الکل و تأثیر آن بر بدن

سازمان بهداشت جهانی ماده مخدر را این گونه تعریف می‌کند: هر ماده‌ای که قادر باشد عملکرد طبیعی یک ارگان زنده را مختل کند و مصرف آن حس خودآگاه فرد را تحت‌ تاثیر قرار دهد و او را به مصرف دوباره تشویق کند، ماده مخدر نامیده می‌شود؛ موادی که تا اندازه مشخصی سمی هستند.

اگر فقط یک سال در مدرسه درس شیمی‌ خوانده باشید، خانواده الکل‌ها را می‌شناسید. اتانل یا الکل خوراکی هم از همین خانواده است. این نوع الکل از منابع گیاهی جدا می‌شود. از ذرت، دانه سویا یا نیشکر. پلی سارکارید سلولزی که از این گیاهان تجزیه می‌شود ابتدا به قند و سپس به اتانل تبدیل می‌شود.

اتانل یا اتیل الکل مایع بی‌رنگ و بوداری است و یک فرآورده‌ مفید صنعتی که در کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی و پزشکی موارد مصرف زیادی دارد، ولی برای سلولهای بدن سمی است. سمی که پس از ورود بدن از سلولهای و اندام‌های درونی مختلفی می‌گذرد و تجزیه و دفع آن، ارگان‌های مختلفی را تحت فشار می‌گذارد. به هر نوشیدنی که درصدی از آن را الکل تشکیل دهد مشروب و یا نوشیدنی الکلی گفته می‌شود که مصرف آن در بسیاری از کشورهای دنیا مجاز است.

پس از اینکه الکل وارد بدن شد مدت زمان کوتاهی طول می‌کشد تا جذب خون شود و از راه خون به اندام‌های مختلف بدن برسد. درصد کمی از الکل نوشیده شده از راه مخاط دهان جذب خون می‌شود. اما بخش عمده جذب الکل پس ورود به روده‌ها و از راه غشای مخاطی روده است. به همین دلیل خالی بودن معده عبور الکل از دستگاه گوارش را راحت تر و میزان جذب را بالا می‌برد. با معده خالی حتی کمترین مقدار الکل هم جذب خون می‌شود.

حداکثر بین سه ربع تا یک ساعت طول می‌کشد تا الکل نوشیده شده جذب و اثر آن مشخص شود. در بدن خانم‌ها این زمان کوتاه‌تر است. اما در مقابل زمانی که طول می‌کشد تا یک گیلاس مشروب از بدن دفع شود حدود شش تا هفت ساعت است. یعنی سلولهایی که گرفتار الکل شده‌اند، باید چندین ساعت انرژی مصرف کنند تا از شر سمی که گرفتار آن هستند خلاص شوند.

پس از ورود الکل به خون، ضربان قلب بالا می‌رود. با بالا رفتن ضربان قلب گردش خون هم سریعتر می‌شود، رنگ چهره تغییر می‌کند و حرارت بدن افزایش می‌یابد. اما پروسه تجزیه بعد از اینکه الکل از سلولها بیرون فرستاده شد و از راه خون به کبد رسید، شروع می‌شود. به کمک آنزیم‌های کبدی تبدیل به ترکیب بینابینی به نام استل‌آلدئید می‌شود. این ترکیب، آلدئید، یکی از سمی‌ترین ترکیبات شیمیایی برای سلولهاست. و تا حد زیادی به سلولهای کبدی صدمه می‌زند. بدترین بخش داستان اینجاست که آنزیمی که این ماده سمی را تجزیه می‌کند آهسته عمل می‌کند.

هر چه قدر الکل بیشتر باشد زمان بیشتری نیاز است تا ترکیبات شیمیایی بینابینی هم تجزیه شوند. ظرفیت تولید آنزیم‌های کبدی هم در بدن هر انسانی متفاوت از دیگری است. دلیل اینکه بسیاری صبح روز بعد از نوشیدن الکل، سردرد دارند نشان‌دهنده عکس‌العملی است که بدن شان نسبت به تجزیه الکل نشان می‌دهد. و بد تر از آن اینجاست که تحقیقات علمی و پر دامنه علمی نشان می‌دهند که تقریبا پنجاه درصد مردم آسیا و بیشتر شرق آسیا به دلایل ژنتیکی آنزیم استل‌آلدئید را ندارند.

یکی از نشانه‌های بازر این نقص زنتیکی حالت تهوع و استفراغ چند ساعت بعد از نوشیدن الکل است. از آن گذشته آلدیید تنها ترکیب سمی بیناببینی است که حاصل تجزیه الکل است. در مرحله بعد سلولهای کبدی به کمک آنزیم مخصوصی به نام آلدئید دهیدروژزناز این ترکیب سمی را ابتدا به اسید سرکه تبدیل می‌کنند که آن هم ترکیب سمی دیگری است که باید تجزیه شود. و بالاخره پس از چندین ساعت در مرحله آخر اسید سرکه به دی‌اکسید کربن و آب تبدیل ‌شده و از بدن دفع می‌شوند.

شبنم نوریان