کوگلمن: بندر چابهار ایران «تغییر دهنده بالقوه بازی» است

دویچه وله: بندر جدید چابهار اخیراَ افتتاح و به مثابه یک راه تجارتی جدید تجلیل شد که چندین کشور منطقه را با هم وصل می کند. آیا شما موافقید؟

کوگلمن: خوب، من فکر می کنم که این به صورت بالقوه یک تغییر دهنده بازی است و من می گویم به این دلیل که سرانجام می تواند دسترسی هند به افغانستان و از آنجا به آسیای مرکزی را به طرقی میسر گرداند که پاکستان به هند اجازه ترانزیت به افغانستان را نمی دهد. همچنان این بندر می تواند برای افغانستان بسیار زیاد مفید باشد که در واقعیت امر به یک راه بزرگ از طریق این پروژه چابهار دسترسی پیدا می کند. شما می دانید که بر مبنای فرضیه این امر می تواند یک رونق بسیار زیاد را برای اقتصادهای هند و به یژوه افغانستان در پی داشته باشد. با اینهم من می گویم که این یک تغییر بالقوه بازی است، زیرا شما می دانید که ما راه درازی تا زمانی در پیش رو داریم که این پروژه واقعاً جنبه عملیاتی به خود بگیرد. من فکر می کنم که ما در قسمت پیشرفتی که تاکنون این پروژه نموده است، نباید دچار مبالغه شویم. مسلماً منظور من این است که توافقاتی وجود داشته اند و یک سلسله انتقالات اولیه کالا ها مثل گندم و مانند آن صورت گرفته است. اما پیش از آنکه صحبت از عملیاتی شدن کامل این بندر به میان آید، کارهای زیادی لازم اند تا انجام یابند. و شما می دانید که هند به دلایل دیوانسالاری و سائر عوامل تا جائی که مربوط به چنین طرح های انکشافی عظیم می شود، بیشتر مایل است با سرعت آهسته حرکت کند. این کاملاً متفاوت از اعلام کار کردن چین روی ابتکار "کمربند و راه" است. و شما می دانید که این عبارت از پروژه (CPEC) یا "دهلیز اقتصادی چین و پاکستان" است. چین می تواند بسیار به سرعت جلو برود و می تواند این کار را به سهولت و بسیار با کفایت انجام دهد، اما برای هند زمان بیشتر را ایجاب می نماید. بنابراین، تاکید من این است که این پروژه به صورت بالقوه یک دستاورد بسیار بزرگ برای همه کشورهای ذیدخل است و می تواند سود بزرگی برای سهمداران به وجود آورد، اما ما نیاز به یک اندازه تأمل داریم و نباید هنوز در مورد تاثیر آن مبالغه کنیم.

دویچه وله: به تازگی عبدالله عبدالله رئیس اجرائیه افغانستان گفته است که افغانستان دیگر به پاکستان نیاز ندارد. آیا فکر می کنید این گپ درست است؟

کوگلمن: خوب، از نگاه من این وابسته بدان است که در کدام سیاق یا بافت گفته شده است. از نگاه من هرگاه افغانستان یک روز از صلح دوامدار و ثبات برخوردار شود، به یک اندازه همکاری پاکستان نیازمند است که تا از تهیه پناهگاه و سائر اشکال حمایت از تروریست هائی خودداری کند که موجب خونریزی های مخوف در افغانستان در طول سال ها شده اند. اکنون وقتی که شما می خواهید در مورد همکاری اقتصادی صحبت کنید، مسلماً شما می دانید که افغانستان شرکای دیگری دارد، می تواند به آن ها بنگرد و پروژه چابهار واقعاً می تواند مناسبات تجاری بهتر را بین افغانستان و کشورهائی مانند هند تسهیل کند که تاکنون در این زمینه بنا به عوامل جغرافیائی محدودیت هائی وجود داشته اند.

اما شما می دانید که افغانستان و پاکستان دو کشور هم سرحد اند و مرز مشترک طولانی دارند و من فکر می کنم این واقعاً کار دقیقی نیست که فکر نمود افغانستان به سهولت می تواند هنوز پاکستان را رها کند و نادیده بگیرد.

