌هایی دارند.

جوانی به نام حسن رضا که در یکی از کابین‌های انترنت کلپ نشسته برایم نظرات جوانانی را می‌خواند که در رابطه به اظهارات آقای ربانی نوشته اند: «درفیس بوک فشارهای تان را بیشتر کنید، اگر بتوانیم اصلاحات را به وجود آوریم. کسی دیگری نوشته، آقای ربانی هم از فیس بوک ترسیده».

شماری از جوانان می‌گویند نگرانی‌های آقای ربانی بی‌مورد نیست زیرا جوانان بیدار جهان عرب با استفاده از شبکه‌های انترنتی مانند فیس بوک و تویتر توانستند زمامداران مستبد را که ده‌ها سال برسرنوشت شان حاکم بودند، از قدرت براندازند.

حسین بهمن، جوان دیگر می‌گوید انترنت و فیس بوک زمینه را طوری مساعد کرده که هیچ عملکرد رهبران «فاسد» از دید مردم پنهان نمینماند و به گفته او دلیل اصلی نگرانی رهبران نیز همین امر است: «دنیای امروز مجالی نگذاشته که هیچ ‌چیزی از دید مردم پنهان بماند. رهبرانی ‌که از فرصت‌های پیش‌آمده سو استفاده کرده اند، حالا ارتباطات طوری است که آن ها را خیلی زود افشا و رسوا می‌کند».

«تضعیف نقش رهبری»

آقای بهمن می‌گوید تکنولوژی ‌مدرن مانند رسانه‌های آنلاین و انترنت نقش قابل ملاحظه‌ای در تغییر افکار جوانان دارد: «امروزه جوانان نمیتوانند رسم و رواج، قیودات و رهبریتی را که در قرنها پیش معمول بود، بپذیرند چون امروز دنیای ارتباطات است و جوانان به سادگی میتوانند در ارتباط باشند».

مسعود حسن زاده، شاعر و نویسنده افغان نگرانی‌های آقای ربانی را به جا می‌داند زیرا به گفته‌ او علما از این که رسانه‌ها و انترنت سال‌ها پیش نقش رهبری آنها را تضعیف کرده بود، دیر خبر شده اند: «تنها فیس بوک نیست. نقش رهبری را از ملاها گرفته است. حالا به وفور تلویزیون‌ها در خانهها وجود دارند که مرجعیت را از ملاها گرفته اند».

فساد و فیس بوک

شبکه‌های اجتماعی انترنیتی مانند فیس بوک این زمینه را برای جوانان کشورهای مانند مصر و تونس فراهم کرد تا میلیون‌ها جوان همزمان در این صفحه انترنتی پیام بگذارند و برنامه‌های مشخصی برای اعتراض‌ها و تظاهرات دسته‌جمعی ترتیب دهند. افغانستان در یک مساله از همه کشورهای عربی پشتاز است: فساد گسترده اداری.

رضا پژوهش، یکی از جوانان کابل می‌گوید جوانان عرب در اعتراض به فقر و فساد تظاهرات‌ گسترده راه انداختند در حالی که جوانان افغان به مراتب بیشتر از جوانان در کشورهای عربی از این دو پدیده رنج می برند: «در حالی که همه از فقر، فساد و بیکاری داد میزنند اما میان روشنفکران و تحصیل‌کرده‌ها هماهنگی وجود ندارد تا چنین حرکتها را به راه اندازند».

آقای حسن‌زاده می‌گوید در حال حاضر تعداد محدود جوانان تحصیلکرده در شهرهای افغانستان از انترنت استفاده میکنند: «افغانهایی که در فیس بوک هستند بسیار استفاده ابتدایی میکنند. در تونس و ایران بسیار سازمان یافته حرکت میکردند ولی در افغانستان هنوز فکر چنین حرکت‌هایی وجود ندارد».

گزارشگر: حسین سیرت، کابل

ویراستار: عارف فرهمند