جن و جن‌گیری در ادبیات سیاسی و مذهبی ایران
۱۳۹۰ اردیبهشت ۲۶, دوشنبه
از چند ماه پیش مفاهیم تازه‌ای به ادبیات سیاسی ایران وارد شده است. عده‌ای ادعا می‌کنند یک "جریان انحرافی" را در دولت محمود احمدی‌نژاد کشف کرده‌اند که با "جن‌گیران و رمالانی" در ارتباط‌اند که بر تصمیم‌گیرهای قوه مجریه تاثیری تعیین‌کننده دارند. روحانیان پرنفوذی چون محمد تقی مصباح‌یزدی و احمد علم‌الهدی که هر دو عضو مجلس خبرگان و پیشتر از حامیان سرسخت احمدی‌نژاد بوده‌اند نیز در میان این جمع قرار دارند.
اعتقاد به «اسلام بدون آخوند»
بیشتر حمله‌ها متوجه‌ی اسفندیار رحیم‌مشایی، رئیس دفتر و مشاور ارشد احمدی‌نژاد است که به اعتقاد مصباح‌یزدی او را سحر و طلسم کرده. بنابر گزارش‌ها در روزهای گذشته تعدادی از نزدیکان مشایی بازداشت شده‌اند. برخی از این افراد "مدعی علوم غریبه" و یکی از آنها متهم به رمالی و جن‌گیری معرفی شده‌اند.
رئیس قوه قضاییه، صادق لاریجانی، نیز هفته‌ی گذتشه (چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت) ضمن تایید دستگیری عده‌ای "رمال و جن‌گیر" آنها را عضو "جریان انحرافی در دولت" و کسانی معرفی می‌کند که به "اسلام منهای روحانیت" معتقدند.
سه هفته پیش نیز مجتبی ذوالنور جانشین نماینده‌ی آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در سپاه پاسداران با اشاره به رحیم‌مشایی گفته بود: «این آدم‌ها سرسوزنی به ولایت فقیه و روحانیت اعتقاد ندارند و اسلام بدون آخوند را القا می کنند.»
ذوالنور معتقد است: «امروز رییس جمهوری اصلی در ایران اسفندیار رحیم مشایی است که سرمنشا برکناری منوچهر متکی از وزارت امور خارجه و عزل حیدر مصلحی از وزارت اطلاعات بوده است.»
جن در کتاب مقدس مسلمانان
به نظر می‌رسد که تکرار اتهام رمالی در کنار جن‌گیری تاکیدی برای "منحرف" جلوه دادن این جریان باشد؛ بر اساس احکام اسلامی اعتقاد به وجود جن و حتا ارتباط با جن به خودی خود انحراف محسوب نمی‌شود. بسیاری از مراجع تقلید مسلمانان معتقدند که انکار وجود جن عملی کفرآلود است. در برخی فتواها در این مورد، فرد منکر مرتد خوانده شده است.
به اعتقاد روحانیان، از آنجا که در قرآن بر وجود جن تاکید شده، خرافات خواندن آن نفی کتاب آسمانی مسلمانان و شرک محسوب می‌شود. در قرآن سوره ۷۲ سوره‌ی جن نام دارد و آیه‌های بسیاری به توصیف ویژ‌گی‌های این "مخلوقات" اختصاص داده شده است.
مطابق آموزه‌های قرآن جن مانند شیطان از آتش آفریده شده، اما مصداق "شر" به شمار نمی‌آید. در سوره حجر تاکید می‌شود که خلقت جن پیش از آفرینش انسان انجام شد. در سوره انعام آمده است که برای جن و انس رسولانی از جنس خودشان فرستاده شده تا احکام الهی را به آنها ابلاغ کند. برخی از علمای مسلمان، از جمله محمد حسین طباطبایی و ناصر مکارم شیرازی (در کتاب‌های تفسیر "المیزان" و "نمونه") معتقدند که منظور از رسول در این آیه پیامبری از جنس جن نیست.
جن خوب، جن بد
مکارم شیرازی اعتقاد دارد که «از خود جن پیامبر نبوده، بلكه انبیای الهی برای تبلیغ رسولانی از جن‌ها را مأمور تبلیغ میكردند و این از آیات اول سوره جن به خوبی روشن است.»