دویچه وله: از جانب دیگر اسلام آباد می گوید که هند صرف از افغانستان استفاده می کند تا پاکستان را از طریق این راه جدید بی ثبات گردانیده و مانع تجارت دو جانبه میان افغانستان و پاکستان گردد. بنابراین، به نظر می رسد که تنش هائی وجود دارند. این ها چه تاثیری بر روابط در منطقه بین افغانستان، پاکستان و هند دارند؟

کوگلمن: خوب، واضح است که مشکل هند و پاکستان در این جا بزرگ به نظر می آید، زیرا این درست است که پاکستان یا معتقد است و یا چنان نشان می دهد که هرکاری که هند در افغانستان انجام می دهد، بدخواهانه است و منافع پاکستان را تهدید می نماید. و من فکر می کنم این دلیل خوبی است که فکر نمود این دیدگاه مبالغه آمیز است. اما من فکر می کنم هرقدر مناسبات هند با افغانستان تعمیق می یابد، تنش بیشتری بین دهلی جدید و اسلام آباد به وجود می آید. پاکستان هند را یک تهدید حیاتی می پندارد و این فکر که هند در جناح غربی پاکستان یعنی افغانستان حضور داشته  باشد، زنگ خطر را در اسلام آباد به صدا در می آورد. من فکر می کنم که پروژه بندر چابهار چیزی است که در واقع عجالتاً موجب نگرانی پاکستان نمی شود، زیرا پاکستان می داند که تا شروع واقعی کار بندر چابهار زمان طولانی در پیش رو است، تا از کدام تاثیر بد مشخص آن در قسمت تعمیق روابط تجاری و ترانزیتی بین هند و افغانستان و ایران دچار تشویش باشد. اما من می توانم فکر کنم که هرکاری که هند در افغانستان می کند مطمئناً سبب نگرانی در پاکستان می شود. اکنون سوال بر سر آن است که پاکستان چگونه انتقام می گیرد. می خواهم بگویم که اگر پاکستان معتقد باشد که هند روابط اش را با افغانستان تعمیق می بخشد، در آن صورت این کشور می تواند حمایتش را از کنشگران غیردولتی مانند شبکه حقانی افزایش دهد که هند و افغانستان را تهدید می نماید، به طور مثال می کوشد منافع هند را در افغانستان مانند قونسلگری ها و حتا سفارتش را آماج قرار دهد.

ما نمی دانیم، اما من فکر می کنم هرگاه چنین شود و هند بکوشد  مناسباتش را با افغانستان به یک طریق زیاد یا حتی طرقی توسعه دهد که ربطی به مناسبات امنیتی نداشته باشد، شما باید نگران باشید که پاکستان چگونه واکنش نشان می دهد. 

دویچه وله: آیا فکر می کنید که بندر جدید گوادر که به کمک چین در حال ساختمان می باشد، یک اقدام متقابل است؟

کوگلمن: بله خوب، من چنین فکر می کنم. می خواهم بگویم که من فکر می کنم مناسب نیست تا دو پروژه گوادر و چابهار را با هم مقایسه کنیم، به این دلیل که گوادر بخشی از یک پروژه بسیار بزرگتر، گرانتر و بلندپروازانه تر "دهلیز اقتصادی چین و پاکستان"است، در حالیکه چابهار تازه در حال پا گرفتن است. اما مسلماً من فکر می کنم که شما می دانید که رقابت های جیوپولتیکی در جنوب آسیا و به ویژه این رقابت ها بین هند و پاکستان سبب آن شود که پاکستان بخواهد از چین برای عقب زدن هند استفاده کند. در این پروژه زیرساختی، این پویائی بسیار دیده می شود. می خواهم بگویم که من فکر می کنم این امر کاملاً انکار ناپذیر است.

مایکل کوگلمن معاون مدیر برنامه آسیا در مرکز تحقیقاتی ویدرو ویلسون واشنگتن است.

مصاحبه کننده: وصلت حسرت نظیمی/ ر. ر.