ایران در سال ۹۰: نافرمانی از رهبری و اختلاس تاریخی

گزارشی که می‌خوانید در دو بخش تهیه شده و سعی دارد برخی حوادث مهم سیاسی-اجتماعی ایران در سال ۱۳۹۰را مرور کند. گرچه باید اذعان کرد که ذکر همه رویدادهای مهم این سال ممکن نیست.

فروردین ؛ سال جهاد اقتصادی

آیت الله خامنه‌ای سال جدید شمسی را به عنوان سال "جهاد اقتصادی" نام گذاری کرد. سالی که در آن بزرگ‌ترین اختلاس تاریخ ایران رقم خورد و بحران اقتصادی بر روی قیمت سکه و طلا اثر گذاشت.

باراک اوباما، رییس جمهور ایالات متحده آمریکا در پیام نوروزی خود خطاب به ایرانیان از زندانی شدن نسرین ستوده، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر ابراز تاسف و نگرانی کرد.

تصویب قطعنامه‌ی شورای حقوق بشر سازمان ملل و تعیین گزارشگر ویژه برای بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران در پنجم فروردین ماه از دیگر اتفاقات مهم این ماه بود.

انتشار خبر استعفای حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات در ۲۸ فروردین شروع یک دوره تنش در روابط محمود احمدی‌نژاد و آیت الله خامنه‌ای بود که تا پایان سال بر روابط اصولگرایان حامی و منتقد دولت سایه انداخت.

اردیبهشت ؛ تقابل رهبری و رییس دولت

رهبر جمهوری اسلامی در سوم اردیبهشت ماه به ماجرای استعفای حیدر مصلحی (استعفایی که با فشار محمود احمدی‌نژاد صورت گرفت) واکنش نشان داد و آن را به صلاح ندانست. با این حال محمود احمدی‌نژاد با بازگشت وی به کابینه موافقت نکرد.

با این وجود مصلحی به کابینه بازگشت و رهبر جمهوری اسلامی از وزارت اطلاعات بازدید کرد تا حمایت خود را از وی نشان دهد. در پی این اتفاقات محمود احمدی‌نژاد به نشانه‌ی اعتراض از شرکت در جلسات هیات دولت خودداری کرد. خانه نشینی اعتراضی رییس دولت دهم، ۱۱ روز به طول انجامید.

مجلس شورای اسلامی برای بررسی این موضوع دو جلسه‌ی اضطراری غیرعلنی برگزار کرد. هواداران آیت الله خامنه‌ای در سپاه، مجلس و برخی نهادهای دیگر به محمود احمدی‌نژاد هشدار دادند که ادامه تقابل با رهبر موجب خواهد شد که سرنوشت ابوالحسن بنی‌صدر در انتظار وی باشد.

خرداد ؛ ماه پر حادثه

دوم خرداد ماه سالگرد انتخاب محمد خاتمی در سال ۱۳۷۶ به ریاست جمهوری آغاز دوره‌ای جدید در تاریخ سیاسی ایران این بار با درگذشت اسطوره دروازبانی ایران، ناصر حجازی عجین شد.

برخی سایت‌های مخالف حکومت ایران از شعارهای اعتراضی شرکت کنندگان در مراسم خاکسپاری دروازبان سابق تیم ملی ایران و فوتبال استقلال تهران خبر دادند.

یک روز پس از این و در سوم خرداد ماه، حادثه انفجار در پالایشگاه آبادان خبرساز شد. این انفجار همزمان با حضور محمود احمدی‌نژاد برای افتتاح طرح نوسازی فاز سوم این پالایشگاه روی داد که بر اثر ان دستکم یک نفر کشته و تعدادی نیز زخمی شدند.

دلیل این حادثه نشت گاز و نقص فنی عنوان شد. در همین حال محمود احمدی‌نژاد در مراسم افتتاح این طرح گفت که ایران آماده است صنعت نفت همه کشورهای تولید کننده را نوسازی کند.

اما شاید بتوان مهم‌ترین حادثه خرداد ماه ۱۳۹۰ را درگذشت سه چهره برجسته نیروهای ملی مذهبی، از گروه‌های مخالف حکومت ایران دانست. عزت الله سحابی در روز ۱۰ خرداد ماه در خانه‌اش درگذشت.

در مراسم خاکسپاری آقای سحابی، دختر وی هاله سحابی که از زندان برای شرکت در این مراسم مرخص شده بود با برخورد نیروهای امنیتی دچار حمله قلبی شد و پس از انتقال به بیمارستان درگذشت.

هدی صابر دیگر فعال ملی مذهبی در اعتراض به این حادثه در زندان اوین دست به اعتصاب غذا زد. آقای صابر بر اثر این اعتصاب در روز ۲۱ خرداد ماه درگذشت. مقام‌های جمهوری اسلامی علت مرگ وی را سکته قلبی اعلام کردند.

بیست و دوم خرداد همزمان با سالگرد برگزاری انتخابات جنجالی ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ در تهران، مخالفان حکومت تجمع‌های پراکنده‌ای را در سکوت برگزار کردند. سایت‌های مخالفان از دستگیری برخی از معترضان خبر دادند. تصاویر ویدیویی منتشر شده از شرایط تهران در این روز نیز از حضور گسترده نیروهای امنیتی و نظامی خبر می‌داد.

در ۲۵ خرداد محمود احمدی‌نژاد ۸ وزارتخانه را ادغام کرد و ۴ وزارتخانه جدید تشکیل داد. اتفاقی که اختلاف میان دولت و مجلس را گسترش داد. آقای احمدی‌نژاد همچنین پس از مقاومت در برابر مجلس، طرح تاسیس وزارت ورزش و جوانان را پذیرفت.

