ایرانیان دوتابعیتی‌ و اتهام همیشگی جاسوسی

اردیبهشت ۱۳۸۵ بود که خبر رسید رامین جهانبگلو، فیلسوف و پژوهشگر ایرانی – کانادایی بازداشت شده است. یک روز پس از دستگیری وی، خبرگزاری فارس از قول یک منبع مطلع نوشت جهانبگلو به دليل مسائل امنيتی و به اتهام جاسوسی دستگير شده است.

یک سال بعد در خرداد ۱۳۸۶، هاله اسفندیاری پژوهشگر ایرانی- آمریکایی و مدیر بخش مطالعات خاورمیانه موسسه غیر دولتی وودرو ویلسون دستگیر شد. عليرضا جمشيدی سخنگوی وقت قوه قضاييه اتهام خانم اسفندیاری را "اقدام عليه امنيت كشور از طريق فعاليت‌های تبليغی و جاسوسی به نفع بيگانگان" اعلام کرد.

هم‌زمان با هاله اسفندیاری، یک پژوهشگر ایرانی-آمریکایی دیگر به نام کیان تاجبخش نیز دستگیر شد. سخنگوی وقت قوه قضائیه اتهام وی را نیز "اقدام عليه امنيت كشور از طريق فعاليت تبليغی ‌و جاسوسی به نفع بيگانگان" اعلام کرد.

فروردین ماه ۱۳۸۸ در حالی که دو ماه از دستگیری رکسانا صابری، خبرنگار ایرانی-آمریکایی می‌گذشت، حسن حداد، معاون امنیت دادسرای عمومی و انقلاب تهران اعلام کرد که رکسانا صابری تحت عنوان خبرنگار، فعالیت‌های جاسوسی انجام می‌داده است.

رکسانا صابری خبرنگارآزاد "بی‌بی‌سی" و رادیو "ان‌پی‌آر" بود و روز ۲۲ بهمن سال ۸۷ دستگیر شد. اتهام اولیه‌ی او، نداشتن کارت معتبرخبرنگاری و خرید شراب عنوان شده بود. وی پس از آزادی در مصاحبه با صدای آمریکا گفت که مأموران امنیتی او را تهديد کردند که اگر به جاسوسی اعتراف نکند، به ۱۰ تا ۲۰ سال زندان محکوم خواهد شد.

وی تصریح کرد: «بازجويان بارها من را به مجازات اعدام تهديد کردند و من برای این که زنده بمانم، زیر فشارها مجبور شدم به جاسوسی اعتراف کنم.»

مازیار بهاری و اتهام جاسوسی برای ۴ سازمان!

در موج دستگیری‌های گسترده پس از انتخابات سال ۱۳۸۸، مازیار بهاری، مستندساز و خبرنگار ایرانی-کانادایی هفته‌نامه نیوزویک نیز بازداشت شد. وی پس از گذراندن ۱۱۸ روز بازداشت در زندان اوین، با قید وثیقه آزاد شد.

یک‌شنبه، اول آذر ۱۳۸۸، ۲۲ نوامبر ۲۰۰۹، مازیار بهاری مهمان ویژه "فستیوال بین‌المللی فیلم‌های مستند در آمستردام" بود. به گزارش رادیو زمانه وی در آنجا صراحتا اعلام کرد: «آن‌ها گفتند برای چهار سازمان جاسوسی کار می‌کنم؛ موساد، سیا، ام آی ۶ و نیوزویک».

او سپس شرح داد که بیست روز پیش از آزادی‌اش، بازپرس به سراغش آمده و به او گفته که می‌خواهد او را آزاد کند و فقط باید اعتراف کند "جاسوس رسانه‌ای" است. بهاری از او می پرسد که این که می‌گویید چی هست؟ و در پاسخ می‌شنود که «فعلا برای آن تعریفی نداریم و کاملا جدید است».

آقای بهاری در اعتراف خود می‌نویسد «اگر جاسوس رسانه‌ای به معنای روزنامه نگار باشد، من یک جاسوس رسانه‌ای هستم.»

جدیدترین مورد جاسوسی

تلویزیون دولتی ایران یک‌شنبه شب (۲۷ آذر/ ۱۸ دسامبر) "اعترافات" مردی را که متهم به "جاسوسی" برای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) است٬ پخش کرد. خبر دستگیری این فرد که نامش "امیر میرزا حکمتی" عنوان شده٬ در روز شنبه از سوی وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران منتشر شده بود.

فاصله بسیار کم دستگیری تا پخش اعترافات این فرد، برخی گمانه‌زنی‌ها را در این مورد تقویت کرده است. از جمله این‌که ممکن است وی خیلی پیش‌تر از تاریخ اعلام‌شده دستگیر شده باشد و یا این پرسش که آیا او واقعا مامور سیا بوده و به این زودی تن به اعتراف داده است؟

امید معماریان روزنامه‌نگار مقیم آمریکا درباره این خبر می‌گوید: «دولت ایران می‌داند که در یک جنگ گسترده اطلاعاتی با ایالات متحده قرار دارد و آمریکا از هر ابزاری برای دستیابی به اطلاعات مورد نیازش استفاده خواهد کرد. فرستادن جاسوس یا فرستادن هواپیمای بدون سرنشین بخشی از این ابزارهای متداول هست که کشورها از آن‌ها استفاده می‌کنند و امریکا هم اولین کشور نیست و آخرین‌ هم نخواهد بود. خود ایران هم در کشورهایی که با آن‌ها رابطه دارد، امکانش را دارد از ابزار مختلف برای کسب اطلاعات استفاده ‌کند. این یک چیز مرسوم ا‌ست».

بشنوید: گفت و گو با امید معماریان

وی البته به این نکته اشاره می‌کند که اتهام جاسوسی برای آمریکا، بیشتر ایرانیانی را تهدید می‌کند که دوملیتی هستند.
با نگاهی به لیست کسانی که تا به حال با این اتهام از سوی جمهوری اسلامی روبرو بوده‌اند، می‌توان گفته آقای معماریان را تایید کرد.

دلیل واکنش اندک آمریکائی‌ها

مقامات دولت آمریکا و سازمان سیا تا کنون درباره این خبر هیچگونه اظهارنظر رسمی نکرده‌اند. رسانه‌های امریکا نیز تنها به نقل خبر از قول رسانه‌های ایران پرداخته‌اند.

در این مورد امید معماریان می‌گوید: «سهمی که آمریکا در سیاست خارجی‌اش برای ایران دارد با نسبتی که ایران برای آمریکا دارد متفاوت است.ایران از کشورهایی است که با امریکا ناسازگاری دارد و یک حجم محدودی از اخبار آمریکا را به خودش اختصاص داده. علاوه بر این‌، الان در امریکا حجم بیشتر خبرها مربوط به امور داخلی و بحران اقتصادی این کشور است و انتخابات ریاست جمهوری هم کم کم مطرح می‌شود. این‌ها خبرهای اصلی هستند. بنابراین خبرهای دیگر مثل دستگیری یک نفر به اتهام جاسوسی در ایران در حاشیه قرار می‌گیرد».
عباس جعفری دولت آبادی، دادستان تهران، روز سه‌شنبه ۲۲ آذر، ۱۳ دسامبر اعلام کرده بود، برای ۱۵ نفر که به جاسوسی برای کشورهای آمریکا و اسرائیل اقدام کرده‌اند، کیفرخواست صادر شده است. احتمال می‌رود فردی که در مقابل دوربین وادار به اعتراف شده یکی از این افراد باشد.

میترا شجاعی
تحریریه: جواد طالعی