اوپک گاز و موانع تشکیل آن

عبدالعزیز بوتفلیقه رئیس‌جمهور الجزایر روز یکشنبه وارد تهران شد. در آستانه این سفر، حسین عبدی ابیانه سفیر جمهوری اسلامی ایران در الجزایر، اعلام کرد که مذاکره بر سر ایجاد اوپک گاز با رهبران ایران، در برنامه سفر بوتفلیقه گنجانده شده است. نشریه اتریشی "دی‌پرسه" به نقل از این دیپلمات نوشت: «رئيس‌جمهور الجزایر، ضمنا پیرامون گسترش مناسبات اقتصادی دو کشور با رهبران ایران گفت‌وگو خواهد کرد.»

در جریان بازدید بوتفلیقه از تهران، خبرگزاری‌های بین‌المللی و رسانه‌های داخلی، گزارش روشنی درباره مذاکرات وی پیرامون اوپگ گاز منتشر نکردند. تنها روزنامه اعتماد ملی اظهارات آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی را منتشر کرد. وی، در دیدار با رئیس‌جمهور الجزایر، تاکید ورزید: « دو کشور اسلامی زمینه‌های همکاری فراوانی دارند که امیدواریم این سفر گام موثری برای گسترش آن‌ها باشد».

پیش زمینه‌های تشکیل اوپک گاز

ایجاد "اوپک گاز" با سرمشق قراردادن اوپک نفت، موضوع تازه‌ای نیست. نشریه اتریشی "دی پرسه" در این مورد نوشت: « در گذشته، آیت‌الله خامنه‌ای رهبر مذهبی ایران با پیشنهاد تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده گاز هیجان آفرید. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور پیشین روسیه نیز، این پیشنهاد را جالب یافت. اکنون، سفر رئیس‌جمهور الجزایر به تهران، این طرح را با تحرک تازه‌ای روبرو کرده است".

در حال حاضر نهادی به نام "مجمع کشورهای صادرکننده گاز" وجود دارد که صاحب چندان نفوذی نیست. روزنامه دی پرسه، گزارش داد: ایران می‌خواهد این مجمع کم‌نفوذ را به یک سازمان قدرتمند شبیه اوپک نفت تبدیل کند. بوتفلیقه سال گذشته از تشکیل چنین کارتلی استقبال کرد و روسیه به عنوان بزرگترین تولیدکننده گاز جهان، قرار است از ماه نوامبر امسال کار روی تغییر سازمان مجمع کشورهای صادرکننده گاز را آغاز کند.

الجزایر در حال حاضر یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز به اروپا است. ایران تنها مقدار محدودی گاز به ترکیه و چند کشور دیگر صادر می‌کند. گازپروم، که تولید و صدور گاز روسیه را در انحصار دارد، چند ماه پیش، برای همکاری در امر صدور گاز ایران اعلام آمادگی کرد.

قطر، ونزوئلا و نروژ، سایر صادرکنندگان گاز هستند. ایران، الجزایر، قطر و ونزوئلا در عین حال عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت نیز هستند. نروژ، تا کنون تمایلی به عضویت در اوپک گاز نشان نداده است. نروژی‌ها اعلام کرده‌اند که وقتی عضو اوپک نفت نیستند، عضویت در اوپک گاز را نیز ضروری نمی‌یابند.

مخالفت غرب

طرح تشکیل اوپک گاز، از آغاز، با مخالفت آمریکا و اروپا روبرو شد. دولت‌های غربی نگران آن هستند که تشکیل این سازمان، سبب افزایش بهای گاز در بازارهای جهانی و تشدید بحران انرژی شود.

مصرف گاز جهان، سال به سال بیشتر می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی که مرکز آن در پاریس است، مصرف گاز جهان را، در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۳۰ یکصد بیلیون مترمکعب گاز پیش‌بنی کرده است. برای کاهش وابستگی به خطوط لوله پرهزینه، اکنون چند سال است که تبدیل گاز به گاز مایع طبیعی در دستور کار کنسرن‌ها قرار گرفته است. گاز مایع را می‌توان به وسیله کشتی، تانکر و هواپیما صادر کرد و نیازی به خطوط لوله ندارد.

به نظر کارشناسان، عضویت روسیه، ایران و ونزوئلا در اوپک گاز، با مانعی روبرو نیست، اما الجزایر با توجه به نزدیکی شدید به فرانسه، ممکن است به رغم تمایل بوتفلیقه، هنگام پیوستن به اوپک گاز، با دشواری‌هائی روبرو شود. قطر نیز، به دلیل مناسبات تنگاتنگ خود با ایالات متحده آمریکا، در وضعیت مشابهی قرار گرفته است.

پیش از حمله آمریکا به عراق، پایگاه‌های نظامی آمریکائی مستقر در عربستان سعودی به اطراف دوحه پایتخت قطر انتقال یافتند. آمریکا، در برابر استفاده از خاک قطر، تعهد سپرد که پاسدار حاکمیت این کشور باشد. به این ترتیب، بعید است که قطر بتواند برخلاف مخالفت آمریکا وارد اوپک گاز شود.