به روایت قرآن جن‌ها مانند انسان خوب و بد و مومن و کافر دارند. افزون بر این جن توانایی‌های خارق‌العاده‌ای دارد که از انسان دریغ شده. برخی مفسران معتقدند که شیطان گونه‌ی پلید جن است. اعتقاد به وجود جن در بسیاری دیگر از دین‌ها نیز وجود دارد، اما بر خلاف اسلام اغلب فقط شرور تلقی می‌شوند.
مطابق آنچه در آیه‌های مربوط به سلیمان در قرآن آمده "جن خوب" حتا می‌تواند در خدمت پیامبران باشد و خدماتی به آنها بدهد که از عهده‌ی انسان برنمی‌آید. به عبارت دیگر جن، هم می‌تواند انسان را تسخیر کند هم ممکن توسط او تسخیر شده و به خدمت گرفته شود. از این منظر در چارچوب اعتقادات مذهبی مسلمانان، و برخلاف آنچه در ادبیات سیاسی ماه‌های اخیر رایج شده، "جن‌گیری" الزاما مترادف شیادی و کلاهبرداری نیست.
استفاده از خدمات "جن خوب"
به عبارت دیگر، به باور مسلمانان باید این امکان را پذیرفت که افرادی قادرند "جن بد" را طرد کنند و "جن خوب" را به خدمت بگیرند. میان علمای اسلام در مورد آگاهی جن از عالم غیب اختلاف وجود دارد. اما تقریبا همه معتقدند که چون جن می‌تواند فاصله‌های زمانی و مکانی را در چشم بر هم زدنی طی کند، امکان آگاهی از خبرهایی را دارد که انسان از آن بی‌اطلاع است. یکی از معروف‌ترین مسجدهای مکه "مسجد الجن" است که در غرب شهر قرار دارد. این مکان محل نزول جنیان محسوب می‌شود و خواندن دو رکعت نماز در آن برای حاجیان مستحب تلقی می‌شود.
به اعتقاد مسلمانان توان بشر برای تسخیر جن ناچیز است و امکان به تسخیر جن درآمدن بیشتر. روایت‌های فراوانی وجود دارد که انسان را از نزدیک شدن به مکان‌هایی که احتمال حضور جن در آن می‌رود، برحذر می‌دارد. در روایتی از پیامبر اسلام خطاب به امام اول شیعیان (در کتاب وسائل الشیعه) توصیه شده که «ای علی، در شب اول، وسط و آخر ماه آمیزش مكن ... همانا جنیان در این سه شب به پیش زنان خویش (برای مقاربت) می‌روند.»
ورود "جن‌گیری" به ادبیات سیاسی
کتاب‌های فراوانی در مورد جن نوشته و منتشر شده و در تمام تفسیرهای قرآن بخشی به این موضوع اختصاص دارد. مرتضی مطهری که یکی از نظریه‌پردازان اصلی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، دو کتاب در مورد جن نوشته است. به باور مسلمانان جن به عالم نامحسوس تعلق دارد و اعتقاد به وجود آن نیازمند استدلال عقلی و علمی نیست.
با این همه، این پرسش مطرح است که چرا در حکومتی که وجود جن را از آموزه‌های دینی و ایدئولوژیک خود می‌داند، بحث ارتباط دولتمردان با جن و جن‌گیران در سه دهه‌ی گذشته چندان مطرح نبوده است؟ ورود "جن‌گیری" به ادبیات سیاسی از زمانی اوج گرفت که جنگ قدرت در ایران بالا گرفته است. محمود احمدی‌نژاد که رهبر جمهوری اسلامی او را نزدیکترین رئیس جمهور به خودش و دولتش را کارآمدترین دولت تاریخ معاصر ایران می‌نامد، با همان اعتقاداتی که اکنون مورد حمله قرار می‌گیرد، در شش سال گذشته از حمایت بی‌دریغ آیت‌الله خامنه‌ای برخوردار بود.
