انتقال گاز دریای خزر به ترکیه

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه روز چهارشنبه (۲۹ سپتامبر / ۷مهر) اعلام کرد، قراردادی به منظور حمایت از پروژه‌ی خط لوله‌ی نابوکو در ماه اکتبرامضا خواهد شد.

راینهارد میچک، رئیس خط لوله‌ی نابوکو نیز اخیرا تائید کرد که این خط لوله در سال‌های نخست با گاز آذربایجان و عراق تامین خواهد شد.

آذربایجان سالانه ۲۸ میلیارد متر‌مکعب گاز تولید می‌کند و این میزان در چند سال آینده به ۵۵ میلیارد مترمکعب خواهد رسید. این کشور به ترکیه، گرجستان، روسیه گاز صادرمی‌کند.

ایران قصد دارد از جمهوری آذربایجان گاز بخرد

دالغا خاتین‌اوغلو، رئیس بخش فارسی خبرگزاری ‌‌‌‌‌‌‌"ترند نیوز" در باکو، درباره‌ی حجم صادرات گاز این کشور به دویچه‌وله می‌گوید: «آذربایجان بالغ بر ۲ تریلیون مترمکعب ذخایر ثابت شده‌ی گازی دارد. این کشور حدود ۷ میلیارد مترمکعب گاز صادر می‌کند. ۵ میلیارد به ترکیه، یک میلیارد به گرجستان و یک میلیارد مترمکعب نیز به روسیه می‌فروشد. ایران نیز روزانه ۱ / ۲ میلیون مترمکعب گاز آذربایجان را از طریق سوآپ به نخجوان ارسال می‌کند».

مطبوعات آذربایجان خبر می‌دهند که ایران آماده است سالانه تا ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز از این کشورخریداری کند.

ترکیه بزرگترین مشتری گازی آذربایجان

یکی از مشتری‌های عمده‌ی گازی آذربایجان ترکیه است. این کشور اخیرا نیز قراردادی مبنی بر خرید گاز بیشتر خزر انعقاد کرد. به نظر خاتین اوغلو، این قرارداد ترانزیت گاز آذربایجان از طریق ترکیه به بازارهای غرب، سوآپ گاز از طریق ترکیه به نخجوان و بازنگری قیمت گاز صادراتی به ترکیه را شامل می‌‌شود.

بنا به گفته‌ی این کارشناس مقیم باکو، ترکیه گاز آذربایجان را تا به حال سه برابر کمتر از نرخ جهانی آن خریداری می‌کرده و با انعقاد قرارداد جدید نرخ گاز را به روز خواهد کرد. شرکت نابوکو از انعقاد قرارداد گازی ترکیه و آذربایجان استقبال کرد.

مشکلات ترکیه در خرید گاز ایران

کارشناسان امور ترکیه و ایران در گفتگو با دویچه وله اظهارکردند، بخش عمده‌ی نیازهای گازی ترکیه توسط ایران تامین می‌شود و ترکیه با قطع شدن گاز ایران دچار مشکل می‌شود.

این نظر را خاتین‌اوغلو کارشناس مقیم باکو نیز تائید می‌کند و می‌افزاید: «تنوع مسیرهای واردات گاز برای ترکیه حیاتی است. انفجارهای متعدد در خطوط گازی ایران − ترکیه، تحریم‌های بین‌المللی و وضعیت اسفناک پارس جنوبی، و از طرفی نیز عادت همیشگی روسیه به بازی کردن با کارت گاز برای خریدارانش، ترکیه را مجبور به اتخاذ سیاست تنوع‌بخشی به مسیرهای واردات انرژی کرده است».

این کارشناس تاکید می‌کند «علی‌رغم بحران مالی جهانی، به لحاظ رشد اقتصادی ترکیه پس از چین در جایگاه دوم قرار گرفته است و نیازهای این کشور به منابع انرژی روز به روز بیشتر می‌شود.»

از بین رفتن فرصت‌های ایران

به عقیده کارشناسان غربی در حوزه‌ی گاز، از جمله ولادیمیر سوکور، کارشناس "موسسه تحقیقی بنیاد جیمز تاون در واشنگتن، «ایران فرصت استراتژیک ترانزیت گازی منطقه» را از دست می‌دهد. این کارشناس در گفتگو با بخش فارسی دویچه وله خاطرنشان می‌کند، ایران نزدیک‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه برای ترانزیت گاز دریای خزر و آسیای میانه به حساب می‌آید.

سوکور معتقد است، به دلیل کاهش منابع گازی دنیا و نیاز شدید بازار اروپا به این انرژی، گاز ایران و همچنین خرید گاز منطقه از طریق ایران به نفع کشورهای غربی خواهد بود. وی در ادامه‌ی صحبت‌هایش به پیوستن ترکمنستان به خط لوله‌ی نابوکو هم اشاره می‌کند و نتیجه می‌گیرد که احداث خط لوله‌ی شرق−غرب در این کشور به معنای پیوستن ترکمنستان به خط لوله‌ی نابوکو و نهادینه شدن این پروژه است.

«مشکلات نابوکو هنوز حل نشده است»

خاتین‌اوغلو، کارشناس مقیم باکو با نظر سوکور موافق نیست. وی می‌گوید، با وضعیت تحریم‌ها، صحبت از مشارکت ایران در پروژه‌های گازی منطقه صحیح نیست.

وی در این رابطه چنین توضیح می‌دهد: «ترکمنستان متعهد به پیوستن به نابوکو نشده است. این کشور اکنون روی پروژه‌ی خط لوله شرق−غرب که قرار است گاز حوزه‌های شرقی کشور را که عمده ذخایر گازی ترکمستان است به اراضی غربی و ساحلی ترکمنستان در خزر برساند. در صورت موفقیت در جذب سرمایه و عملی شدن این طرح، ترکمنستان می‌تواند بالقوه تامین‌کننده‌ی بخشی از گاز نابوکو باشد، اما مشکل فقط این نیست.»

این کارشناس در ادامه می‌گوید: «ترکمنستان حاضر است گاز خود را فقط در مرزهای خود بفروشد، یعنی حاضر به ترانزیت آن نیست. به عبارت دیگر، ترکمنستان حاضر به اشتراک در طرح ساخت خطوط گازی نابوکو نیست و فقط حاضر است اگر خط لوله نابوکو در خزر عملیاتی شود، مقداری گاز به آن تزریق کند.»

امیدواری مسئولین نابوکو به صدور گاز دریای خزر

اتحادیه‌ی اروپا و آمریکا از خط لوله‌ی نابوکو حمایت می‌کنند. راینهارد میچک، رئیس این خط لوله ‌در گفتگو با بخش فارسی دویچه وله اظهارامیدواری کرد که «درمهلت تعیین شده بهره‌برداری از گاز آذربایجان و کشورهای آسیای مرکزی از طریق خط لوله‌ی نابوکو در کشورهای عضو اتحادیه اروپا آغاز خواهد شد.»

اردوغان، نخست وزیر ترکیه نیز به خبرگزاری آناتولی گفته است، کشورش «در انتظار تحقق این پروژه» است.

سهامداران پروژه خط لوله‌ی نابوکو شرکت‌های او. ام. فا.OMV اتریش، مول MOL مجارستان، بلغار گاز Bulgargaz بلغارستان، ترانس گاز Transgaz رومانی، بوتاش Botash ترکیه و ار. و. ا. RWE آلمان می‌باشند. حداکثر ظرفیت انتقال خط لوله‌ی نابوکو ۳۱ میلیارد متر مکعب گاز در سال خواهد بود.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: داود خدابخش