آیا روحانی می‌تواند رابطه پرتنش ایران و عربستان را بهبود بخشد؟
۱۳۹۲ مرداد ۲۲, سه‌شنبه
خبرگزاری رویترز در تحلیلی به قلم "آنگوس مک دوآل" درباره چشم‌انداز روابط ایران و عربستان نوشته: «دشمنی عربستان تلخ‌تر از آن است که رئیس جمهوری جدید ایران بتواند آن را ترمیم کند».
در این مقاله طولانی که در آن از گزارش‌های "یگانه تربتی" نیز استفاده شده، نویسنده به بررسی نقاط سبز و قرمز روابط دیپلماتیک ایران و عربستان پرداخته است. محور تحلیل‌های این مقاله ریاست جمهوری حسن روحانی و تاثیراتی است که او می‌تواند بر روابط ایران و عربستان بگذارد.
حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس مطبوعاتی خود در ماه ژوئیه درباره رابطه ایران و عربستان گفت: «من امیدوارم ما بتوانیم در دولت آینده روابط خیلی خوبی با همسایه‌های خود به خصوص با عربستان سعودی داشته باشیم».
۲۶ سال روابط پرتنش ایران و عربستان
روابط ایران و عربستان از سال ۱۹۸۷ با حمله پلیس این کشور به زائران ایرانی که در حال تظاهرات علیه آمریکا بودند، به تیرگی گرایید. جمله معروف آیت‌الله خمینی در آن زمان به عنوان مشی دیپلماتیک ایران در قبال عربستان شناخته شد. او پس از این واقعه گفت: «ما اگر از صدام هم بگذریم از آل سعود و مسئله حجاز نمی‌توانیم بگذریم».
در سال ۱۹۹۶ نیز در یک پادگان آمریکایی در یکی از شهرهای عربستان بمبی منفجر و حکومت ایران به عنوان متهم اصلی این واقعه معرفی شد.
کمک‌های عربستان سعودی به عراق در جنگ هشت ساله ایران و عراق نیز مانع دیگری بر سر راه روابط دیپلماتیک بین این دو کشور بوده است.
در سال ۲۰۰۹، منوچهر متکی وزیر امور خارجه وقت ایران به عربستان سفر کرد اما دیدار او با پادشاه عربستان، ملاقات خوبی نبود. چند روز بعد از این دیدار، پادشاه عربستان به مشاور ضد تروریسم دولت آمریکا گفت: «من به وزیر امور خارجه ایران گفتم که شما فارس‌ها اجازه دخالت در امور اعراب را ندارید».
با افشای اسناد ویکی‌لیکس نیز اظهارنظر دیگری از پادشاه عربستان درباره ایران فاش شد. بر اساس این اسناد، ملک عبدالله به مشاور ضد تروریسم دولت آمریکا گفته بوده: «هدف ایران، مشکل‌آفرینی است. شکی نیست که چیزهای مشکوکی درباره آنها وجود دارد. خدا ما را از شر آنها محافظت کند».
"رابرت جردن" سفیر آمریکا در عربستان درباره چشم‌انداز روابط ایران و عربستان بعد از ریاست جمهوری روحانی به رویترز گفته است: «پادشاه عربستان، روحانی را از خیلی پیشتر می‌شناسد. من فکر می‌کنم آنها روابط خوبی با هم دارند؛ بهتر از رابطه‌ای که با احمدی‌نژاد داشتند. این دو برای برقراری رابطه توام با احترام متقابل توانایی دارند».
"عبدالله العسگر" رئیس کمیته امور خارجه در شورای مشورتی عربستان (نهادی با کارکردهای مشابه پارلمان در عربستان) به رویترز گفته است: «تفاوت بین روحانی و احمدی‌نژاد مثل تفاوت بین کوکاکولا و پپسی است. من فکر نمی‌کنم ادبیات روحانی شبیه احمدی‌نژاد باشد و مانند او تند صحبت کند اما در عرصه عملی معتقدم او نیز باید در همان چارچوبی کار کند که احمدی‌نژاد کار می‌کرد».
