مژده: اصلاً هیچ مذاکرهیی با طالبان صورت نگرفته است
۱۳۸۹ اسفند ۱۶, دوشنبه
در روزهای اخیر، بحث مذاکره با طالبان بیشتر از گذشته مطرح است. حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان در سفری که هفته گذشته به بریتانیا داشت، گفت حکومتاش و همکاران بینالمللی افغانستان با طالبان تماسهایی داشته اند. او ابراز امیدواری کرد که این روند از یک تا سه سال دیگر نتیجه بدهد. وحید مژده، تحلیلگری که طالبان را از نزدیک میشناسد، در گفتگویی با دویچه وله در این مورد سخن میگوید.
دویچه وله: همانطوری که شما در جریان هستید روز پنجشنبه نشست گروۀ بین المللی تماس در جده در حالی بر گزار شد که گفته میشود دید و وادیدهایی در سطوح مختلف و در نقاط مختلف برای پایان دادن جنگ افغانستان جریان دارد، آیا میشود انتظارات خاصی از نتایج کنفرانس جده داشت؟
مژده: دقیقاً، در این اواخر دولت افغانستان تلاش دارد که شورای عالی صلح را به عنوان یک نهادی که باید در جهت آوردن صلح در افغانستان، مسوولیتهای بیشتری را به عهده گیرد، به جامعۀ بین المللی معرفی کند. در سفر آقای کرزی به انگلستان هم این موضوع مطرح شد و در کنفرانس گروۀ بین المللی تماس در جده، به ریاست نمایندۀ آلمان در افغانستان، استاد ربانی رییس شورای عالی صلح افغانستان هم شرکت داشت که یک بار دیگر تأکید بر نقش این شورا در جهت صلح در این مقطع تاریخ است.
نکتۀ دیگر این است که با بلند رفتن میزان تلفات غیرنظامیان، هم توسط نیروهای خارجی و هم توسط طالبان، مطالبات بیشتری هم در افغانستان به وجود آمده است که جنگ بینتیجه است و باید این مشکل از راه صلح حل شود که بالاخره سبب شد تا گروۀ بین المللی تماس در این رابطه نشستی داشته باشد.
اما چیزی که مهم است، این است که امریکا تا هنوز قصد خود را به صورت جدی در مذاکره با طالبان و یا حمایت از مصالحه طالبان ابراز نکرده است و فقط به صورت بسیار تلویحی اشاره داشته که پیوستن طالبانی را در دولت میپذیرد که سلاح شان را بر زمین گذاشته و از قانون اساسی افغانستان حمایت کنند، چیزی که همیشه از طرف طالبان رد شده است.
دویچه وله: با آن که طالبان همواره مذاکره با دولت افغانستان را رد کرده اند اما در خفا دید و وادیدهایی با نمایندگان افغانستان داشته اند، از جمله برخی از نمایندگان طالبان و یا براساس گزارشها، میانجیهای طالبان که با آنها روابطی دارند، در انگلستان حاضر شدند که در مورد صلح افغانستان صحبت کنند. از یک سو رد و انکار مذاکره و از سوی دیگر قبول مذاکره در خفا، بیانگر چیست؟
مژده: این شایعاتی که در مورد مذاکرۀ طالبان در انگلستان مطرح شده، کاملأ بیاساس و دروغ است. من شخصأ در جریان هستم. زمانی که کینگس کالج انگلستان تصمیم داشت تا یک بحث کاملأ اکادمیک را برای سه روز بین تحلیلگران سیاسی افغانستان، پاکستان، هندوستان و انگلستان به راه بیاندازد، برای من و آقای (عبدالسلام) ضعیف هم دعوت نامه فرستاده بودند که من نظر به دلایلی معذرت خواستم و آقای ضعیف تشریف برده بودند اما هیچ نمایندهای از طالبان در آن جا نبود و هیچ نوع مذاکرۀ مخفی هم صورت نگرفت.
دویچه وله: اما در مالدیو طالبان و نمایندگان حزب اسلامی دید و وادیدهایی داشتند که کلیپهای آن را تلویزیون الجزیره پخش کرده و همه میتوانند که این کلیپها را از طریق انترنت ببینند، با وجود آن که تا حال طالبان هرگونه مذاکره را رد کرده اند.
