ایرانی‌ها صیغه را در تاجیکستان رواج داده‌اند

به‌گفته روزنامه‌نگاران مقیم دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) به‌تازگی گروهی از زنان تاجیک در جست‌وجوی همسران ایرانی خود به سفارت ایران در شهر دوشنبه مراجعه کرده‌اند. شوهران آن‌ها، پس از چندماه زندگی زناشوئی با آن‌ها به ایران بازگشته‌اند. روزنامه‌نگاران تاجیک می‌گویند که دوسال پیش نیز گروهی از زنان تاجیک در ارتباط با بازگشت شوهران موقت خود به سفارت جمهوری اسلامی ایران در شهر دوشنبه مراجعه کرده‌اند.

سفارت ایران ضمن تکذیب خبر مربوط به مراجعه‌ی شهروندان تاجیک اعلام کرده که تاکنون هیچ شکایتی از سوی زنان تاجیک دریافت نکرده‌ است.

هشدار روحانیان

کیومرث عطا، روزنامه نگار مقیم شهر دوشنبه به دویچه وله می‌گوید، پس از افزایش مشکل نکاح موقت و مراجعه‌ی زنان به مراجع دینی کشور، روحانیان تاجیک به زنان توصیه کردند که در ازوداج با اتباع خارجی نکاح دائمی امضاء کنند. روحانیان تاجیک رسما "نکاحی را که برای مدتی معین بسته می‌شود" حرام اعلام کردند. برخی از حقوق‌دان‌های تاجیک نیز پیشنهاد می‌کنند که ازدواج در مراجع مدنی و قانونی رسما ثبت شود.

کیومرث عطا همچنین می‌گوید: «با افزایش صیغه یا به قول تاجیک‌ها "متعه" روحانیان در خطبه‌های نماز جمعه به زنان این کشور توصیه کردند که در ازدواج با پیروان اهل تشیع که نکاح صیغه را اجازه می‌دهند، محاط ‌‌ترو با هوشیاری عمل کنند. روحانیان در سخنرانی‌های خود بیشتربه "کم سوادی دینی و سوء استفاده از سادگی زنان تاجیک" اشاره می‌کنند.»

آگاهان می‌گویند، صحبت‌های روحانیان تاجیک بیشتر متوجه ایرانیانی است که پس از استقلال تاجیکستان از جمهوری اسلامی ایران به این کشور رفته‌اند و در تاجیکستان کار و زندگی می‌کنند. شمار قابل توجهی از مردان ایرانی در شهر دوشنبه و دیگر شهرهای بزرگ تاجیکستان زندگی می‌کنند.

درباره‌ی صیغه در تاجیکستان آماری از سوی مراجع رسمی انتشار نیافته‌ است، اما افراد آگاه می‌گویند که به‌ویژه ظرف ۲ سال گذشته صدها زن تاجیک صیغه شده‌اند.

کیومرث عطا اشاره می‌کند: «من تحقیقات زیادی در این مورد کردم و آمار مشخصی پیدا نکردم. این مسئله بیش‌تر از مراجعت زنان تاجیک به روحانیان سرچشمه گرفته است. روحانیان هشدار می‌دهند که این اول کار است. دولت تاجیکستان یک دولت سکولار است و با قوانین شریعت کاری ندارد و تاجیکستان بر اساس قوانین عرفی اداره می شود.»

در تاجیکستان چندهمسری هم ممنوع است

میرزانبی خالق‌زاد، یک صاحب‌نظر دیگر تاجیک از شهر دوشنبه در گفت‌وگو با دویچه وله توضیح می‌دهد که جامعه‌ی تاجیکستان مخالف پدیده صیغه است. گرچه چندهمسری به لحاظ دینی مجاز شمرده‌ می‌شود، اما قوانین عرفی تاجیکستان با آن هم مخالفت است.

خالق‌زاد خاطرنشان می‌کند: «به لحاظ دینی ازدواج موقت مورد پذیرش مردم نیست، اما بعضی از ملاها به خاطر پول و رشوه نکاح همسر دوم را می‌بندند. این عمل آن‌ها جنبه‌ی قانونی ندارد و ارتکاب آن به لحاظ قوانین کیفری کشور جرم محسوب می‌شود.»