روزنامه انگلیسی زبان "گازته" چاپ جده نیز هفته گذشته در سرمقاله خود نوشت: «تهران با همان ترفندهای قبلی کار خواهد کرد اما با یک ساحر جدید».
ایران و عربستان؛ اختلاف شیعه و سنی
"جنگ میان شیعه و سنی" یکی دیگر از موضوعات محوری مقاله رویترز است. نویسنده این مقاله، عربستان را سرزمینی نامیده که اسلام در آن متولد شده و در عین حال مدرسه‌‌ای برای تندروهای سنی مذهب مثل سلفی‌ها و وهابیون است.
در این مقاله از قول پادشاه عربستان نقل شده که او سال گذشته گفته قصد دارد ریاض را به محلی برای مطالعه درباره فرقه‌های مختلف اسلامی تبدیل کند اما در عین حال شیعیان را به دلیل پرستش گنبدها، مجسمه‌ها و افراد نقد کرده است.
وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ و تلاش ایران برای صدور این انقلاب "شیعی" قدرت شیعیان در خاورمیانه را تقویت کرد. به همین دلیل بود که با آغاز جنگ ایران و عراق، کشورهای عرب منطقه تماما پشت سر صدام حسین ایستادند.
شیعیان، وهابیان را گروهی شبه نظامی، خطرناک و فرقه‌گرا می‌دانند. حتی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز می‌گویند عربستان باید از ارسال پول و تجهیزات به گروه‌های شبه نظامی تندرو خودداری کند.
مقاله رویترز به نقل از محمد صادق الحسینی، تحلیلگر مسائل دنیای عرب در گفت و گو با خبرگزاری فارس نوشته: «عربستان سعودی در حال خلق یک القاعده جدید است».
در مقابل عربستان سعودی نیز از ایران می‌خواهد تا به حمایت از گروه‌های شیعه در کشورهای عربی مثل سوریه، عراق، لبنان، بحرین و یمن خاتمه دهد.
سوریه؛ نقطه کلیدی رابطه ایران و عربستان
به نظر تحلیلگر رویترز، مهمترین مسئله برای عربستان سعودی در رابطه‌اش با ایران این است که جمهوری اسلامی دست از حمایت بشار اسد بردارد. نویسنده این مقاله اما تاکید می‌کند که برای ایران، سوریه شاه کلیدی است که نفوذ جمهوری اسلامی بر سایر کشورهای منطقه به خصوص لبنان را در مقابل اسرائیل حفظ کرده است.
سفیر آمریکا در عربستان به رویترز گفته است: «به توافق رسیدن ایران و عربستان بر سر سوریه امکانی دور از دسترس است اما این دو کشور شاید بتوانند بر سر مسئله شیعیان بحرین به تفاهماتی دست یابند. ولیعهد عربستان برای مذاکره با ایران گزینه بهتری است و ممکن است باعث شود این دو کشور به نتایجی برسند».
کشورهای عرب جوزه خلیج فارس نیز می‌گویند بدون یک تغییر سیاست مهم و اساسی، امکان به توافق رسیدن ایران و عربستان دور از انتظار است.
رویترز همچنین به نقل از سعید حجاریان، نظریه‌پرداز اصلاح‌طلب ایرانی نوشته است: «موقعیت سوریه پیچیده‌تر شده است به طوری که کشورهای اسلامی را به دو گروه تقسیم کرده که در حقیقت نمایندگان این دو گروه در سوریه مقابل هم ایستاده‌اند. ما باید به آنها نشان دهیم که جنگ سوریه، جنگ بین شیعه و سنی نیست و باید با تمام قوا، گروه‌های درگیر در سوریه را از مجادلات مذهبی دور نگه داریم».