مناقشه ایالات متحده امریکا و چین بر سر افریقا

این اظهارات کلینتون خشم چین را برانگیخت، زیرا پیکنگ احساس کرده که طرف خطاب این اظهارات است. چین از ایالات متحده امریکا انتقاد کرد، در حالی که استراتژی این دو کشور در قبال افریقا چندان متفاوت نیست.

وزیر خارجه ایالات متحده امریکا در نخستین روز بازدیدش از افریقا، در داکار پایتخت سنیگال با لحن تندی گفت واشنگتن در افریقا خواهان دموکراسی و حقوق بشر است. او گفت همه شرکای افریقا با این تصمیم موافق نیستند که منظور او به صورت غیرمستقیم چین بود.

شینهوا، خبرگزاری رسمی چین به سرعت پاسخ این کشور به اظهارات کلینتون را این گونه بیان کرد: کلینتون می خواهد میان چین و افریقا که مناسبات هم سطحی آنها را پیوند می دهد، اختلاف ایجاد کند.

جیکی سیلرز از بنیاد پژوهش های امنیتی "پریتوریا" می گوید مسایل امنیتی جهانی نیز در اینجا نقش تعیین کننده ای دارد: «در کشورهایی مانند مالی و همچنان در جانب دیگر قاره (افریقا) در سودان و سومالیا، مساله تعیین کننده تضمین ثبات آنها می باشد. برای این منظور ایجاد نهادهای دولتی یگانه راه پایداری است که بی ثباتی به وجود آمده در شمال افریقا را محدود سازد».

چین پنهان نمی دارد که ارزش اندکی به معیارهایی مانند حکومتداری خوب و حقوق بشر قایل است. چین در اتحاد با برازیل، روسیه، هندوستان و افریقای جنوبی و یا به اصطلاح گروه کشورهای «بریکس» آگاهانه علیه مودل استعمار کهن قرار می گیرد که کمک های توسعه یی را به شرایط سیاسی منوط می سازد. برای چین مداخله در سیاست داخلی مطرح نیست، حال آن که حکومت ایالات متحده امریکا اخیراً کمک های پولی اش را به رواندا قطع کرد، زیرا گفته می شود که حکومت روندا از شورشیان در شرق کانگو حمایت می کند.

فلیپ گیگ، دانشمند علوم سیاسی از دانشگاه ورتسبورگ با لحن انتقادی می گوید ایالات متحده امریکا هنگامی رهنمود حکومتداری خوب را مطرح نماید که بتواند خودش از عهده چنین مطالبه ای برآید. یک نمونه آشکار در این مساله، حبشه در شاخ افریقا است که متحد استراتژیک ایالات متحده امریکا در جنگ علیه تروریسم در شرق نزدیک و سومالیا می باشد.

فلیپ گیگ می گوید: «ایالات متحده امریکا اصلاً از عهده انتقاد شدید از حبشه بر نمی آید و از همین جهت هم انتقاد نمی کند. چنین امری قابل درک است. اما از جانب دیگر این اظهارات کلینتون را باید در روشنایی دیگری هم دید و آن این است که امریکایی ها تنها خواهان دموکراسی و حکومتداری خوب اند، در حالی که این چیزها دقیقاً در حبشه وجود ندارند».

جیکی سیلرز از بنیاد تحقیقات امنیتی در پریتوریا (افریقای جنوبی) به این نظر است که در یک نقطه قدرت های بزرگ جدید و قدیمی باهم متحد اند و آن ظرفیت بالقوه رشد قاره افریقا می باشد که می خواهند از آن سود ببرند.

او می گوید: «رقابت بین ایالات متحده امریکا و چین بر سر بازارهای افریقایی افزایش یافته است. افریقا بیش از این جایی برای توجیه کمک های خیریه امریکا نیست، بلکه اکنون یک شریک تجاری جهانی گردیده است».

تحقیقاتی که توسط بنیاد «زود ویند» به سفارش اتحادیه اروپا انجام شده است، حاکی است که 46 درصد کمک های توسعه یی چین به افریقا فرستاده می شود. دادن این کریدت ها منوط به پروژه های مشخصی مانند زیرساخت ها می باشد که آنهم توسط شرکت های چینی به اجرا در می آیند. بیشتر قرار بر این است که این قرضه ها دوباره به شکل مواد خام پرداخته شوند. علاوه بر این کشورهای افریقایی برای چین بازاری برای تولیدات ارزان اش می باشد، امتعه ای که با تولیدات محلی در رقابت می باشند.

فلیپ گیگ می گوید: «این عدم توازن در تجارت در اصل باز هم همان تجارت کلاسیک تبادله است که بین مستعمرات و کشورهای مرکزی استعماری وجود داشت. یعنی مواد خام از مستعمرات به مرکز کشورهای استعماری می رفت، در آن جا به کالا تبدیل می گردید و دوباره به مستعمره های آن وقت صادر می شد. چنین تصویری نه تنها در تجارت بین چین و کشورهای افریقایی، بلکه همچنان در تجارت بین امریکا و کشورهای افریقایی و یا در تجارت بین اروپا و کشورهای افریقایی وجود دارد».

گیگ می گوید قبل از همه باید حکومت های افریقایی متوجه باشند که سرمایه گذاری در افریقا در درازمدت به سود این قاره نیز است. او در مورد محکوم کردن یک جانبه چین هوشدار می دهد. در این جا موفقیت واقعی همکاری جنوب با جنوب به نظر می رسد. یک تحقیق بنیاد «زود ویند» به این نتیجه می رسد که تجارت و سرمایه گذاری کشورهای عضو گروه «بریکس»، تاثیر بحران اقتصادی جهانی را در افریقا کاهش داده می تواند. همان طوری که همه می دانند، این بحران از چین شروع نشد، بلکه در ایالات متحده امریکا به وجود آمد.

فلیپ زاندنر / رسول رحیم

ویراستار: عارف فرهمند