اسکار ۲۰۱۵: زیادی سفید، زیادی مردانه

"زیادی سفید، زیادی مردانه".

این جمله‌ای بود که پس از اعلام نام نامزدهای جوایز اسکار ۲۰۱۵ به سرعت در ذهن خیلی‌ها نقش بست. طبق فهرست اعلام شده برای نخستین بار در ۱۷ سال گذشته تمامی ۲۰ هنرپیشه‌ نامزد شده در چهار شاخه اصلی (بهترین هنرپیشه زن و مرد و بهترین هنرپیشه نقش مکمل زن و مرد) سفید پوست بودند.

چنین انتخابی در حالی رخ داده بود که فیلم "سلما" که روایت‌گر مبارزه خستگی‌ناپذیر مارتین لوترکینگ برای کسب حقوق شهروندی برای سیاه‌پوستان آمریکاست، یکی از نامزدهای شاخه بهترین فیلم سال شده، اما هیچ‌کدام از هنرپیشگانش از نظر آکادمی شایستگی دریافت اسکار را نیافته بودند.

هنوز مدت زیادی نگذشته بود که منتقدان با ساختن هشتگ "OscarsSoWhite" به آکادمی اسکار برای انتخاب‌های "زیادی سفید و زیادی مردانه‌اش" تاختند.

فیلم "سلما" که در بحبوحه اعتراضات خیابانی گسترده در آمریکا بر علیه کشته شدن یک نوجوان سیاه‌پوست به دست یک افسر پلیس سفیدپوست اکران شد، تحسین مخاطبان و منتقدان را به همراه داشت. ۹۹ درصد کاربران وبسایت "Rotten Tomatoes" که یکی از وبسایت‌های معتبر در زمینه معرفی و نقد فیلم به شمار می‌رود، به این فیلم رأی مثبت داده بودند.

این در حالی‌ بود که فیلم "پسربچگی"، رقیب "سلما" برای دریافت اسکار بهترین فیلم سال، برنده بزرگ گلدن گلوب و پیشرو در تعداد نامزدی در اسکار امسال، ۹۸ درصد نقد مثبت از سوی کابران وبسایت "Rotten Tomatoes" دریافت کرده بود.

جای خالی زنان و رنگین‌پوستان

فهرست نامزدهای اسکار ۲۰۱۵ نشان می‌داد که تحسین منتقدان از فیلم "سلما" و بازی درخشان هنرپیشه‌هایش ظاهرا چندان به چشم اعضای آکادمی نیامده و آن‌ها این فیلم را تنها در دو شاخه بهترین فیلم و بهترین ترانه شایسته دریافت اسکار دانسته‌اند.

آخرین باری که هیچ هنرپیشه آمریکایی آفریقایی‌تبار نتوانسته بود در یکی از چهارشاخه اصلی نامزد دریافت جایزه شود، به سال ۱۹۹۸ باز می‌گردد. در آن سال نیز نامزدها در شاخه‌های یادشده جملگی سفید پوست بودند.

آخرین باری نیز که تمامی نامزدهای دو شاخه مهم کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی را مردان تشکیل می‌دادند و اثری از زنان در میان نامزدها دیده نمی‌شد، در سال ۱۹۹۹ رخ داده بود.

بخوانید: امیدهای برباد رفته برای نامزدی اسکار ۲۰۱۵

تام اونیل، مدیر وبسایت Goldderby.com، نامزد نشدن هنرپیشه‌های سیاه‌‌پوست را "تأسف‌آور" می‌داند. این وبسایت پر مخاطب در پیش‌بینی برندگان جوایز معتبر سینمایی از جمله اسکار تخصص دارد و تا کنون نیز اغلب پیش‌بینی‌هایش درست از آب درآمده است.

تام اونیل عدم وجود تنوع در فهرست نامزدهای اسکار ۲۰۱۵ را چندان عجیب ندانسته و معتقد است که برای یافتن جواب نیاز نیست به راه دوری رفت: «در میان رأی‌دهندگان اسکار هم تنوع وجود ندارد. ۹۳ درصد رأی‌دهندگان سفیدپوست هستند، ۷۷ درصدشان مرد هستند که میانگین سنی‌شان هم ۶۳ سال است. این وضعیت به هیچ‌وجه نماینده دنیای واقعی نیست.»

از دست دادن "فرصتی طلایی"

در میان رنگین‌پوستانی که امسال از اسکار کنار گذاشته شدند، آوا دو ورنی کارگردان فیلم سلما هم به چشم می‌خورد. رأی‌دهندگان اسکار ترجیح داده بودند، فیلم سلما را به عنوان نامزد بهترین فیلم سال انتخاب کنند، اما کارگردان آن را از فهرست نامزدها کنار بگذارند.

ساشا استون، مؤسس وبسایت سینمایی "Awardsdaily" که از آن به عنوان "ناظر اسکار" هم یاد می‌کنند، با اشاره به نامزد نشدن کارگردان فیلم سلما می‌گوید: «واقعا شرم‌آور است که آکادمی فرصت ستایش از نخستین کارگردان زن سیاه‌پوست را از دست داد.»

