اثر اقتصاد نابسامان ایران بر جهش اقتصادی ترکیه
۱۳۹۰ آذر ۷, دوشنبه
در سال ۲۰۲۳ میلادی، صد سال از تاسیس ترکیه نوین به وسیله اتاتورک می‌گذرد. رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه تضمین کرده است که تا آن سال ترکیه به یک قدرت جهانی تبدیل خواهد شد.
رشد اقتصادی ۱۱ درصدی در دورانی که همه کشورهای پیشرفته صنعتی دستخوش رکود شده‌اند، در کنار تاثیر مثبتی که راه و روش حزب اسلامی عدالت و توسعه بر افکار عمومی جهان اسلام گذاشته است، دلیل اصلی اعتماد به‌نفس نخست‌وزیر ترکیه است.
پیشرفت‌های چشم‌گیر ترکیه در عرصه اقتصاد و سیاست منطقه‌ای سبب شده است که رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی ایران به تازگی مناسبات جمهوری اسلامی با ترکیه را زیر ذره‌بین قرار دهند و تحلیل‌ها و گزارش‌های متعددی درباره دلایل پیشرفت ترکیه و عقب‌ماندگی جمهوری اسلامی منتشر کنند.
در بیشتر این تحلیل‌ها تاکید می‌شود که نابسامانی‌های اقتصادی جمهوری اسلامی یکی از دلایل عمده پیشرفت ترکیه بوده است. کارشناسان رسانه‌ها تاکید می‌کنند که ظرف سه‌دهه گذشته، در حالی که دولت در ایران همواره در اقتصاد دخالت و بر آن کنترل داشته، ترکیه به سمت تقویت بخش‌خصوصی پیشرفته و به همین دلیل توانسته است راه رشد را به خوبی طی کند.
مبادلات بازرگانی نامتوازن
یکی از نکات مهمی که رسانه‌های داخلی بر آن انگشت می‌گذارند، عدم توازن در مبادلات بازرگانی جمهوری اسلامی با ترکیه است.
به‌گزارش خبرگزاری کار ایران، در سال ۱۳۸۵(هنگامی که احمدی‌نژاد به ریاست‌جمهوری رسید) تراز تجاری ایران و ترکیه ۵۵۰ میلیون دلار برای ایران منفی بود. یک سال بعد به ۶۸۳ میلیون دلار و در سال گذشته به یک‌میلیارد و ۳۹۲ میلیون دلار رسید.
گزارش ایلنا تاکید دارد که در سال گذشته ایران ۲ میلیارد و ۴۵۵ میلیون دلار کالا از ترکیه وارد کرده و تنها ۱ میلیارد و ۶۳ میلیون دلار کالا به این کشور فروخته است.
مهمتر از آنچه ایلنا می‌نویسد این است که واردات ایران از ترکیه را بیشتر کالاهای مصرفی تشکیل‌می‌دهند، اما بخشی از صادرات ایران به ترکیه مواد پتروشیمی و میعانات نفتی است.
موادی که در توسعه صنعتی و اقتصادی ترکیه نقش دارند، اما تولیدات مصرفی ترکیه، حتی می‌توانند به تولید داخلی ایران آسیب برسانند، زیرا فراوانی و ارزانی آن‌ها باعث تعطیل کارگاه‌های کوچک و متوسط می‌شود.
سوخت ارزان ایرانی برای کامیونهای ترک
خبرآنلاین به نقل از بهرام امیراحمدیان استاد دانشگاه تهران می‌نویسد که ترک‌ها از جمله «با استفاده از سوء‌مدیریت در ایران» مسیر هوشمندانه‌ای را برای رسیدن به موقعیت کنونی خود طی کرده‌اند.
این استاد دانشگاه تهران، در یادداشتی برای خبرآنلاین نوشته است:«ترک‌ها در جریان تحولات خاورمیانه از زمان حمله عراق به ایران، هوشیارانه از فضای موجود بهره گرفتند و هم با ایران و هم با عراق مناسبات اقتصادی برقرار کردند و سرمایه اندوختند.»
امیراحمدیان، سپس به سود کامیو‌ن‌داران ترک از کار در ایران اشاره کرده و توضیح داده است: «دهه‌های پیاپی، کامیونهای ترک با کار در ایران، سود خود را با ارزان‌ترین قیمت از ایران تامین کردند. درآمد آن‌ها از محل سوخت ارزان، ده برابر سود حاصل از حمل بار بود. در نتیجه سوء،مدیریت ایران، میلیاردها دلار از این‌طریق به ترکیه رفت. در آن‌زمان کامیونهای ترکیه فرسوده بودند، اما امروز آن‌ها مجهزترین ناوگان حمل‌ونقل زمینی، هوائی و دریائی را در اختیار دارند.»
نفوذ سیاسی در منطقه
سیاست‌های بحث‌انگیز جمهوری اسلامی در منطقه نیز، هموار کننده افزایش نفوذ ترکیه تلقی می‌شود.
«اسلام اعتدالی» با محوریت «صلح، عدالت و توسعه» که حزب عدالت وتوسعه ترکیه تبلیغ می‌کند، در جریان بهار عربی به سرمشق اخوان‌المسلمین در مصر، اسلامگرایان تونس و مراکش تبدیل شد.
رهبران جنبش‌های اسلامی منطقه، اغلب به صراحت اعلام کرده‌اند که الگوی آن‌ها جمهوری اسلامی نیست، بلکه راه و روش حزب عدالت و توسعه را دنبال خواهند کرد.
در مراکش، اسلامگرایان معتدل حتی نام حزب خود را نیز، که در انتخابات اخیر ۱۰۷ کرسی پارلمان را قبضه کرد، "عدالت و توسعه" نهاده‌اند.
JT/FW