مژده: هر کسی که لنگی به سر داشت طالب نیست و هر کسی را که با ریش و لنگی دیدید خیال نکید که حتماً باید طالب باشد. آقای (همایون) جریر در مالدیو هم همین کار را کرد. من هم میتوانم صدها نفر را که در زمان طالبان با طالبان ارتباط داشتند و امروز در شهر کابل کار میکنند ، با همان شکل و شمایل سابق شان پیدا کنم، اما اینها را نمیشود طالب گفت. من فکر میکنم تا زمانی که خود طالبان از این مذاکرات حمایت نکردند و به صورت رسمی نگفتند که ما نمایندهای فرستادیم و از فلان مذاکرات حمایت میکنیم، تمام این حرفها همه افواهات است، شایعات است، آب در هاون کوفتن است و هیچ معنایی ندارد.
تا جایی که من خبر دارم قطعأ مذاکراتی صورت نگرفته است و مذاکراتی هم که صورت گرفته به عنوان مثال مذاکرۀ کابل که بسیار هم تبلیغ شد که ملا اختر محمد منصور به کابل آمده است و بعداً مشخص شد که یک دکاندار را از کویته آورده بودند، من اصلاً نمیتوانم که این گونه مذاکرات را مذاکرات صلح بگویم، اینها فقط بخشی از جنگ تبلیغاتی است که طرفین درگیر به راه انداخته و مردم را اغفال میکنند. من فکر میکنم که هنوز حتا هیچ گونه تماسی بین شورای عالی صلح و طالبان برقرار نشده است و اگر در ردههای پایین کسانی آمده و رفته باشند، این کار در گذشته هم صورت گرفته و هیچ معنایی نداشته و هیچ نتیجهیی هم نخواهد داشت.
دویچه وله: همه از ترکیه و عربستان سعودی انتظار دارند تا این دو کشور اسلامی بتوانند که میانجی با طالبان شوند، فکر میکنید که این کنفرانس آغازی برای یک حرکت واقعی باشد؟
مژده: در رابطه با عربستان سعودی دو سال قبل مسوول سیاسی طالبان گفته بود که من به خانوادۀ آل سعود احترام دارم و در صورتی که آنها بخواهند که میانجگیری کنند ما از این میانجگیری استقبال میکنیم. اما بعداً در همان زمان هم با این مساله مخالفت شد. حالا هم طالبان به همان موقف خود هستند و در صورتی که عربستان سعودی این کار را کند، طالبان استقبال خواهند کرد زیرا عربستان سعودی رژیم طالبان را به رسمیت شناخته بود و طالبان سفیری هم در عربستان سعودی داشتند. اما در رابطه با ترکیه هنوز موقف طالبان مشخص نیست. حکومت افغانستان خواستار این است که در ترکیه برای طالبان یک دفتر داده شود تا آدرسی پیدا کنند و بتوان با آنها در تماس شد، اما تا کنون در این باره هم دولت ترکیه چیزی نگفته و هم طالبان به صورت مشخص موضع خود را ابراز نکرده اند.
دویچه وله: در مورد مذاکره با طالبان، هم آقای کرزی و هم سخنگوی ایشان گفتند که تماسهایی صورت گرفته است، فکر میکنید که اینها همه یک جنگ تبلیغاتی اند؟
مژده: من تعجب میکنم از آقای کرزی که یک زمانی خودش با طالبان بود و حتا قرار بود که آقای کرزی به حیث نمایندۀ طالبان در نیویارک مقرر شود و من خوب به یاد دارم که در همان زمان جنگ مزار شریف شد و بعد از این که وزیر خارجۀ طالبان که از دوستان آقای کرزی بود، مخفی و گم شد، مسالۀ مقرری آقای کرزی به تعویق افتاد. چگونه آقای کرزی کسانی را که با آنها مذاکره میکند ، نمیشناسد؟ ملا اختر محمد منصور وزیر هوانوردی طالبان بود، کسی به نام این شخص آمده و در ارگ استقبال میشود و بعد پولی را هم با خود گرفته و میرود و بعداً مشخص میشود که کسی دیگری بوده و ارتباطی با طالبان نداشته است.