او هم چنین به گیلیان فلین، فیلمنامه‌نویس زن فیلم "دختر گم‌‌شده" اشاره می‌کند، که علیرغم استقبال مثبت منتقدان، او هم جایی در میان نامزدان اسکار امسال نداشته است.

موضوع مورد علاقه: داستان مردان سفیدپوست

اما تا چه اندازه انتقادات وارده به آکادمی اسکار در مورد اعمال تبعیض علیه رنگین پوستان صحت دارد؟

سال گذشته "۱۲ سال بردگی" به عنوان بهترین فیلم سال انتخاب شد؛ فیلمی که روایتگر دوران تیره برده‌داری در آمریکاست. لوپیتا نیونگ‌او بازیگر زن سیاه‌پوست این فیلم همچنین جایزه اسکار بهترین هنرپیشه نقش زن نقش مکمل را دریافت کرد. در شاخه بهترین فیلمنامه نیز جایزه اسکار به "۱۲ سال بردگی" رسید.

ساشا استون با اشاره به انتخاب‌های آکادمی در سال ۲۰۱۴ می‌گوید: «یک حسی وجود دارد که انگار آن‌ها (آکادمی) دین خودشان را سال گذشته با گزینش ۱۲ سال بردگی ادا کرده‌اند و حالا از این‌که موضوعاتی را انتخاب کنند که بیشتر به مذاق‌شان خوش می‌آید، احساس عذاب وجدان ندارند؛ این موضوعات مورد علاقه هم اغلب داستان مردان سفیدپوست بریتانیایی‌است.»

پسربچگی، بردمن، هتل بزرگ بوداپست، تک‌تیرانداز آمریکایی، تئوری همه چیز و بازی تقلید که دیگر نامزدهای اسکار در بخش بهترین فیلم هستند، همگی روایتگر داستان مردان سفیدپوست و بعضا بریتانیایی (تئوری همه‌چیز و بازی تقلید) هستند.

آکادمی چه می‌‌گوید؟

آتش تند انتقادها به آکادمی اسکار برای انتخاب‌های سال ۲۰۱۵ تا جایی بالا گرفت که شریل بون‌آیزاک رئیس آکادمی مجبور به پاسخگویی شد. خانم بون‌آیزاک که خود نخستین رئیس‌رنگین پوست آکادمی اسکار در تاریخ به شمار می‌رود، در گفت‌وگویی مفصل با خبرگزاری آسوشیتدپرس اصرار ورزید که آکادمی نسبت به توجه نشان دادن به تنوع نظرات و عقاید احساس تعهدی ویژه می‌کند.

رئیس آکادمی اسکار در دفاع از نامزدهای اعلام شده تأکید کرد: «اینطور نیست که یک بدنه مشخص یا گروهی خاص دور یک میز بنشینند و نامزدها را انتخاب کنند.»

او با اشاره به روند رأی‌گیری برای انتخاب نامزدها اضافه کرد که برای انتخاب در هر شاخه، تنها رأی کسانی اخذ می‌شود که در این شاخه صاحب‌نظرند، برای مثال تنها هنرپیشه‌ها می‌توانند پیشنهادات خود را برای انتخاب بهترین هنرپیشه نقش اصلی و مکمل ارائه دهند. همینطور برای انتخاب بهترین کارگردان تنها نظر کارگردان‌ها به حساب می‌آید.

در این میان تنها روند انتخاب بهترین فیلم سال است که استثنا به شمار می‌رود. تمامی اعضای آکادمی اسکار که تعدادشان به ۷ هزار نفر می‌رسد، مجاز به ارائه پیشنهاد خود در این شاخه هستند.

هرچه بالاتر، همه‌جا سفیدتر

در مقابل برخی اعتقاد دارند که آکادمی بر اساس رنگ یا نژاد تصمیم‌ نمی‌گیرد و هرکس بنا بر شایستگی‌های حرفه‌ای ارزیابی می‌شود. تام نونن، استاد مدرسه فیلمسازی و تئاتر و تلویزیون UCLA یکی از همین افراد است. به گفته او جنیفر انیستون، هنرپیشه سفیدپوست هم که با ایفای نقش در فیلم "کیک" تحسین منتقدان را برانگیخته و بسیاری این نقش را بهترین هنرآفرینی کارنامه حرفه‌ایش می‌دانستند، در کمال تعجب جایی در میان نامزدان اسکار نیافت.

او همچنین به انیمیشن "فیلم لگو" اشاره می‌کند که آن هم علیرغم استقبال زیاد از راهیابی به فهرست نامزدهای اسکار ۲۰۱۵ بازماند. تام نونن تأکید می‌کند: «با این همه برای به وجود آوردن تنوع هنوز کارهای زیادی باید انجام شود.»

به تفسیر ال شرپتون، مجری سیاه‌پوست رادیو و تلویزیون و نیز یکی از فعالان حقوق شهروندی در آمریکا، وضعیت موجود برای رنگین پوستان در صنعت سینما در یک کلام خلاصه می‌شود: «صنعت فیلمسازی مثل رشته کوه‌ راکی می‌ماند، هر چه بالاتر بروید، همه جا سفیدتر می‌شود.»