ترکیه، مصر و عربستان؛ صفآراییهای جدید در منطقه‌ای پرتنش
۱۳۹۹ اسفند ۲۲, جمعه
تغییرات سیاسی در آمریکا و حذف دولت دونالد ترامپ از محاسبات سیاسی در خاورمیانه، باعث صفآراییهای جدیدی در این منطقه پرآشوب شده است. دولت بایدن آشکارا سیاست متفاوتی در قبال عربستان، جنگ یمن و اسرائیل در پیش گرفته است. او خواستار پایان جنگ یمن شده و از پشتیبانی گسترده دولت عربستان در جنگ یمن چشم‌پوشی کرده است.
شکل‌گیری صفآراییهای جدید در منطقه از ماه‌های پایانی دولت ترامپ آغاز شده بود. موضوع "ناتو"ی عربی و آنچه به پیمان صلح ابراهیم شهرت یافته، در سایه افزایش نگرانی از قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه، از سال ۲۰۲۰ در یارگیری‌های منطقه‌ای نقش ایفا کرده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
نزدیکی اسرائیل به کشورهای عربی و از آن جمله به امارات متحده عربی، به بحرین و همچنین به عربستان سعودی، از جمله تغییرات کلان سیاسی در منطقه به شمار می‌آیند.
ترکیه نیز پس از حضور و نقش‌آفرینی در معادلات سیاسی سوریه و لیبی، و پس از حضور آشکار در جنگ قره‌باغ در حمایت و پشتیبانی از جمهوری آذربایجان، اکنون در پی افزایش هرچه بیشتر نفوذ خود در منطقه خاورمیانه است.
ترکیه و مصر
مناسبات دیپلماتیک ترکیه و مصر از زمان سقوط حکومت محمد مرسی در سال ۲۰۱۲ رو به تیرگی نهاده بود. حزب عدالت و توسعه در شمار حامیان اصلی اخوان المسلمین در مصر به شمار می‌آید.
پس از گذشت هشت سال از تیرگی مناسبات ترکیه و مصر، اکنون مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه از نخستین تماس‌های بین دو کشور سخن گفته است.
چاووش‌اوغلو گفت تماس‌هایی در هر دو سطح امنیتی و سیاسی با مصر صورت گرفته است. هم سازمان‌های اطلاعاتی دو کشور با یکدیگر نشست و گفت‌وگو داشته‌اند و هم وزارت‌های امور خارجه‌شان.
صف‌آرایی اتحادیه اروپا در بحران قبرس و در مناقشه ترکیه با یونان در آب‌های شرقی مدیترانه به سود دولت آتن، ترکیه را وادار کرد در سیاست خارجی خود به دنبال دور جدیدی از یارگیری برود.
گفته می‌شود ترکیه با مصر بر سر حاکمیت شرق مدیترانه مذاکره کرده است؛ مذاکره‌ای که تنها محدود به همکاری‌های اقتصادی و اکتشافی در آب‌های مدیترانه نمی‌شود.
باید یادآور شد که چاووش‌اوغلو اوایل ماه جاری از آمادگی دولت ترکیه برای کسب توافق جدیدی با مصر بر سر شرق مدیترانه خبر داده بود.
ترکیه و عربستان
اختلاف نظر بین ترکیه با عربستان اما جدی‌تر است. تلاش دولت اردوغان در ارتباط برای فاش شدن ماجرای قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول منجر به تیره‌تر شدن مناسبات دو کشور شده بود.
اما سفر اردوغان به پاکستان حکایت از تغییرات گام به گام سیاست دولت ترکیه در قبال عربستان و متحدان منطقه‌ای آن کشور داشت. اردوغان در فوریه سال گذشته به اسلام‌آباد سفر کرده بود.
چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در نشست خبری روز جمعه ۱۲ مارس (۲۲ اسفند) گفت که هرگاه از سوی دولت عربستان گام‌هایی در راستای بهبود مناسبات با ترکیه برداشته شود، این کشور نیز آماده است تا با گام‌های خود از رفع تنش در مناسبات دو کشور اقدام کند.
ترکیه و یمن
اما آنچه توجه ناظران مسائل سیاسی را به خود جلب کرده و موجب خشم جمهوری اسلامی ایران شده است، پست‌توییتری سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه است.
رجب سویلو روز نهم مارس با انتشار یک پست توییتری از نگرانی عمیق ترکیه از حملات شورشیان حوثی به تاسیسات نفتی عربستان گفته بود. سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه خواستار پایان فوری حملات حوثی‌ها به خاک عربستان شده بود.
همین موضوع باعث تقویت گمانه‌زنی‌ها درباره ورود احتمالی ترکیه به جنگ یمن شده است. گفته می‌شود که ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان طی شش سال گذشته در مبارزه با شورشیان حوثی دستاورد چندانی نداشته است.
هنوز ۷۰ درصد خاک یمن در کنترل حوثی‌ها است. از این رو، نگاه‌ها متوجه استان مارب است. عربستان سعودی هفته گذشته مدعی شد که ائتلاف نظامی تحت رهبری آن کشور در عرصه دفاع از مارب موفقیت‌هایی داشته است.
تلویزیون دولتی عربستان روز یکشنبه هفتم مارس (۱۷ اسفند) حتی مدعی شد که حملات پهپادی و موشکی شورشیان حوثی در واکنش به موفقیت ائتلاف نظامی تحت رهبری این کشور در مارب صورت می‌گیرد.
تحلیلگر سایت "مشرق‌نیوز" مدعی شده که مارب آخرین پایگاه مهم نیروهای وابسته به منصور هادی و حزب اصلاح است و در صورت شکست ائتلاف نظامی در حفظ این شهر، عملا نقش منصور هادی از معادلات آینده یمن حذف خواهد شد.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
از این رو، ورود احتمالی ترکیه در جنگ یمن در دفاع از عربستان، نگرانی و خشم جمهوری اسلامی ایران را برانگیخته است.
"مشرق‌نیوز" به نقل از شبکه‌های الجزیره و العربیه حتی از اعزام نیرو توسط دولت اردوغان به یمن خبر داده است. جمهوری اسلامی حضور احتمالی ترکیه در یمن را خطای محاسباتی دولت اردوغان دانسته و مدعی شده که پیروزی ترکیه در لیبی (دفاع از طرابلس در برابر حملات ژنرال حفتر) و نقش ترکیه در شکست ارمنستان در جنگ قره‌باغ نمی‌بایست باعث محاسبه خطای دولت ترکیه در یمن گردد.
تاثیرات ناشی از تحولات سیاسی در آمریکا بر خاورمیانه در حال حاضر قابل پیش‌بینی و محاسبه نیست. اما تردیدی وجود ندارد که این تحولات منجر به شکل‌گیری صفآراییهای جدید در این منطقه خواهد شد. از سرگیری مناسبات دیپلماتیک ترکیه با مصر و تلاش برای بهبود مناسبات با عربستان را می‌باید از این منظر نگریست و تحلیل کرد.
اما با توجه به موضوع نزدیکی کشورهای عربی به اسرائیل و تلاش‌های دولت اردوغان برای ورود به ائتلاف‌های جدید می‌توان پیش‌بینی کرد که جمهوری اسلامی ایران در تحولات آتی منطقه در موقعیت دشوارتری قرار خواهد گرفت.