راه پر چالش ولیعهد عربستان برای نشستن بر تخت پادشاهی

مطابق قاعده و روالی که برای تعیین جانشین پادشاه عربستان سعودی تا کنون مرسوم بوده محمد بن سلمان، معروف به "ام‌بی‌اس"، نه می‌توانست ولیعهد باشد و نه اجازه داشت بر تخت پادشاهی بنشیند.

دو قاعده اصلی جانشینی در دربار پادشاهی سعودی، یکی اصل تقدم فرزند ارشد است و دیگری تداوم پادشاهی در میان اعضای خاندان آل سعود. از آنجا که ولیعهد ۳۴ ساله بسیار بی‌ملاحظه و جاه‌طلب و خواهان نشستن بر جای پدر ۸۴ ساله‌اش ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود است هر دو قاعده را نقض کرده و ثبات پادشاهی را به خطر انداخته است.

اگر او خواستار رسیدن به هدفش باشد، که بسیاری از شواهد آن را تأیید می‌کند، باید از طرفی تمام کسانی را کنار بزند که مطابق قاعده فرزند ارشد استحقاق بیشتری برای رسیدن به تاج و تخت را دارند، از طرف دیگر هم باید علیه کسانی اقدام کند که در شورای خاندان آل سعود علیه او هستند.

محمد بن سلمان برای رسیدن به تخت پادشاهی عربستان سعودی از هیچ مناقشه‌ای اجتناب نمی‌کند. او در ژوئن ۲۰۱۷ عامل کنار گذاشتن و حبس خانگی ولیعهد وقت، محمد بن نایف بود و در ماه نوامبر همان سال بیش از صد بازرگان و سرمایه‌دار مهم، از جمله تعدادی از شاهزادگان عربستان را، به بهانه مبارزه با فساد مالی برای بیش از یک هفته در هتل مجللی حبس کرد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

در ماه اکتبر ۲۰۱۸ نیز در ماجرایی که بی‌تردید محمد بن سلمان در جریان آن قرار داشت، جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی، در کنسولگری عربستان در استانبول به طرز فجیعی به قتل رسید.

پشتگرمی به دونالد ترامپ

تا کنون در هیچ موردی کسی با محمد بن سلمان برخوردی نکرده و به این ترتیب او به این نتیجه رسیده که هر کاری خواست می‌تواند انجام دهد و هر وقت اراده کرد می‌تواند از انجام کاری خودداری کند. افزون بر این از سال ۲۰۱۷ و با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، محمد بن سلمان دریافته که در ایالات متحده دوستی دارد که هر اقدام او را تأیید می‌کند.

یک هفته پیش، از آنجا که وضع سلامتی ملک سلمان که به زوال حافظه هم مبتلاست خراب‌تر شده، ولیعهد عربستان باز وارد عمل شد؛ افزون بر این مشخص نیست که دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در ماه نوامبر پیروز شود؛ مهم‌تر از آن وجود رقیب خطرناکی از خاندان آل سعود به نام شاهزاده احمد بن عبدالعزیز است، برادر تنی و شش سال جوانتر پادشاه کنونی که ماه گذشته بار دیگر از اعلام وفاداری و بیعت با محمد بن سلمان خودداری کرد.

 شاهزاده احمد معتقد است مطابق سنت و قاعده رایج در خاندان آل سعود، او وارث تاج و تخت و جانشین بر حق ملک سلمان بن عبدالعزیز است. احمد همچنان در عربستان سکونت دارد و بلندپایه‌ترین منتقد ولیعهد به شمار می‌رود.

این راز پنهانی نیست که شاهزاده احمد یکی از سه نفری بوده که در شورای خانوادگی آل سعود با معرفی محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد مخالفت کرده است.

شاهزاده احمد به طور آشکار از سیاست‌های محمد بن سلمان انتقاد می‌کند و ظاهرا باور دارد که به عنوان یک عضو ارشد خاندان آل سعود از مصونیت برخوردار است. با این همه او یکی از چند عضو خاندان سلطنتی عربستان بود که به تازگی به دستور محمد بن سلمان بازداشت شدند.

این اقدام‌ها که در تاریخ پادشاهی عربستان بی‌سابقه بوده دو هدف را دنبال می‌کنند: خاموش کردن تمام رقیبان احتمالی و دادن هشدار به دیگر جریان‌ها و شاخه‌های خاندان آل سعود.

ولیعهدی با قدرتی فراتر از پادشاهان قبلی

قرار است با این تدابیر جلوی مخالفان محمد بن سلمان برای به دست گرفتن اکثریت در شورای خانوادگی آل سعود گرفته شود. همه اعضای خاندان سلطنتی باید وفاداری خود را به مردی اعلام کنند که هم اکنون و به عنوان ولیعهد بیش از تمام پادشاهان سعودی در چند دهه گذشته اهرم‌های قدرت را در اختیار گرفته است.

از آنجا که ارتش، گارد ملی و دستگاه امنیتی عربستان همه تحت فرمان محمد بن سلمان قرار دارند، خود به خود هیچ یک از شاهزادگان سعودی توان بسیج قوا برای کنار گذاشتن ولیعهد از قدرت را ندارند.

محمد بن سلمان در پنج سال گذشته مرتب بر قدرت خود افزوده است و در این مسیر تصویر چند پاره‌ای از خود به نمایش گذاشته است.

او از طرفی خواستار مدرن کردن کشور، کنار گذاشتن جزم‌اندیشان اسلامگرا و اصلاحات فرهنگی با دادن آزادی بیشتر به زنان و جوانان است، از طرف دیگر دستور می‌دهد منتقدان و مخالفان، از جمله فعالان حامی حقوق زنان را بازداشت کنند و به زندان بیندازند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

افزون بر این به نظر می‌رسد برنامه اصلاحات گسترده محمد بن سلمان موسوم به "چشم‌انداز ۲۰۳۰" چندان با موفقیت پیش نرفته که بتواند برای او یک حمایت گسترده و پایدار در سطح جامعه را تضمین کند.

اگر برنامه‌های اصلاحی به خوبی پیش نروند و بهای نفت در بلند مدت همچنان کاهش یابد، این وضعیت می‌تواند برای محمد بن سلمان به مراتب خطرناک‌تر از شاهزادگانی باشد که او کنار زده است.