چه کسی می تواند در لیبیا صلح را برقرار کند؟

احتمالا ترکیه نیز به زودی در جنگ داخلی لیبیا مداخله نظامی خواهد کرد. اگر به خواست رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه باشد، پارلمان این کشور طرح وی را در چند روز آینده می تواند تصویب کند. اردوغان می خواهد در جنگ علیه جنرال خلیفه بلقاسم حفتر رهبر شبه نظامیان لیبیا، از حکومت این کشور که از جانب سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده، حمایت کند.

وضع بعد از زمان سقوط معمر القذافی در سال ۲۰۱۱ در لیبیا به وخامت گراییده و دو قطب قدرت به وجود آمده است. در یک طرف حکومت فایز مصطفی السراج در طرابلس، که از جانب شمار زیادی از دولت ها و همچنین سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده و در جانب دیگر شبه نظامیان جنرال خلیفه حفتر قرار دارند. حفتر شرق لیبیا را تحت کنترول دارد و در کنار شماری دیگری از کشورها، از مصر، امارات متحده عربی و روسیه حمایت می شود.

حملات تهاجمی بالای طرابلس

در ماه اپریل امسال، نیروهای حفتر حملات تهاجمی را بالای طرابلس آغاز کردند. به نظر می رسد که جنگجویانش در حال پیشروی به سمت پایتخت اند. شبه نظامیان حفتر که خودشان را "اردوی ملی لیبیا" می خوانند، گفته اند که تنها ۱۰ کیلومتر از پایتخت فاصله دارند. حکومت به اصطلاح وحدت ملی به رهبری السراج تا کنون حتی موفق به کنترول طرابلس نشده و به حمایت نظامی برخی از گروه های شبه نظامی وابسته است؛ گروه هایی که منافع خودشان را دنبال می کنند.

براساس گزارش سازمان ملل متحد، از زمان آغاز حملات تهاجمی در هشت ماه پیش، بیش از ۲۸۰ غیرنظامی کشته و بیش از۱۴۰ هزار نفر آواره شده اند. السراج در ماه نوامبر توافقنامه ای را با ترکیه امضا كرد كه به انقره اجازه می دهد واحدهای هوایی، زمینی و دریایی را به لیبیا اعزام کرده و برایش اسلحه صادر کند.

کلودیا گزینی، از گروه بین المللی بحران در این مورد می گوید "برای این که السراج قدرت خود را حفظ کند، کمک ترکیه را پذیرفته است. اما این بدان معنیست که جنگ در اطراف پایتخت می تواند شدت بگیرد."

مبارزه برای برتری گرفتن

اتحادیه اروپا در تلاش برقراری آتش بس در لیبیا است. به گفته گزینی، کنفرانسی که برای ماه جنوری سال ۲۰۲۰ در برلین برنامه ریزی شده، کمتر می تواند دست آورد داشته باشد. گزینی یک کارشناسان لیبیا است که زمانی به عنوان مشاور برای فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور لیبیا کار می کرد.

او در ادامه می گوید که "در شرایط فعلی، این سؤال مطرح است که آیا یک نشست صلح می تواند به خصومت ها در لیبیا پایان بخشد؟ همچنین او اضافه کرده می گوید که جنرال حفتر نیز مایل به مذاکره نیست و می خواهد به هر قیمتی قدرت را در دست گیرد. به قول گزینی، حفتر تا زمانی که کمک نظامی از متحدینش دریافت می کند، به جنگ ادامه خواهد داد.

علاوه بر این، اروپایی ها در مورد بحران لیبیا موضعی مشترک ندارند. ایتالیا مانند اکثر کشورهای اتحادیه اروپا از حکومت السراج حمایت می کند، اما فرانسه از جنرال حفتر پشتیبانی می نماید. محمد فواد، تحلیلگر سیاسی لیبیا، به این باور است که اروپا نقش فعال در بحران لیبیا ندارد. او می گوید که "اتحادیه اروپا نمی تواند حفتر را تحت فشار قرار دهد و با وجود پشتیبانی سیاسی، کشورهای اروپایی نمی توانند به حکومت وحدت ملی لیبیا چیزی ارائه کنند."

طرابلس "بدون بدیل"

گزینی نیز نظر مشابه دارد: «طرابلس باید جنگ را خاتمه دهد، اما هیچ کمکی واقعی از اتحادیه اروپا دریافت نمی کند.» السراج توافق با ترکیه را نیز توجیه می کند. او میگوید که حکومت لیبیا از ایتالیا خواستار اسلحه شده، اما هیچ جوابی دریافت نکرده است. این تحلیلگر سیاسی گفته که "هر کسی که از ما انتقاد می کند، ابتدا باید از خود بپرسد که در جای ما اگر قرار می داشت چه کار می کرد؟ خواهید دید که ما جایگزینی نداریم."

طرح بحث برانگیز

در سطح بین المللی، همکاری های نظامی بین حکومت السراج و ترکیه بسیار بحث برانگیز است. گزینی می گوید: «ترکیه همچنین با حکومت لیبیا پیمان کنترول آب های مدیترانه را امضا کرده است. اروپایی ها این را نقض حقوق یونان می دانند. اتحادیه اروپا نسبت به این اتحاد با شک و تردید می نگرد«.

برای اردوغان، لیبیا از همه بیشتر یک عرصه دیگری برای نشان دادن برتری اش در منطقه در برابر عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر که همه متحدین جنرال حفترند، به شمار می رود.

کلودیا گزینی می گوید که "مداخله مستقیم ترکیه در لیبیا خطر واقعی تشدید جنگ در طرابلس را نشان می دهد. اتحادیه اروپا می تواند این روند را کندتر کند، اما نمی تواند جلوی حفتر را بگیرد. تنها راه متوقف کردن جنگ و برقراری صلح این است که متحدین بین المللی هر دو جناح، صدور سلاح های شانرا توقف دهند."

nka,rsh (ismail)