انتخاب شهردار با رای مردم، آری یا خیر؟
۱۳۸۹ خرداد ۲۸, جمعه
طرح «انتخاب شهرداران توسط مردم در شهرهای بالای دویست هزار نفر» با امضاي۷۱ نفر از نمايندگان به مجلس شورای اسلامی ارائه شده و ۱۱۱ نماینده به یک فوریت آن رای مثبت دادند.
تا کنون انتخاب شهردار بر اساس ماده ۷۱ قانون شوراها بر عهده شوراهای شهر بوده است. از همین رو تصویب طرح تازه اعتراضاتی را از سوی اکثریت نمایندگان شورای شهر اعم از اصول‌گرا و اصلاحطلب به همراه داشته است.
مخالفان طرح بیان می‌کنند که تصویب این طرح به معنای تعطیلی شوراها یا تبدیل شوراها به نهادی کاملاَ تشریفاتی خواهد بود.
اما مهرداد بائوج لاهوتی، عضو کمیسیون عمران مجلس که در گفت‌وگویی با خبرگزاری نیمه‌رسمی فارس که از رسانه‌های نزدیک به دولت ایران است، خود را طراح اصلی این طرح معرفی کرده و «افزایش قدرت و اقتدار شهردار» را علت ارایه این طرح عنوان کرده است.
مرگ تدریجی شورا
یکی از مخالفان این طرح، معصومه ابتکار، یکی از نمایندگان اصلاحطلب شورای شهر تهران است. وی در گفت‌وگویی با روزنامه شرق یکی از مهمترین وظایفی که در قانون برای شوراها مطرح شده را بحث انتخاب شهردار و نظارت بر عملکرد او اعلام کرد.
وی از همین رو در این مصاحبه عنوان کرد: « در صورت تصویب طرح فکر می‌کنم این حداقل اختیاراتی را هم که شوراها دارند از دست خواهند داد و شوراها دیگر خیلی مفهوم و جایگاهی نخواهند داشت.»
ابتکار با بیان این‌که انتخاب با رای مردم بسیار خوب است خاطر نشان کرد: «انتخابات مستقیم با رای مردم خیلی خوب است اما الان ساز و کاری که از سوی دیگر نظارت دقیق و قوی را روی شهرداران اعمال کند، وجود ندارد.»
او توضیح داد که «همین الان هم شورا با دشواری های بسیار زیادی برای نظارت بر عملکرد شهردار و استیضاح او روبرو است. یعنی اصلا فرایند ساده ای نیست، جا نیافتاده است و مشکلات زیادی دارد."
این در حالی‌ست که موافقان طرح بر جهانی بودن این مدل از انتخاب شهردار دست می‌گذارند. محمدرضا خباز، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، با بیان این‌که «اين طرح كار آزمايش‌شده‌اي در دنيا است» به خبرگزاری فارس گفت: «ما نمي‌خواهيم اين اقدام را به صورت آزمون و خطا انجام دهيم چرا كه در بسياري از كشورهاي مهم صنعتی و توسعه يافته اين كار انجام شده و نتيجه مثبتی نيز در بر داشته است.»
این در حالی‌ست که معصومه ابتکار به وضوح تاکید کرد که «خیلی اتفاقات در سایر کشورها می افتد که اینجا نمی تواند بیافتد،». ابتکار افزود: «ما الان چیزی که نیاز داریم بازسازی یک فضای متعادل در جامعه بعد از انتخابات اخیر است. یک بخشی اصلاح قوانین است، یک بخش هم باید ساز و کاری باشد که قانون انتخابات ما را روزآمد کند. اصلا ساختار انتخابات ریاست جمهوری و مجلس ما مدرن نیست و جوابگوی نیازهای کشور نیست.»
اعتراض اصولگرایان شورا
خسرو دانشجو، سخنگوی اصول‌گرای شورای شهر نیز در گفت‌وگو با فارس به ایردات طرح اخیر پرداخت. او گفت: « در اين طرح مغايرت‌های قانونی وجود دارد چرا كه در قانون اساسی مواردی كه می‌توان به طور مستقيم از رای مردم استفاده كرد مشخص شده است.»
وی گفت: «اما قبل از اين‌كه وارد اين بحث‌ها شويم، لازم است بگويم فكر نكنيم با انتخابات شهرداران توسط مردم تمام مشكلات شهرها حل خواهد شد.»
وي افزود: «موضوعات واجب‌تری در ارتباط با مديريت شهری وجود دارد كه به نظر می‌‌‌رسد نخست بايد به آنها پرداخته شود.»
در جهت دموکراسی
بخصوص در شرایطی که بیم آن می‌رود که این اقدام به تضعیف هر چه بیشتر شوراهای شهر بیانجامد که تنها نهادهای مردمی باقی‌مانده در کشور هستند که برای انتخاب اعضای آن نظارت استصوابی صورت نمی‌گیرد.
حسن شریعتمداری، فعال سیاسی و از رهبران تشکل موسوم به اتحاد جمهوری‌خواهان ایران، در گفت‌وگو با دویچه وله گفت:« اگر این طرح با حسن نیت تصویب شود گام بزرگی در جهت روند تمرکز زدایی و دموکراسیزیون از پایین خواهد بود.»
وی گفت: «از سال ۱۳۳۴ که قانون شهرداری‌ها در دوره حکومت شاه تصویب شد، انتخاب شهردار همیشه بر عهده شورای شهری بود که بیش از نیمی از آنها نماینده حکومت مرکزی بودند و انتصابی بودند. در دوره آقای خاتمی هم شوراهای شهر با همین ترکیب تشکیل شد و انتخاب شهردار به عهده آنها گذاشته شد.
با این همه وی بیان کرد که « نگرانی‌هایی هست که شاید این طرح به منظوری که اعلام می‌شود تصویب نشده باشد.»
شریعتمداری در این‌باره توضیح داد: «در تعادل قوای موجود ممکن است وقتی با این عجله طرحی را به مجلس می‌برند به این خاطر باشد که نیروهای سپاه می‌خواهند از طریق یک نوع انتخابات مهندسی شده در سراسر کشور به عنوان شهردار نیز در جامعه مستقر شوند. یعنی همان روندی که در انتخابات ریاست‌جمهوری به کار رفت، در شهرها هم تکرار شود.»
او گفت «البته این یک نگاه بدبینانه‌ای است که ممکن است در وضعیت کنونی نگاهی واقع‌بینانه باشد.»
با این همه، این فعال سیاسی اعلام کرد که « با این‌که در کوتاه مدت ممکن است هدف سوئی پشت این طرح باشد اما در دراز مدت به یک انتخاباتی که از درون آن نیروهای مردمی می‌توانند بجوشد و بر مقدرات شهرها مسلط شوند منجر خواهد شد.»
مریم میرزا
تحریریه: فرید وحیدی