تشدید حمله به نزدیکان احمدی‌نژاد
شخصیت‌های پرنفوذ و رسانه‌های حامی خامنه‌ای از نیمه‌ی دوم اردیبهشت ماه ۹۰، تلاش می‌کنند که اختلاف‌های موجود میان او و احمدی‌نژاد را به یک "جریان انحرافی" در دولت نسبت بدهند. مطابق این نظر گناه بزرگ احمدی‌نژاد، در کنار تبعیت نکردن بی‌چون و چرا از فرمان‌های آیت‌الله خامنه‌ای، حمایت‌های بی‌دریغ از رحیم‌مشایی است.
در روزهای اخیر نزدیکان احمدی‌نژاد بیش از پیش از سوی حامیان رهبر جمهوری اسلامی به سوءاستفاده‌های کلان اقتصادی متهم می‌شوند. احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان و یکی از حامیان پیشین احمدی‌نژاد، "جریان انجرافی" را متهم می‌کند که یک مافیای اقتصادی درست کرده‌اند.
سایت‌های خبری حامیان آیت‌الله خامنه‌ای نیز تقریبا هر روز گزارش تازه‌ای از اقدامات این "مافیا" را منتشر می‌کنند. این در حالی است که فساد مالی در تمام سه دهه‌ی گذشته وجود داشته و دولت احمدی‌نژاد یکی از شعارهای اصلی خود را مبارزه و افشای آن ادعا می‌کند.
از سوی دیگر برخی از نمایندگان مجلس می‌گویند، پیگیری یک پرونده فساد اقتصادی مهم که مسئول اصلی آن محمدرضا رحیمی، معاون اول احمدی‌نژاد عنوان شده، به دستور مستقیم آیت‌الله خامنه‌ای مسکوت مانده است.
جن بهانه است؟
شواهد نشان می‌دهد که فساد مالی و اعتقاد به وجود جن یا ارتباط با "جن‌گیران" تنها یا مهم‌ترین دلیل اختلاف نیست. دستگاه‌های متعدد امنیتی و اطلاعاتی که گفته می‌شود برخی از آنها مستقیما زیر نظر خامنه‌ای فعالیت می‌کنند منطقا در شش سال گذشته از چنین فعالیت‌هایی بی‌خبر نبوده‌اند. ظاهرا یکی از ریشه‌های اصلی اختلاف اعتقادات این "جریان انحرافی" در مورد نزدیکی ظهور امام غایب شیعیان است. رحیم‌مشایی از دولت انتظار سخن می‌گوید و احمدی‌نژاد برخی از تصمیم‌های خود را ملهم از دستورات امام زمان عنوان می‌کند.
احمد جنتی در نماز جمعه‌ی ۲۳ اردیبهشت ماه با اشاره به عزل وزیر اطلاعات توسط احمدی‌نژاد که با مخالفت خامنه‌ای دوباره ابقا شد، می‌گوید این افراد یک وزیر را عزل می‌کنند و می‌گویند به دستور امام زمان بوده است. ظاهرا حساسیت حامیان آیت‌الله خامنه‌ای به چنین ادعاهایی بیش از آنکه جنبه‌ی شرعی داشته باشد، به معادله قدرت مربوط است.
"عصر حضور" و بی‌نیازی به ولی فقیه
اگر آنگونه که شایع است نزدیکان احمدی‌نژاد مدعی ارتباط با امام زمان باشند، اطاعت بی‌چون چرا از "ولایت فقیه" که نایب او خوانده می‌شود، موضوعیت خود را از دست می‌دهد. و اگر "ظهور" آنقدر نزدیک باشد که به ادعای احمدی‌نژاد لشکرکشی آمریکا به عراق برای مبارزه با آن انجام شد، روزهای قدرت "نایب امام غائب" نیز رو به پایان است.
حین فدایی، دبیرکل جمعیت ایثارگران و نماینده مجلس نهم اردیبهشت در جمع دانشگاهیان یزد گفت که احمدی‌نژاد و نزدیکانش «عصر غیبت را پایان یافته و عصر حاضر را عصر حضور می‌شمارند.» به گزارش خبرگزاری فارس او می‌افزاید این افراد ادعا دارند: «وقتی که مستقیم از ولیعصر دستور می‌گیرید، چه نیازی به ولی فقیه‌و ولی امر دارید.»