این کارشناس تاکید می کند که چندهمسری جرم محسوب می‌شود و مجازات آن پنج سال زندان است. اما قوانین کشور درباره‌ی پدیده‌ی ازدواج موقت توضیحی نمی‌دهد.

مراجعه‌ی زنان تاجیک به سفارت ایران

کیومرث عطا تائید می‌کند که زنان تاجیک دو سال پیش نیز به سفارت ایران مراجعت کردند و آن‌هایی را جستجو کردند که پس از ازدواج با زن‌های تاجیک به ایران بازگشتند. آن‌ها تصور می‌کردند به عقد دائمی درآمده‌‌اند و از ازدواج موقت آگاه نبودند.»

به نظر این کارشناس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نمی‌خواهد درباره‌ی مراجعه و شکایت زنان تاجیک و مشکلات صیغه این زنان با مردان ایرانی اظهارنظر کند، چون این موضوعی است که شیعه و سنی بر سر آن اختلاف نظر دارند و قصد ندارند از منظر سفارت و کنسولگری به آن نگاه بکنند. این موضوع می‌تواند سوء تفاهم‌هایی در جامعه تاجیکستان بوجود بیاورد .

زنان و کودکانی که بی‌پناه شده‌اند

کیومرث عطا می‌گوید دولت تاجیکستان به آن گروه از زنان و یا فرزندان آن‌ها که در نتیجه ازدواج موقت بی‌سرپرست مانده‌اند، به هیچ‌وجه کمکی نمی‌کند. مقام‌های تاجیک فقط ازدواج‌های رسمی و به ثبت رسیده را به رسمیت می‌شناسند.

این روزنامه نگار مقیم دوشنبه تاکید دارد که علاوه بر زنانی که مشکل صیغه دارند، هزاران زن تاجیک حتی به عقد شرعی خود مردان تاجیک درآمده‌اند و اکنون به دلیل نداشتن نکاح رسمی دچار مشکل شده‌اند.

از سوی دیگر مهریه نیز در تاجیکستان درسطحی بسیار پائین است. دختران تاجیک که با شهروندان ایرانی ازدواج می‌کنند مهریه طلب نمی‌کنند. روحانیان تاجیک به زنان توصیه می‌کنند که در حین ازدواج حق مهریه‌ی خود را طلب کنند تا بعدا دچار مشکلات اقتصادی و اجتماعی نشوند.

قوانین تاجیکستان درباره‌ی صیغه چه می‌گوید؟

گرچه بر اساس قوانین کشور تعدد زوج یا چند همسری ممنوع است، اما درباره‌ی صیغه یا ازدواج موقت قوانین تاجیکستان توضیحی نداده است.

به‌گفته هر دو کارشناس تاجیک تا به‌حال افرادی به دلیل دو یا چند همسری بازداشت شده‌اند ولی تابحال کسی به دلیل صیغه یا ازدواج موقت دستگیر نشده است.

کیومرث عطا می‌افزاید: «ما درباره‌ی ازدواج موقت چیزی نمی‌دانستیم تا این‌که جوانانی که در خارج از کشور از جمله در ایران تحصیلات دینی کردند مسئله‌ی صیغه را در جامعه مطرح کردند. اما هنوز هم بخش عظیمی از مردم که در نواحی و کوهستان زندگی می‌کنند، درباره‌ی این پدیده هیچ آگاهی ندارند. به نظر من تاجیک‌ها مخالف این پدیده‌ی منفی هستند. حتی پیروان اسماعیلیه ‌در تاجیکستان که شیعه مذهب هستند، با صیغه مخالف‌اند. البته یک گروه کوچکی از شهروندان تاجیک‌هم هستند که در چند ساله‌ی اخیر در ایران آموزش‌های دینی دیدند و مذهب شیعه را قبول کردند و نظر مثبتی به مسئله صیغه دارند.»