تیر ؛ از احمد شهید تا قتل داداشی

احمد شهید به عنوان گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران انتخاب شد. ماجرای درگذشت هاله سحابی و هدی صابر موجب شد در این ماه عده‌ای از زندانیان سیاسی دست به اعتصاب غذا بزنند.

کشمکش میان دولت و مجلس ادامه یافت. دولت به حمید سجادی، وزیر پیشنهادی محمود احمدی‌نژاد برای وزارت ورزش رای نداد. دلیل این امر ارتباط حمید سجادی با "جریان انحرافی" عنوان شد. نمایندگان همچنین دولت را متهم کردند که آمار اقتصادی را دستکاری می‌کند و در مورد میزان تورم و اشتغال دروغ می‌گوید.

ایالات متحده آمریکا در ادامه افزایش فشار‌ها بر ایران شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی (هما) را به اتهام ارتباط با سپاه پاسداران و کمک به انتقال تسلیحات به حزب الله لبنان تحریم کرد.

قتل روح الله داداشی در ۲۶ تیرماه یکی از خبرساز‌ترین وقایع این ماه بود. علیرضا ملا سلطانی یک جوان ۱۷ ساله با ضربات چاقو این قهرمان دو دوره از مسابقات قوی‌ترین مردان ایران و یک دوره قوی‌ترین مردان جهان را در غرب کرج کشت.

مرداد ؛ ترور و ادغام

در اولین روز مرداد ماه داریوش رضایی‌نژاد، دانشجوی کار‌شناسی ارشد رشته برق در مقابل خانه‌اش ترور شد. اخبار ضد و نقیضی در مورد علل ترور و ارتباط احتمالی وی با فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر شد.

بعد‌ها اعلام شد که آقای رضایی‌نژاد با وزارت دفاع ایران همکاری داشته است. رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز پس از این حادثه به دیدار خانواده وی رفت.

در رخدادی دیگر آیت الله خامنه‌ای نهادی با عنوان "هیات عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوا" را تاسیس کرد. هاشمی شاهرودی، رییس پیشین قوه قضاییه ایران به عنوان رییس این نهاد تازه تاسیس منصوب شد.

محمود احمدی‌نژاد در روز ۱۲ مرداد چهار وزیر پیشنهادی خود برای وزارتخانه‌های ادغام شده را معرفی کرد. مجلس به هر چهار وزیر رای اعتماد داد. انتخاب سرتیپ پاسدار رستم قاسمی از فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران به وزارت نفت جالب توجه بود.

شهریور؛ از اختلاس بزرگ تا گزارش یک آدم ربایی

روزنامه‌های تهران در آخرین ماه تابستان خبر از بازار داغ طلا و ارز در ایران می‌دادند. تیتر "رکود تاره سکه و ارز" هر روز در سایت خبری نقش می‌بست اما شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که قیمت سکه طلا و دلار در ماه پایانی سال نسبت به فروردین ماه دو برابر شود.

کشمکش میان حامیان سابق دولت در جبهه اصولگرایان و محمود احمدی‌نژاد و یاران نزدیکش همچنان ادامه یافت. اسفندیار رحیم مشایی در کانون این حملات بود. یکی از مداحان معروف تهران در این ماه گفت هر کس رحیم مشایی را بکشد وی دیه آن را پرداخت خواهد کرد.

شکایت ایران از روسیه به علت عدم تعهد به قرار داد فروش موشک‌های اس۳۰۰ از دیگر اخبار مهم این ماه بود. در این ماه همچنین شون باوئر و جاشوا فتال دو کوهنورد آمریکایی که به اتهام "جاسوسی" به مدت دو سال در بازداشت به سر ‌بردند، با قرار وثیقه آزاد شدند. در شهریور سال ۱۳۸۹ سارا شورد برای درمان و به قید وثیقه آزاد و به آمریکا بازگشته بود.

در ماه شهریور، کتاب "گزارش یک آدم‌ربایی" نوشته گابریل گارسیا مارکز در بازار کتاب تهران نایاب شد. دلیل این بود که میرحسین موسوی برای درک شرایط خود به دخترانش توصیه کرده بود این کتاب را بخوانند.

اما مهم‌ترین خبر این ماه، افشای بزرگ‌ترین اختلاس تاریخ ایران بود. رقم این اختلاس سه هزار میلیارد تومانی همگان را شگفت زده کرد.

این اختلاس قوای سه گانه در جمهوری اسلامی را وارد نزاعی تازه کرد. مجلس و قوه قضائیه، دولت و جریان انحرافی را در پس این ماجرا خواندند و محمود احمدی‌نژاد گفت دولت این تخلف را کشف کرده و شاکی متهمان است.

بانک ملی، بانک سامان، بانک سپه، بانک صنعت و معدن و بانک پارسیان از جمله بانک‌های درگیر در اختلاس بوده‌اند. مجلس در ۲۷ شهریور جلسه‌ای غیر علنی برای بررسی موضوع اختلاس تشکیل داد.

در بامداد ۳۰ شهریور علیرضا ملاسلطانی، قاتل روح الله داداشی در حضور ۱۵ هزار نفر در کرج به دار آویخته شد. اعدام این او که در زمان ارتکاب قتل زیر ۱۸ سال سن داشت، اعتراض مجامع بین‌المللی و سازمان‌های مدافع حقوق بشر را به همراه آورد.

مهدی محسنی
تحریریه: مهیندخت مصباح