گپهای کرزی را نباید جدی گرفت. نظر به وظیفهیی که دارند بعضی وقتها حرفهای میزنند که معنایی ندارد و بعد معلوم میشود که اصلأ چیزی را که آقای کرزی گفته است به آن شکل نبوده است و اگر تماسهایی هم بوده در سطوح پایین است. برای من هم بعضی از والی صاحبها را که اگر در کدام مجلسی میبینم، میگویند که ما با طالبان در تماس هستیم و وقتی از ایشان میپرسید که با چه کسانی در ارتباط هستید، میبینید که کسانی را نام میبرند که در دوران جهاد وابسته به تنظیمی بوده اند که والی صاحب امروز وابسته به همان تنظیم است و آنها دیگر ارتباطی با طالبان ندارند و یا در سطوح بسیار پایین طالبان هستند.
دویچه وله: طالبان در کل پیش شرط مذاکره را خروج نیروهای خارجی عنوان کرده اند و آقای کرزی هم گفته که تا چند هفتۀ دیگر بیرون شدن نیروهای خارجی آغاز میگردد. آقای کرزی یک چراغ سبزی به طالبان داده است. آیا امیدواری است که طالبان هم از خواستها و حرفهای خود کنار آمده و سلاح خود را بر زمین بگذارند؟
مژده: من به این مساله زیاد امیدوار نیستم زیرا در این اواخر تاکتیکهای رزمی طالبان طوری تغییر کرده که با آنچه که رهبری شان میگوید، توافق و هماهنگی ندارد. حملات اخیری که در جلال آباد، کابل و جاهای دیگر انجام شده و به کشتار وسیع غیرنظامیان توسط طالبان انجامیده، به این معنا است که یک تغییر و یا حرکتی در داخل طالبان ایجاد شده که در حقیقت میتواند به یک نوع بغاوت در برابر رهبری تلقی شود.
من فکر میکنم که با کشته شدن تعدادی از سران قبلی طالبان، یک نوع حرکتی در داخل آنها به وجود آمده است که کار های شان بیشتر شبیۀ کارهای است که القاعده در عراق انجام داده است. اگر این حملات ادامه پیدا کند میتوان گفت که شاید گروههایی در داخل طالبان سر به یاغی گری برداشته اند و از روند موجود راضی نبوده و تصمیم گرفته اند که به شدت بیشتری بر علیۀ مردم دست به اقدام بزنند که واقعاً خطرناک خواهد بود.
دویچه وله: بنا به گفتۀ شما این طرز فکر بسیار تقویه میشود که طالبان واقعاً نیروی هستند که از بیرون حمایت شده و فکر و ایده را از بیرون میگیرند. آیا این طغیان و بغاوت شاخههایی از طالبان این طرز فکر را تقویه نمیکند؟
مژده: بدون تردید در جهانی که ما زندگی میکنیم هیچ چیزی به صورت کلی نمیتواند که از داخل باشد. جنگهای که در این چند سال در افغانستان و عراق به راه افتاده حالتی را به وجود آورده که میتوان از آن به حیث انتقال تجارب جنگ از یک منطقه به منطقۀ دیگر نام برد. اما یک مطلب را باید در نظر گرفت که رهبری طالبان از آغاز تا به امروز یک کار مثبتی را که انجام داده این است که به القاعده در افغانستان مثل عراق دست باز نداده است. در عراق آنها صدها نفر عادی را در هر انفجار کشتند اما در افغانستان چنین اجازهیی را نیافته و تحت رهبری قوماندانهای طالب عمل میکردند که از همین سبب ناراضی هم بودند و حالا احتمالاً القاعده بعضی از گروهها و افرادی را از داخل صف طالبان به خود جذب کرده است که میتواند برای آینده خیلی نگران کننده باشد و حتا زمانی که رهبری طالبان حاضر به مذاکره شود، امکان دارد که گروههایی در داخل طالبان با این کار مخالفت کرده و ما شاهد جنگهای بسیار خونینی باشیم.
گفتگوکننده: روح الله یاسر
ویراستار: عارف فرهمند