حسین فدایی جریان مورد اشاره را متهم می‌کند که برای حفظ قدرت به "تسخیر اجنه" و استفاده از طلسم و شیطان روی آورده‌اند. خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا، روز ۲۳ اردیبهشت از قول رحیم‌مشایی نوشت: «ما زندگی در سایه ولایت فقیه را تمرین زندگی در حكومت جهانی امام زمان» می‌دانیم.
استفاده دولت از "توان شیطانی افراد"
خبرهایی که در مورد دستگیری نزدیکان رحیم‌مشایی به اتهام جن‌گیری منتشر شد، اخیرا مورد تایید رئیس قوه قضائیه نیز قرار گرفت.
سایت جوان آنلاین که منسوب به سپاه پاسداران است از قول یک "کارشناس سیاسی" نوشت: «برخی از چهره‌های جریان انحرافی ... در برخی از مناسبات سیاسی از توان شیطانی و غیرشرعی این افراد استفاده کرده و برنامه‌ها، تصمیمات و راهبردهای اساسی خود را براساس توصیه‌های غیر شرعی آنان تنظیم می‌کردند.»
در تاریخ معاصر ایران این نخستین بار است که بحث جن و سحر و طلسم از ادبیات مذهبی و اعتقادات جاری بخشی از مردم، در چنین ابعادی به مباحث سیاسی و دعواهای قدرت کشیده می‌شود.
ظاهرا منتقدان احمدی‌نژاد در اصل موضوع و امکان بهره گرفتن از "توان شیطانی" برخی از افراد مشکل چندانی ندارند و انتقاد مهم آنها به نحوه‌ی این بهره‌گیری و پیامدهای سیاسی آن برمی‌گردد. احمدی‌نژاد اخیرا اتهام همکاری اعضای دولتش با "رمالان و جن‌گیران" را به استهزا گرفت و دولت دهم را تخصصی‌ترین دولت تاریخ ایران خواند.
جاذبه‌های افرادی با «توانمندی‌های ماورائی»
مرتضی نبوی عضو شورای مرکزی جامعه اسلامی مهندسین و یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید: «به نظر می‌رسد این جریان انحرافی با توسل به یك سری مسائل شیطانی كه دور از واقعیت هم نیست و طبق آیات قرآنی جزو اعتقادات مسلمانان هم هست، سعی می‌كنند افراد را تحت تأثیر قرار دهند.»
به گزارش خبرگزاری فارس نبوی در نشست هفتگی انصار حزب‌الله (۱۱ اردیبهشت ۹۰) گفت: «اجنّه امروز نیز در دنیا زندگی می‌كنند كه داستان آنها در قرآن مفصل آمده است و سخن از توانایی آنها بسیار است.» او معتقد است: «شاید این جریان انحرافی با توسل به بعضی از افرادی كه از طریق راه باطل، فسادانگیز و انحرافی به برخی توانمندی‌های ماورائی رسیدند، سوء استفاده می‌كنند و جاذبه‌های این گروه توانسته است، تأثیری روی برخی افراد بگذارد و حمایت ایشان را جلب كند.»
به گزارش فارس مصباح یزدی نیز هشتم اردیبهشت اظهار داشت: «شیاطین انسی مانند مرتاض‌ها از قدرتی برخوردارند که می‌توانند به کمک آن دیگران را بفریبند؛ اما مردم باید با انتخاب صحیح سعی کنند از دام شیاطین رها شوند.»
در سال‌های گذشته کف‌بینی، فال‌گیری و پیش‌گویی در ایران به شدت رواج پیدا کرده و برای بسیاری به منبع درآمدهای کلان تبدیل شده است. با این همه خبرهای مربوط به استفاده از "رمال و جن‌گیر" در دولت مورد حمایت رهبر جمهوری اسلامی، که از سوی مقام‌های ارشد و نهادهای رسمی تکرار می‌شود، فصل تازه‌ای در ادبیات سیاسی ایران گشوده است.
بهزاد کشمیری‌پور
تحریریه: شهرام احدی